مهران

شهری در استان ایلام، ایران

مِهران شهری مرزی در غرب ایران و در استان ایلام می‌باشد، که مرکز شهرستان مهران است و در بخش مرکزی آن قرار دارد.[۲][۳] شهر مهران در ۸۵ کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام واقع شده است. مهران بخشی از مناطق گرمسیری استان ایلام محسوب می‌شود.[۴]

مهران
Map
کشور ایران
استانایلام
شهرستانمهران
بخشمرکزی
نام(های) پیشینمنصورآباد
مردم
جمعیت۱۷٬۴۳۵ نفر (۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۱۳۶ متر
اطلاعات شهری
شهردارحجت‌الله نصیری‌پور[۱]
ره‌آوردبامیه
وبگاه
مهران در ایران واقع شده
مهران
مهران
روی نقشه ایران
۳۳°۷′۲۰″ شمالی ۴۶°۹′۵۳″ شرقی / ۳۳٫۱۲۲۲۲°شمالی ۴۶٫۱۶۴۷۲°شرقی / 33.12222; 46.16472

مهران به ۴ بخش فرخ‌آباد، هرمز آباد، رستم‌آباد و بهین و بهروزان تقسیم می‌شود.[۵][۶][۷]

مهران در جنگ ایران و عراق

در جنگ ایران و عراق، این شهر ۲۷ شهریور ۱۳۵۹ توسط ارتش عراق اشغال شد.[۸] ۱۰ تیر ماه ۱۳۶۵ سال‌روز آزادسازی مهران است.[۹]

کشاورزی

کشاورزی در مهران به واسطهٔ زمین‌های هموار و وجود رودخانه‌های کنجان‌چم و گاوی پر رونق است.[۵] از جمله محصولات این شهرستان بامیه می‌باشد.[۱۰] بیشتر محصول کشاورزی این شهرستان گندم است.[۱۱]

مردم

مردم مهران از ایل‌هایی چون ملکشاهی، زنگنه، زرگوش شکر، زرگوش عبده، صیفی و ملک خطاوی (ملخطاوی) و شوهان[۱۲][۱۳] هستند.

طایفه صیفی و ملخطاوی که در ناحیه مهران سکونت دارند بنظر می‌رسد از نژاد عرب بوده و با سایر طوایف پشتکوه ارتباطی ندارند.[۱۴] ایرج سیستانی نیز این دو طایفه را جزء طوایف عرب استان ایلام نام برده است.[۱۵][۱۶] در دوره پهلوی اول و با دستور رضاخان مبنی بر‬‫یکجانشین کردن ایلات کوچ‌نشین و عشایر، ‬مردم چهار ایل زرگوش‌شکر، زرگوش‌عبده، ‫صیفی و ملکخطاوی در این زمین‌ها سکنا گزیدند.[۱۷][۱۸]

در کتاب تحولات تاریخی منطقه ایلام و پشتکوه آمده است: «ایل شوهان از دیگر ساکنین دو شهرستان مهران و ملکشاهی و قسمتی از زرین آباد دهلران می‌باشند، که به لحاظ جمعیت زیاد دارای چندین طایفه و تیره و خانواده می‌باشد، گرچه اصل نژاد ایل شوهان از چهارلنگ بختیاری و با طایفه کایدخورده برادر هستند که در زمان اتابکان لر بزرگ به مناطق آبدانان و سپس به دهلران و سرانجام به ارتفاعات و روستاهای فعلی محل سکونت آن‌ها مستقر شدند امان زبان و گویش آن‌ها لری و محکی می‌باشد.»[۱۹] اگرچه برخی معتقدند بعضی از طویف لر مانند دهلرانی، شوهانی و کایدخورده از زمان قدیم در پشتکوه اقامت داشته‌اند و از طوایف اصلی آنجا به‌شمار می‌آیند. طوایف لر بیشتر در مناطق جنوبی پشتکوه ساکن هستند.[۲۰]

گویش

گویش ایلامی که بزرگ‌ترین شاخه در گروه گویشی ایلامی از زبان کردی است، در شهر ایلام به عنوان گویش اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نواحی اطراف آن، از جمله ناحیه مرکزی ایلام و همچنین در شهرستان‌های سیوان (میش‌خاس) و چوار رایج است. علاوه بر این، در نواحی هم‌جوار منطقه‌های سیروان، چرداول و مهران نیز این گویش یافت می‌شود. در منطقه مهران، تفاوت‌هایی در تلفظ وجود دارد که به ویژه در میان طایفه ملکخطاوی (ایل ملکخطاوی) مشاهده می‌شود.[۲۱] همچنین لری نیز در شهر مهران و روستاهای چنگوله صحبت می‌شود.[۲۱][۱۳][۲۲]

مطابق اطلس زبان‌های ایران، مردم مهران عمدتاً به گویش ایلامی و بخشی به گویش شوهانی صحبت می‌کنند.[۲۳] همچنین ایران اطلس گویش ایلامی را ذیل زبان‌های ایرانی شمال غربی و جزء کُردی و گویش شوهانی را ذیل زبان‌های ایرانی جنوب غربی و جزء لری طبقه‌بندی کرده است.[۲۴] برخی نیز گویش شوهانی را جزء گویش‌های لری شمالی (مینجایی) طبقه‌بندی می‌کنند.[۲۵][۲۶] گویش لری شوهانی با گویش‌های لری دهلرانی، لری آبدانانی، لری دره شهری استان ایلام و لری پلدختری، لری اندیمشکی، لری خرم‌آبادی و بخش‌هایی از شهرستان دورود در استان لرستان شباهت‌های بسیار زیادی دارد.[۲۷][۲۸]

در استان ایلام تعادل قابل توجهی در استفاده از زبان‌ها و چندزبانی مشاهده می‌شود. در واقع، میزان چندزبانی در میان سخن‌گویان کردی، لکی و لری بالا است، به ویژه در مناطقی که این زبان‌ها در تماس با یکدیگر قرار دارند. جوامع عرب‌زبان، که در شمال با مناطق لر زبان و کرد زبان هم‌مرز هستند، به همین شکل در این زبان‌ها مهارت دارند؛ و بسیاری از سخن‌گویان زبان لری و کردی، به ویژه در مناطقی که در همسایگی جوامع عرب‌زبان قرار دارند، توانایی نسبی در زبان عربی از خود نشان می‌دهند، هرچند این مهارت‌ها به اندازه‌ای نیست که در حالت برعکس مشاهده می‌شود.[۲۱] آنونبی عنوان می‌کند بخشی از مردم ایلام و کرمانشاه اگرچه به گویشی تحت عنوان کردی جنوبی صحبت می‌کنند اما قومیت خود را لر می‌دانند و این موضوع در مناطقی از عراق که هم‌مرز با این مناطق هست نیز وجود دارد.[۲۹]

نامگذاری

 
شهرستان مهران به مرکزیت شهر مهران در سال ۱۳۶۵ هجری خورشیدی. شهرستان مهران در آن زمان شامل دهستان‌های شوهان، ارکوازی و گچی نیز بوده است.[۳۰]

بنا به گزارش‌های تاریخی، شهر مهران در گذشته «جو چفت» نام داشت. غلامرضا والی به نام پسرش، ملک منصور، آن را منصورآباد نامید. مهران در گذشته منصورآباد نام داشته است و در سال ۱۳۰۹ با تصویب فرهنگستان زبان فارسی به مهران نامگذاری شد.[۳۱] ‫مهران به معنای روستا یا شهری است که ساکنان آن مردمانی پرمهرومحبت اند. نام «مهران» از کلمه «مهر» به معنای خورشید و پسوند «ان» به معنای جا و مکان گرفته شده که بیانگر جایگاه خورشید است. وجه تسمیه شهر مهران به‌علت واقع شدن آن در منتهاالیه غرب کشور و رؤیت خورشید است.[۱۷] این محل (مهران فعلی) در اصل «سیفی» و «ملختای (ملختاوی)» (نام دو طایفه از عشایر منطقه) نام داشته و این موضوع در سفرنامه مادلین استارک نیز نوشته شده است.[۱۷]

مرز مهران

 
مرز مهران

خروجی مهران از فعال‌ترین مرزهای رسمی ایران است که نزدیکی به شهرهای زیارتی عراق، این مرز را به یکی از مهم‌ترین کانون‌های رفت‌وآمد زائران به ویژه در اربعین و صدور کالا به کشور عراق تبدیل کرده است.[۳۱] مرز مهران در سال ۱۳۸۲ با پیشنهاد وزارت امور خارجهٔ کشور از سوی سازمان ملل متحد به عنوان مرز بین‌المللی شناخته شد.[۳۱]

در دی ۱۳۹۸ نام پایانهٔ مرزی مهران به «پایانهٔ مرزی سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۳۲][۳۳]

فاصله از شهرهای مذهبی عراق

 
مهران در مسیر راه‌های ارتباطی اصلی عراق است.

شهر مهران فاصلهٔ نزدیکی با عتبات عالیات و عراق دارد و فاصلهٔ این شهر با شهرهای زیارتی عراق به صورت زیر است:

  • فاصلهٔ مهران تا کربلا ۲۸۰ کیلومتر
  • فاصلهٔ مهران تا کاظمین۲۸۳ کیلومتر
  • فاصلهٔ مهران تا سامرا ۴۴۴ کیلومتر
  • فاصلهٔ مهران تا نجف ۳۰۳ کیلومتر

است.[۳۴]

مسیرهای برای رسیدن به مهران

  • کرمانشاه-اسلام‌آباد-ایوان-ایلام-مهران
  • کرمانشاه-حمیل، سرابله-ایلام-مهران
  • خرم‌آباد-کوهدشت-سرابله-ایلام-مهران
  • خرم‌آباد-دره‌شهر-ایلام-مهران
  • خوزستان-اندیمشک، دهلران-مهران
  • ایلام-ملکشاهی-مهران
  • ایلام-سرطاف (شهرک شهید کشوری)-صالح آباد-مهران[۳۴]

فرودگاه

به دلیل وجود زمین‌های هموار و حاصلخیز منطقه حدود ۶ دهه پیش فرودگاه مهران به متراژ ۲۷۴ هکتار با طول باند ۱٬۵۰۰ متر با کاربری هواپیماهای سمپاشی ساخته شد تا اینکه با منسوخ شدن پرواز این نوع از هواپیماها، کم‌کم این مکان به یک فرودگاه متروکه تبدیل شد.[۳۵] فرودگاه بین‌المللی مهران روی باند مطالعات آبان ماه سال ۹۳ بود که مشاور ارشد رئیس‌جمهور در بازدید از این فرودگاه در مرز بین‌المللی مهران خبر از احیاء و بازسازی دوباره آن داد؛ اگرچه این وعده تا کنون محقق نشده است.[۳۶][۳۷][۳۵]

اماکن مذهبی

امامزاده سید حسن بن موسی کاظم فرزند امام هفتم و برادر امام هشتم شیعیان در ۵ کیلومتری شهر مهران یکی از زیارتگاه‌های این شهر به‌شمار می‌آید.[۳۸] همچنین امامزاده علی صالح در بخش صالح آباد و ۴۵ کیلومتری شهر مهران و در جاده ایلام-مهران قرار دارد.[۳۹]

نگارخانه

منابع

  1. https://www.yjc.ir/fa/amp/news/6904642
  2. اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسهٔ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
  3. «مهران». www.visitiran.ir.
  4. «سامانه گرمسیری امکان کشت تابستانی را در مهران فراهم کرد». ایرنا. ۲۰۲۴-۰۶-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ «منطقه «مهران» را بهتر بشناسیم». مشرق نیوز. ۲۰۱۵-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  6. «روستای بهین بهروزان بازسازی می‌شود». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۴۰۲-۰۳-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  7. «مهران». www.irancities.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  8. ««مهران» اولین شهری که به اشغال عراق درآمد». ایمنا. ۲۰۱۷-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۸.
  9. «دهم تیرماه؛ روزی به نام مهران قهرمان». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۴۰۰-۰۴-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  10. «۲۰۰ تن محصول «بامیه» در مهران برداشت شد». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۲-۰۷-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  11. «. :: برداشت محصول گندم، جو و یونجه در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه در مهران :: دانشگاه ایلام ::». ilam.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  12. طلایی، حسن (۱۳۹۳). قوم باستانشناسی کوچنشینی و ایل راه‌های زاگرس مرکزی (PDF). جامعه‌شناسی تاریخی. ص. ۱۷۷. دریافت‌شده در ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۹.
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Behnegarsoft.com (۲۰۱۷-۰۷-۱۸). «مبارزانی از ایل شوهان - کبنانیوز». کبنانیوز | کنکاشی برای نجات استان ها. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۰۱.
  14. رزم‌آرا، حاجعلی. جغرافیای نظامی پشتکوه. ص. ۲۰.
  15. سیستانی، ایرج. ایلام و تمدن دیرینه آن. ص. ۴۰۱.
  16. ایرج افشار سیستانی، ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، صفحهٔ ۳۲۷
  17. ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ «Page 92 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام». research.iranology.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۱.
  18. «Page 93 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام». research.iranology.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۱.
  19. تحولات تاریخی منطقه ایلام و پشتکوه (قوم‌شناسی) نویسنده: جعفر خیتال. . ص. ۱۰۶.
  20. مرادی مقدم، مراد؛ کشتمند، ناهید. پیام بهارستان: اسنادی از طایفه باپیروند ایل کرد. ص. ۴۹۸دوره دوم، زمستان 1388 - شماره 6 خیتال، جعفر. مجموعه آراء در مورد ساکنان سرزمین پشتکوه ایلام، ص۱۵۸. دمورگان، ژاک. سفرنامهٔ هیت فرانسه در ایران.
  21. ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ Aliakbari, Mohammad; Gheitasi, Mojtaba; Anonby, Erik. "On Language Distribution in Ilam Province, Iran". Iranian Studies (به انگلیسی). 48 (6): صفحه ۱۰ مقاله. doi:10.1080/00210862.2014.913423. ISSN 0021-0862. {{cite journal}}: More than one of |pages= و |page= specified (help)
  22. «ایلام برای همه ایلامیان». ۲۰۲۰-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۰۱.
  23. Geomatics and Cartographic Research Centre, Carleton University. "پراکنش زبانی ایلام". iranatlas.net (به انگلیسی). Retrieved 2025-05-01.
  24. Geomatics and Cartographic Research Centre, Carleton University. "طبقه‌بندی زبان‌های ایرانی". iranatlas.net (به انگلیسی). Retrieved 2025-05-01.
  25. خدایی، ابراهیم؛ کریمی حسنوند، وهاب. «زبان در حوضه فرهنگی-جغرافیایی لُر»: ۱۴.
  26. علیرضایی، کرم. «لری شوهانی (ایلام)». ساخت آوایی و دستور زبان لری. ص. ۵۴۳. شابک ۹۷۸۶۰۰۱۸۰۱۱۱۲.
  27. افشار, طاهره; روحی, علی (2020-12-21). "بررسی ویژگی‌های معنایی دوگان ساخت‌های گویش لری دهلرانی بر اساس نظریه تصویرگونگی". زبانشناسی و گویش‌های خراسان. 12 (2): 1–32. doi:10.22067/jlkd.2021.68325.1007. ISSN 2008-7233.
  28. افشار, طاهره; روحی, علی (2021-02-19). "بررسی صوری دوگان‌ساخت‌ها درگویش لری دهلرانی". زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی. 5 (2): 29–55. doi:10.22099/jill.2021.38266.1214. ISSN 2538-3574.
  29. Anonby، Erik John. Update on Luri: How many languages? (PDF). Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series). صص. ۱۸۳. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۱.
  30. سیستانی، ایرج. ایلام و تمدن دیرینه آن. ص. ۵۴۱.
  31. ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ««مهران»، از «منصورآباد» تا دروازهٔ عتبات». ایسنا. ۲۰۱۵-۰۷-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  32. «تغییر نام چهار زیرساخت حمل‌ونقل کشور به‌نام شهید سپهبد قاسم سلیمانی». دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  33. «پایانه مرز مهران به نام سردار شهید قاسم سلیمانی تغییر یافت». www.yjc.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.
  34. ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ «اطلاعاتی دربارهٔ مرز مهران+نقشه». پایگاه خبری تحلیلی فردا | Farda News. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  35. ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ «فرودگاه بین‌المللی مهران روی باند مطالعات». جوان‌آنلاین. ۱۳۹۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
  36. SNN.IR، خبرگزاری دانشجو |. «زیرساخت‌های بهداشتی در مهران برای اربعین فراهم نیست / احیا و بازسازی فرودگاه مهران دارای توجیه اقتصادی است». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۱.
  37. «فرودگاه مهران، پتانسیل فراموش شده!». پایگاه خبری ایلامیان. ۲۰۲۲-۰۳-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۱۱.
  38. «معرفی آستان مقدس امامزاده سیدحسن (علیه السلام) ـ مهران». www.emamzadegan.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۸.
  39. «معرفی آستان مقدس امامزاده علی صالح (علیه السلام) ـ صالح آباد». www.emamzadegan.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۸.