مسجد نه‌گنبد

بنایی باستانی در ولایت بلخ، افغانستان

مسجد نُه‌گنبد یا مسجد حاجی پیاده (در دوران باستان: آتشکده نوبهار یا معبد نوبهار) بنایی است تاریخی در ولایت بلخ افغانستان، در ۳ کیلومتری جنوب شهر بلخ قرار دارد. این بنا در نیمهٔ دوم سدهٔ نهم میلادی و در دورهٔ سامانیان ساخته شده است.[۱]

آتشکدهٔ نوبهار
مسجد نه‌گنبد در افغانستان واقع شده
مسجد نه‌گنبد
بلخ
موقعیتنزدیک بلخ، ولایت بلخ
منطقهاسلام
مختصات۳۶°۴۳′۴۷٫۱″ شمالی ۶۶°۵۳′۷٫۱″ شرقی / ۳۶٫۷۲۹۷۵۰°شمالی ۶۶٫۸۸۵۳۰۶°شرقی / 36.729750; 66.885306
نوعویرانه

در دوران باستان و تا پیش از حملهٔ اعراب به بلخ و دوران برمکیان آتشکدهٔ زرتشتی و نیایشگاه بودایی بوده و به آتشکده نوبهار یا معبد نوبهار معروف بوده است. پس از ورود اسلام و در دورهٔ حکومت اسلامی، معابد زرتشتی و بودایی از فعالیت بازماندند یا تبدیل به مسجد شدند و شمار زیادشان هم تخریب شد. نوبهار یکی از معابدی بود که در زمان فضل برمکی به صورت مسجد جامع درآمد و بعدتر نام مسجد نُه‌گنبد را کسب کرد. یعقوب لیث نیز در این کار سهم گرفته و حتی بقایای آثار نوبهار را که دارایی این سرزمین بود، برای خلیفهٔ عباسی به عنوان تحفه فرستاد و سرانجام به‌دست چنگیز خان تمام آبادی‌های بلخ همراه این بنای تاریخی که در آن زمان مسجد جامع شهر بود، ویران شد. و اکنون فقط چند ستون از آن باقی مانده است. یکی از دروازه‌های ششگانهٔ جنوبی شهر بلخ به نام دروازهٔ نوبهار است.[۲][۳]

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. تارنمای یونسکو، City of Balkh (antique Bactria)
  2. مراکز مهم آیین بودایی در افغانستان مؤلف محمداسحق ابراهیمی
  3. افغانستان در پرتو تاریخ، نوشتهٔ احمدعلی کُهزاد

منابع

ویرایش
  • فهرست پایگاه‌های باستان‌شناسیِ افغانستان (عنوان فرانسوی: Catalogue des sites archeologiques d'Afghanistan/عنوان انگلیسی: Archaeological gazetteer of Afghanistan)، جلد اول، نوشتهٔ وارویک بال (Warwick Ball)، انتشارات Editions Recherche sur les civilisations، پاریس، ۱۹۸۲
  • رنجبر احمد. خراسان بزرگ (بحثی پیرامون چند شهر از خراسان بزرگ). تهران: انتشارات امیرکبیر. ۱۳۶۳