مسجد نه‌گنبد

مسجد نُه‌گنبد یا مسجد حاجی پیاده (در دوران باستان: آتشکده نوبهار یا معبد نوبهار) بنایی است تاریخی در ولایت بلخ افغانستان، در ۳ کیلومتری جنوب شهر بلخ قرار دارد. این بنا در نیمهٔ دوم سدهٔ نهم میلادی و در دورهٔ سامانیان ساخته شده است.

آتشکدهٔ نوبهار

بلخ
موقعیت	نزدیک بلخ، ولایت بلخ
منطقه	اسلام
مختصات	۳۶°۴۳′۴۷٫۱″ شمالی ۶۶°۵۳′۷٫۱″ شرقی
نوع	ویرانه

در دوران باستان و تا پیش از حملهٔ اعراب به بلخ و دوران برمکیان آتشکدهٔ زرتشتی و نیایشگاه بودایی بوده و به آتشکده نوبهار یا معبد نوبهار معروف بوده است. پس از ورود اسلام و در دورهٔ حکومت اسلامی، معابد زرتشتی و بودایی از فعالیت بازماندند یا تبدیل به مسجد شدند و شمار زیادشان هم تخریب شد. نوبهار یکی از معابدی بود که در زمان فضل برمکی به صورت مسجد جامع درآمد و بعدتر نام مسجد نُه‌گنبد را کسب کرد. یعقوب لیث نیز در این کار سهم گرفته و حتی بقایای آثار نوبهار را که دارایی این سرزمین بود، برای خلیفهٔ عباسی به عنوان تحفه فرستاد و سرانجام به‌دست چنگیز خان تمام آبادی‌های بلخ همراه این بنای تاریخی که در آن زمان مسجد جامع شهر بود، ویران شد. و اکنون فقط چند ستون از آن باقی مانده است. یکی از دروازه‌های ششگانهٔ جنوبی شهر بلخ به نام دروازهٔ نوبهار است.

جستارهای وابسته

• آتشکده نوبهار

منابع

• فهرست پایگاه‌های باستان‌شناسیِ افغانستان (عنوان فرانسوی: Catalogue des sites archeologiques d'Afghanistan/عنوان انگلیسی: Archaeological gazetteer of Afghanistan)، جلد اول، نوشتهٔ وارویک بال (Warwick Ball)، انتشارات Editions Recherche sur les civilisations، پاریس، ۱۹۸۲
• رنجبر احمد. خراسان بزرگ (بحثی پیرامون چند شهر از خراسان بزرگ). تهران: انتشارات امیرکبیر. ۱۳۶۳