وحشتی جوشقانی

خواجه حسین جوشقانی کاشانی متخلص به وحشتی از شاعران سده دهم و یازدهم (صفویه) است.

وحشتی جوشقانی
درگذشته	۱۷ ذیحجه ۱۰۱۳ ۱۶ اردیبهشت ۹۸۴

زندگی‌نامه

وحشتی جوشقانی در جوشقان استرک از توابع کاشان (۲۰ کیلومتری کاشان_مشهد اردهال)، به دنیا آمد. وی از شاگردان محتشم کاشانی و غیرتی شیرازی بود و با ابوتراب بیگ فرقتی انجدانی کاشانی (وفات ۱۰۲۵ ق) دوستی داشت. در سال ۹۹۹ ق به شیراز رفت و پس از اقامتی کوتاه به هند مسافرت کرد و در زمان محمدقلی قطبشاه (۹۸۹–۱۰۲۰ ق) درشهر گلکنده دکن رسید و همان‌جا در ۱۷ ذی الحجه ۱۰۱۳ (۱۶ اردیبهشت ۹۸۴) درگذشت. وحشتی در زندگی دارای فرزندی نشد و اشعارش یادگاری جاودانه از اوست.

دکتر ذبیح‌الله صفا در کتاب تاریخ ادبیات در ایران آورده که مولانا وحشتی جوشقانی از شاعران معروف سدهٔ دهم و یازدهم و از شاگردان محتشم کاشانی بود. … در بعضی از مأخذها او را کاشانی و همان خواجه حسین کاشی دانسته‌اند که میرتقی‌الدین از او در خلاصة الاشعار نام برده‌است.

دیوان وحشتی جوشقانی

دیوان وحشتی کاشانی شامل دو هزار بیت مشتمل بر ۲۷۵ غزل و نیز اشعاری در قالب قصیده و رباعی است؛ که در سال ۱۳۸۲ با مقدمه و تصحیحِ آقای افشین عاطفی در انتشارات خاطرات قلم در ۱۶۰ صفحه و با تیراژ ۱٬۰۰۰ نسخه چاپ شد.

وحشتی در شعر از شیوه شعرای عصر صفوی (قرن دهم) پیروی می‌کرد؛ برای مثال در غزل شمارهٔ ۴۷ می‌خوانیم:

بی رُخَت از برقِ آهم کوه و صحرا آتش است		وز تف خون سرکشم، آب دریا، آتش است
عاشقان را گاه دیدار تو می‌سوزد حجاب		در دل پر آرزو ذوق تماشا آتش است
گر ز آه ماه برافروزد جهانی دور نیست		مهر خورشید رخت در سینه ما آتش است

سروده‌ای دیگر از او

دوش یک دم زلف مشکین را پریشان کرده بود		تا سحر خورشید را در مشک پنهان کرده بود
صد قیامت رفت و گرد از تربت ما برنخاست		غمزه اش یا رب چه در کار شهیدان کرده بود
شب خیال کفر زلفت در دل من می‌گذشت		تا خبر می‌شد مرا با روح پیمان کرده بود
یاد مستی‌های آن سیمین بدن کز روی ناز		چاک‌ها در جانم از چاک گریبان کرده بود
گر نباشد گریه بی او هر نفس در دل گره		اشک من بنیاد غم صد بار ویران کرده بود
بی دوای درد جانان وحشتی رفت از جهان		غالباً از درد یک شب یاد درمان کرده بود

وحشتی جوشقانی در لغتنامهٔ دهخدا

وحشتی{وَ شَ } (اِخ) از شاعران و از مردم جوشقان از توابع کاشان است.

این بیت ازاوست:

فرهاد اگر از بیستون گلگون به گردن می‌برد

من بیستون را می‌برم کارم چو بر گردن فتد

(مجمع الخواص ص ۲۲۳)

منابع

• نصیری، محمدرضا (۱۳۸۴) (کتاب اثر آفرینان) جلد یکم تا ششم – انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• آل داود، سید علی (فرهنگنامه دانشوران ایران) نامه پارسی، (۱۳۷۸).
• صادقی‌بیک افشار، مجمع الخواص، ص۲۲۳.
• گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج دوم، ص ۱۵۱۴–۱۵۱۹.