مهدی (خلیفه)

ابوعبدالله محمد المهدی بالله (نام کامل وی: أبو عبدالله محمد بن‌عبدالله المنصور بن محمد بن علی المهدی) سومین خلیفه از خلفای عباسی بود که بعد از پدرش منصور بین سالهای ۱۵۸ تا ۱۶۹ خلافت و فرمانروایی مسلمانان را بر عهده داشت.

مهدی
درهم مهدی، ضرب تبرستان
سومین خلیفهٔ عباسی
خلافت	۱۵۸–۱۶۹ قمری (۷۷۵–۷۸۵ میلادی)
پیشین	منصور
جانشین	هادی
زاده	۱۲۶ قمری (۷۴۴ یا ۷۴۵ میلادی) حمیمه اردن
درگذشته	محرم ۱۶۹ قمری (۷۸۵ میلادی) روستای رذ (ایلام کنونی) در ولایت ماسَبَذان
فرزند(ان)	هادی هارون‌الرشید ابراهیم بن مهدی منصور
نام کامل ابو عبدالله محمد ابن عبدالله المنصور المهدی بالله
خلافت	عباسیان
پدر	منصور

وی که در بین سال‌های ۷۷۵ تا ۷۸۵ میلادی، در بغداد فرمان راند؛ او پس از پدرش ابوجعفر منصور به خلافت رسید. لقب وی «مهدی» به معنی ره‌یافته و ره‌نمایی‌شده است. دوران خلافت وی، همراه با صلح و آرامش بود. در این دوره قدرت عباسیان در بغداد، تحکیم شد. در این دوره، تنها اندلس در فرمان عباسیان نبود؛ و دیگر سرزمین‌های اسلامی تحت تسلط خلافت عباسی بود. مدت خلافت او ده سال و یک ماه بود.

رویدادهای مهم دوران خلافت

• وی نخستین خلیفه عرب بود که توانست سپاه طبرستان را شکست دهد و مناطق بسیاری از غرب طبرستان را تصرف کند و سلسله دابویگان را با سرنگونی اسپهبد خورشید براندازد. اسپهبد خورشید وقتی شایعه اسیر شدن همسر و دخترش را شنید دست به خودکشی زد.
• در سال ۱۶۰ هجری شخصی به نام یوسف البرم که یکی از اعراب مهاجر قبیله ثقیف بود در قسمت شرقی خراسان دعوی امامت نمود و تمام نواحی شرقی خراسان را به تصرف خود درآورد ولی فوراً به دست یزید عامل خلیفه مسلمانان دستگیر و به بغداد فرستاده شد و به قتل رسید.
• در سال ۱۶۲ هجری مهدی همراه با هارون الرشید فرزندش پس از تاخت و تاز به شهرهای روم شرقی (بیزانس) به بغداد بازگشت.
• در همین سال المقنع در ماوراءالنهر دعوی خدایی نمود اما به دست عمال و سپاهیان خلیفه مغلوب و مقتول شد.

جستارهای وابسته

• مسجد جامع عتیق ری

منابع

• کلیات تاریخ تطبیقی ایران تالیف دکتر عزیزالله بیات انتشارات امیرکبیر تهران ۱۳۷۷
• سبیب رحیم (۱۹۷۱)، اخبار الدوله العباسیه و فیه اخبار العباس و اولاده، ترجمهٔ عبدالعزیز دوری، به کوشش عبدالجبار مطلبی.، قاهره: دارالطلیعه، ص. ۲۶۵
• محمد خضری (۱۴۱۹)، الدولة العباسیة، ترجمهٔ عبدالعزیز دوری، به کوشش محمد ضناری.، قاهره: دارالکتب العلمیه، ص. ۱۴۴
• فاروق عمر (۱۴۲۱)، الخلافة العباسیه فی عصر الفوضی العسکریه ۲۴۷/۳۳۹ه - ۸۶۱/۹۴۶م: دراسة تاریخیة لبوادر التسلط العسکری علی الخلافة العباسیة، به کوشش سعید شورایی.، قاهره: دارالإحسان، ص. ۸۸
• رسول جعفریان (۱۳۷۸)، تاریخ اسلام از پیدایش تا ایران اسلامی، به کوشش مرتضی رحیمی.، قم: انتشارات حوزه علمیه، ص. ۸۸