ایل چگنی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایل چِگِنی''' یا '''چگینی''' یکی از ایلات [[مردم لر|لر]] <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمدرضا والی زاده معجزی|1330|نشانی=https://www.adinehbook.com/gp/product/6007822133|عنوان=تاریخ ایلات و طوایف لرستان|ص 216-220|ناشر=[[اردیبهشت]]}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef1">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/224763/%DA%86%DA%AF%D9%86%DB%8C|عنوان=چگنی|ناشر=[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|تاریخ=|تاریخ بازدید=۳ ژانویه ۲۰۲۱}}</ref>ساکن دریا [[لرستانمردم کرد|کرد]]<ref وname="loghatnaameh" نواحی دیگر است. شاخه‌ای از این ایل ساکن [[استان قزوین]]/><ref name="iranicaonline">{{یادکرد وب|نویسنده=[[پیر ابرلینگ]]|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/cegini-or-cegani-a-tribe-that-originated-in-northwestern-persia-but-is-now-scattered-in-luristan-the-qazvin-region-and-fa|عنوان=ČEGĪNĪ|ناشر=[[دانشنامه ایرانیکا]]|تاریخ=۱۵ دسامبر ۱۹۹۰|تاریخ بازدید=۳۱ ژانویه ۲۰۱۵|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161117040233/http://www.iranicaonline.org/articles/cegini-or-cegani-a-tribe-that-originated-in-northwestern-persia-but-is-now-scattered-in-luristan-the-qazvin-region-and-fa|archivedate=17 نوامبر 2016|dead-url=yes}}</ref><ref name=":1" />ساکن در [[لرستان]] و نواحی دیگر است. شاخه‌ای از این ایل ساکن [[استان قزوین]]<ref name="iranicaonline" /><ref name="loghatnaameh">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-a111a3d42e284b0fbceea5a9ac2873ad-fa.html|عنوان=چگینی|ناشر=[[لغتنامه دهخدا]]|تاریخ=|تاریخ بازدید=۳۱ ژانویه ۲۰۱۵|archive-date=3 فوریه 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150203152137/https://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-a111a3d42e284b0fbceea5a9ac2873ad-fa.html}}</ref> و [[شهرستان رودبار]] (استان [[استان گیلان|گیلان]])<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/224763/%DA%86%DA%AF%D9%86%DB%8C |عنوان=چگنی | ناشر =دائرة المعارف بزرگ اسلامی |تاریخ = آذر ۱۳۹۸ |تاریخ بازبینی=۱۴۰۱-۱۰-۲۸ }}</ref> و شاخه‌ای دیگر [[کرکوک]] و [[سلیمانیه]] عراق سکونت دارند.<ref name="iranicaonline" /> عده‌ای نیز ساکن [[استان فارس]]، [[استان بوشهر]]، [[استان هرمزگان]] و [[استان خوزستان]] در جنوب ایران هستند.<ref name="iranicaonline" /> شعبه‌ای از ایل چگنی در [[استان مرکزی]] ([[شهرستان خنداب]])، [[استان همدان]]، [[استان کرمانشاه]]، [[استان ایلام]]، [[استان زنجان]]، [[استان آذربایجان غربی]] و [[استان چهارمحال و بختیاری]] سکونت دارند.<ref name=":0" />

بیشتر چگنی‌ها به زبان [[لری]] سخن می‌گویند.<ref name=ToolAutoGenRef1/><ref name="rch.ac.ir">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://rch.ac.ir/article/Details?id=8147&&searchText=چگنی |عنوان =چگنی | ناشر =[[دانشنامه جهان اسلام]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef2>[http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects Reported NLori dialects are Giōni (henceforth Gi; MacKinnon, 1977), Ḵorramābādi (Ḵor; Izadpanāh, 1964; MacKinnon, 2002), Čagani (henceforth Ča; Blau, 1993), and Bālā Gerivāʾi (BGr; Amanollahi and Thackston, 1987; see also Mann, 1904 and 1910, for early material on “Feili,” a traditional term used to denote speakers of NLori, and from Nehāvand).]</ref> چگنی‌های [[قزوین]] به [[لری]] و [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] صحبت می‌کنند<ref name=ToolAutoGenRef1/> و چگنی‌های [[خراسان]] به سبب همسایگی با [[مردم ترک|ترک‌ها]] زبانشان [[ترکی]] شده‌است.<ref name=ToolAutoGenRef1/> چگنی‌های ساکن عراق نیز به [[زبان‌های کردی|کردی]] صحبت می‌کنند.<ref name=iranicaonline/>در برخی منابع چگنی ها از اکراد جدا ذکر شده اند <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ و جغرافیای گناباد به تالیف : جناب حاج سلطان حسین تابنده . ص.۳۴۸}}</ref>

تاریخ حکایت دارد ایلات چگنی، [[طایفه سیاه‌منصور|سیاه‌منصور]] و [[ایل زنگنه|زنگنه]] که جزو ایلات اصیل در غرب کشور محسوب می‌شوند، گذشته از آنهایی که از این ایلات در سایر نقاط ایران هستند، ۲۴ قبیله از آنها در [[قراباغ]] بودند. حدود سیصد هزار نفر جمعیت داشتند. شمیم همدانی در تاریخ کردستان نوشته: آنچه معلوم است و تاریخ به آن اشاره دارد در حمله مغول تفرقه بزرگی بین قبایل [[لرکرد]] بروز کرد. در این دوره سه قبیله مهم از آنها، زنگنه، سیاه‌منصور و چگنی از طوایف گوران و اردلان مشهور شدند، چون قدرت مقابله با [[حمله مغول به ایران|حمله مغول]] را نداشتند و از طرفی هم نمی‌خواستند با آنها همکاری داشته باشند، بنابراین بالغ بر سیصد هزار یا سی هزار نفر به صحرای قراباغ در شمال [[آذربایجان]] کوچیده و در آنجا حکومت محلی تشکیل دادند و عده‌ای دیگر به نواحی مختلف از جمله [[ایالت فارس|فارس]] و [[خوزستان]] متواری شدند، مقارن ظهور دولت [[صفویه]] اقوام کرد، تبعیت ایران را پذیرفتند و به یاری دولت نوپای [[شاه اسماعیل یکم]] برخاستند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =جوادی، رضا و گروه نویسندگان| عنوان =نقدهایی بر تواریخ معاصر چگنی| ناشر =نشرشاپورخواست| سال =۱۴۰۱|مکان =خرم‌آباد| شابک =978-600-260-568-9}}</ref>