نیتیزینون

ترکیب شیمیایی

نیتیزینون (انگلیسی: Nitisinone) با نام تجاری اورفادین، دارویی است که جهت کند کردنِ اثرات سوء بیماری مادرزادی «تیروزینمی نوع یک» (در کنار محدودیت‌های تغذیه‌ای رایج) به‌کار می‌رود.[۱][۲][۳] از سال ۱۹۹۱ میلادی که این دارو بدین منظور مورد استفاده قرارگرفت، نیتیزینون جایگزین پیوند کبد به عنوان خطِ اولِ درمان شده‌است.[۴] این دارو همچنین برای درمان بیماری ادرار سیاه در دست بررسی است.[۵]

نیتیزینون
داده‌های بالینی
AHFS/Drugs.comConsumer Drug Information
داده‌ها
روش مصرف دارودهانی
کد ATC
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی
داده‌های فارماکوکینتیک
نیمه‌عمر حذفتقریباً ۵۴ ساعت
شناسه‌ها
  • 2-[2-nitro-4-(trifluoromethyl)benzoyl]
    cyclohexane-1,3-dione
شمارهٔ سی‌ای‌اس
پاب‌کم CID
IUPHAR/BPS
دراگ‌بنک
کم‌اسپایدر
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.218.521 ویرایش در ویکی‌داده
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیاییC14H10F3NO۵
جرم مولی329.228 g/mol g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)
  • O=C(c1ccc(cc1[N+]([O-])=O)C(F)(F)F)C2C(=O)CCCC2=O
  • InChI=1S/C14H10F3NO5/c15-14(16,17)7-4-5-8(9(6-7)18(22)23)13(21)12-10(19)2-1-3-11(12)20/h4-6,12H,1-3H2 ✔Y
  • Key:OUBCNLGXQFSTLU-UHFFFAOYSA-N ✔Y
  (صحت‌سنجی)

مکانیسم اثر

ویرایش

مکانیسم اثر این دارو، مهار آنزیمی ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز (HPPD) است.[۶][۷] این عمل در بیماران مبتلا به تیروزینمی نوع یک، منجر به جلوگیری از ساختِ «مالئیل‌استواستیک اسید» و «فوماریل‌استو استیک اسید» می‌گردد. این دو ماده پیش‌ساز سوکسینیل‌استون هستند که خاصیت سمی برای کبد و کلیه انسان دارد.[۴]

استفاده از نیتیزینون در مبتلایان به بیماری ادرار سیاه (آلکاپتونوری) موجب کاهش شدید سطح «هموجنتیسیک دی‌اکسیداز» (HGD) می‌گردد.خطای یادکرد: برچسب <ref> غیرمجاز؛ نام‌های غیرمجاز یا بیش از اندازه ().

عوارض جانبی

ویرایش

نفخ شکمی، تیرگی ادرار، شکم‌درد، احساس ضعف و خستگی، سردرد، مدفوع روشن، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و زردی پوست و چشم‌ها، برخی از عوارض جانبی این دارو هستند.[۸]

تاریخچه

ویرایش

نیتیزینون در اصل با هدفِ تولیدِ دسته‌ای از علف‌کش‌ها به نام «بازدارنده‌های ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز» ساخته شد و متعلق به خانوادهٔ «بنزوئیل‌سیکلوهگزان-۱و۳-دیون» است که از گونه‌ای فیتوتوکسین طبیعی در نوعی گیاهِ شیشه‌شور استرالیایی به نام «کالیستمون سیترینوس» به‌دست می‌آید.[۹] آنزیم ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز برای کاتابولیسم تیروزین در گیاهان و جانوران ضروری است.[۱۰] در گیاهان، این فرایند منجر به تخریب سبزینه و مرگ آنان می‌شود.[۱۰] در مطالعات سم‌شناسی، معلوم شد که نیتیزینون در موش‌های صحرایی[۱۱] و انسان[۱۲] اثرات عملکردی دارد.

منابع

ویرایش
  1. National Organization for Rare Disorders. Physician’s Guide to Tyrosinemia Type 1 بایگانی‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
  2. "Nitisinone (Oral Route) Description and Brand Names". Mayoclinic.com. 2015-04-01. Retrieved 2015-06-04.
  3. Sobi Orfadin® (nitisinone) بایگانی‌شده در ۴ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ McKiernan, Patrick J (2006). "Nitisinone in the Treatment of Hereditary Tyrosinaemia Type 1". Drugs. 66 (6): 743–50. doi:10.2165/00003495-200666060-00002. PMID 16706549.
  5. Phornphutkul, Chanika; Introne, Wendy J.; Perry, Monique B.; Bernardini, Isa; Murphey, Mark D.; Fitzpatrick, Diana L.; Anderson, Paul D.; Huizing, Marjan; Anikster, Yair; Gerber, Lynn H.; Gahl, William A. (2002). "Natural History of Alkaptonuria". New England Journal of Medicine. 347 (26): 2111–21. doi:10.1056/NEJMoa021736. PMID 12501223.
  6. Lock, E. A.; Ellis, M. K.; Gaskin, P.; Robinson, M.; Auton, T. R.; Provan, W. M.; Smith, L. L.; Prisbylla, M. P.; Mutter, L. C.; Lee, D. L. (1998). "From toxicological problem to therapeutic use: The discovery of the mode of action of 2-(2-nitro-4-trifluoromethylbenzoyl)-1,3-cyclohexanedione (NTBC), its toxicology and development as a drug". Journal of Inherited Metabolic Disease. 21 (5): 498–506. doi:10.1023/A:1005458703363. PMID 9728330.
  7. Kavana, Michael; Moran, Graham R. (2003). "Interaction of (4-Hydroxyphenyl)pyruvate Dioxygenase with the Specific Inhibitor 2-[2-Nitro-4-(trifluoromethyl)benzoyl]-1,3-cyclohexanedione†". Biochemistry. 42 (34): 10238–45. doi:10.1021/bi034658b. PMID 12939152.
  8. "Nitisinone (Oral Route) Side Effects". Mayoclinic.com. 2015-04-01. Retrieved 2015-06-04.
  9. G. Mitchell, D.W. Bartlett, T.E. Fraser, T.R. Hawkes, D.C. Holt, J.K. Townson, R.A. Wichert Mesotrione: a new selective herbicide for use in maize Pest Management Science, 57 (2) (2001), pp. 120–128
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Moran, Graham R. (2005). "4-Hydroxyphenylpyruvate dioxygenase". Archives of Biochemistry and Biophysics. 433 (1): 117–28. doi:10.1016/j.abb.2004.08.015. PMID 15581571.
  11. Ellis, M.K.; Whitfield, A.C.; Gowans, L.A.; Auton, T.R.; Provan, W.M.; Lock, E.A.; Smith, L.L. (1995). "Inhibition of 4-Hydroxyphenylpyruvate Dioxygenase by 2-(2-Nitro-4-trifluoromethylbenzoyl)-cyclohexane-1,3-dione and 2-(2-Chloro-4-methanesulfonylbenzoyl)-cyclohexane-1,3-dione". Toxicology and Applied Pharmacology. 133 (1): 12–9. doi:10.1006/taap.1995.1121. PMID 7597701.
  12. Lindstedt, Sven; Odelhög, Birgit (1987). "4-Hydroxyphenylpyruvate dioxygenase from human liver". In Kaufman, Seymour (ed.). Metabolism of Aromatic Amino Acids and Amines. Methods in Enzymology. Vol. 142. pp. 139–42. doi:10.1016/S0076-6879(87)42021-1. ISBN 978-0-12-182042-8. PMID 3037254.