پیشاور

شهری در پاکستان

پیشاوَر (در زبان پشتو: پښور، در اردو: پشاور) پایتخت ایالت خیبر پختونخواه و مرکز پشتون‌ها در کشور پاکستان است.

پیشاور
  • پیښور
  • پشاور
  • پشور
پیشاور
Clockwise from top: Islamia College, Cunningham clock tower, Sunehri Mosque, Bala Hissar Fortress, Bab-e-Khyber, Mahabat Khan Mosque
لقب(ها): 
شهر گل‌ها
آمستردام آسیا
پیشاور در خیبر پختونخوا واقع شده
پیشاور
پیشاور
Location within Pakistan
پیشاور در پاکستان واقع شده
پیشاور
پیشاور
پیشاور (پاکستان)
پیشاور در آسیا واقع شده
پیشاور
پیشاور
پیشاور (آسیا)
پیشاور در زمین واقع شده
پیشاور
پیشاور
پیشاور (زمین)
مختصات: ۳۴°۰۱′ شمالی ۷۱°۳۵′ شرقی / ۳۴٫۰۱۷°شمالی ۷۱٫۵۸۳°شرقی / 34.017; 71.583
کشور پاکستان
استان خیبر پختونخوا
منطقهناحیه پیشاور
شوراهای اتحادیه در پاکستان۹۲
مدیریت
 • نوعMetropolitan city
 • MayorArbab Asim
 • Deputy MayorSyed Qasim Ali Shah
 • Deputy CommissionerSaqib Raza Aslam
 • Assistant Commissioner PeshawarMuhammad Mughees SanaUllah
مساحت
 • پایتخت ایالت۸۷ کیلومتر مربع (۳۴ مایل مربع)
بلندی
۳۳۱ متر (۱۰۸۶ پا)
بیشینه بلندی
۴۵۰ متر (۱۴۸۰ پا)
جمعیت
 (2017)
 • پایتخت ایالت۱٬۹۷۰٬۰۴۲
 • رتبه1st, Khyber Pakhtunkhwa
6th, Pakistan
 • کلان‌شهری
۴٬۲۶۹٬۰۷۹
 Peshawar منطقه شهری
منطقه زمانییوتی‌سی +۵ (ساعت رسمی پاکستان)
پیش‌شماره(های) تلفن091
زبان‌هازبان پشتو، زبان هندکو
HDI0.55 (data for 2012–2013) افزایش
HDI CategoryMedium
وبگاه

فاصله این شهر تا پایتخت، ۱۷۰کیلومتر می‌باشد. پیشاور به شهر گل‌ها نیز معروف است و در هر چهار فصل سرسبز و دارای گل‌های متنوع است. این شهر در دهانه ورودی دره خیبر واقع شده که شاهراه قدیمی ارتباط آسیای میانه به شبه قاره هند است.[۱]

شهر پیشاور از دو بخش قدیمی و امروزی تشکیل شده‌است. بخش قدیمی آن به سبک شهرهای پرجمعیت آسیای میانه ساخته شده و خانه‌هایی از خشت با کوچه‌های تنگ دارد. بخش نوساز شهر که در واقع یک منطقهٔ نظامی است، دارای خانه‌هایی بزرگ و خیابان‌هایی منظم است و تأسیساتی متعلق به نیروی هوایی پاکستان در آن قرار دارد.[۲]

جمعیت پیشاور از دو گروه عمدهٔ قومی پشتوها(اکثریت) و پیشاوری‌ها(اقلیت بومی) تشکیل شده‌است. افزون بر این دو گروه قومی، اقوام تاجیک، هزاره و همچنین کولی‌ها نیز در این شهر به سر می‌برند. بیشتر مردم این شهر به زبان پشتو سخن می‌گویند؛ در عین حال، زبان‌های فارسی، هندکو، پنجابی و اردو نیز در پیشاور گویشورانی دارد.[۲]

فاصلهٔ پیشاور تا گذرگاه مرزی تورخم، ۴۵کیلومتر و از شهرک مرزی تورخم تا کابل، ۲۲۴کیلومتر است. روزانه صدها افغان و پاکستانی در بزرگراه پیشاور-کابل، رفت‌وآمد می‌کنند.[۳]

پیشینه ویرایش

نام «پیشاور» یک کلمه ایرانی و از نام شاپور یکم، پادشاه ساسانی برگرفته شده که این شهر را تصرف نمود و امپراتوری کوشان را به ایران ملحق کرد.

پیشاور از کانون‌های مهم بازرگانی در جاده ابریشم، محلی برای گذر فرهنگ شبه قاره هند به آسیای میانه و پایتخت زمستانی امپراتوری کوشانی بوده‌است.[۴] کانیشکا، پادشاه کوشانی، پیشاور را پایتخت خود قرار دارد و در این شهر نیایشگاهی همراه با تندیسی به طول ۱۵۰ فوت ساخت که در روزگار خود بنایی مهم بود.[۵][۶][۷]

منطقهٔ پیشاور از روزگاران باستان از زیستگاه‌های آریاییان بوده‌است. قوم ایرانی‌تبار پشتون، که امروزه در پیشاور در اکثریت هستند از هزارهٔ یکم پیش از میلاد از رشته‌کوه سلیمان در بلوچستان به این منطقه کوچیدند.

پیشاور از دیرباز مورد توجه و محل رفت‌وآمد پادشاهان ایران از جمله سلطان محمود غزنوی و نادرشاه افشار برای ورود به شبه قاره هند بوده‌است.[۱]

شهر پیشاور در دوران غزنوی از نقاط ارتباطی مهم بود. در ۵۷۵ مُعزالدین محمدِسام غوری، پیشاور را تسخیر کرد. کمتر از پنجاه سال بعد، چنگیزخان به پیشاور حمله برد و آنجا را ویران ساخت.[۸]

پیشاور در ۱۱۶۰ به تصرف احمدشاه دُرّانی درآمد. در سدهٔ سیزدهم، سیک‌های پنجاب آن را تسخیر کردند و در ۱۲۶۵/ ۱۸۴۹ به تصرف بریتانیا درآمد و تا تأسیس ایالت خیبر پختونخواه جزو پنجاب بود.[۸]

فرهنگ ویرایش

 
نشان شهر پیشاور

باغ شاهی، موزه، کلیسای کاتولیک و دانشگاه پیشاور از جمله مناطق دیدنی این شهر به‌شمار می‌رود. دانشگاه اسلامی پیشاور در سال ۱۹۱۳ میلادی ایجاد شد که به دانشگاه پیشاور ارتقاء یافت.[۹]

از بزرگان قدیم این شهر می‌توان به ادیب پیشاوری اشاره کرد.

امروزه پیشاور از مراکز انتشار کتاب به زبان فارسی در خارج از ایران و افغانستان است.[۱۰] تمرکز انتشارات کتب فارسی بیشتر در بازار قصه‌خوانی است و بیشتر توسط پشتون‌های شیعه صورت می‌گیرد.[۱۱]

بازار قصه‌خوانی که از شلوغ‌ترین مناطق پیشاور است، محله‌های زیادی دارد و یکی از این محلات، شیعه‌نشین است. در گذشته قصه‌خوان‌های حرفه‌ای در کاروان‌سراها و قهوه‌خانه‌های این محله از شاهنامه و حماسه هندی ماهابهاراتا داستان‌های شورانگیزی را روایت می‌کردند و در همین‌جا اخبار شهر و کشور رد و بدل می‌شد.[۱۲] مشتریان این بازار عمدتاً بازرگانان و خریداران پاکستانی، هندی و مهاجران افغان هستند که قهوه‌خانه‌ها، تیکه‌کبابی‌ها، چاپلی‌کبابی‌ها، دکه‌های قدیمی خشکبار و غرفه‌های مدرن پوشاک و لوازم خانگی را رونق بخشیدند.[۱۲]

پناهندگان ویرایش

پیشاور میزبان شمار فراوانی از پناهندگان افغان است.

شهر پیشاور، با وجود نارسایی‌های زیادی که در سامانهٔ درمانی و خدمات بهداشتی خود دارد، هر ماه پذیرای شمار زیادی از بیماران افغان است. پیشاور از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹ که ارتش شوروی پیشین در افغانستان حضور داشت، شاهد حضور نهادها و سازمان‌های نیکوکاری جهانی اعم از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی بود که به این شهر رونق بخشید و بیش از ۷۰۰ سازمان مردم‌نهاد در بخش‌های گوناگون، از جمله تأسیس مراکز بهداشتی و کمک‌رسانی در آن فعالیت می‌کردند.[۱۳]

بیمارستان رحمان که در منطقه حیات آباد پیشاور واقع است، در نزد افغان‌ها چه در داخل افغانستان و چه در پیشاور شهرت ویژه‌ای پیدا کرده‌است.[۱۲]

نگارخانه ویرایش

منابع ویرایش

*ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۹ اکتبر ۲۰۰۶.

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ وزارت خارجه ایران[پیوند مرده]، بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، سرواژهٔ پیشاور.
  3. سحر، عبدالحی، از پیشاور تا کابل، در: جدید آن‌لاین. بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  4. پایگاه تاریخ و فرهنگ ایران بایگانی‌شده در ۹ ژوئن ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  5. بودیسم در افغانستان، برگردان: یحیی حسینی.
  6. زرین‌کوب، عبدالحسین، روزگاران ایران بهران: سخن، ۱۳۷۴، ج ۱، ص ۱۶۵
  7. تاریخ مسیحیت در افغانستان، در: کلمه، بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ دانشنامهٔ جهان اسلام، سرواژهٔ پیشاور.
  9. دیدگاه بایگانی‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  10. «دهخدا: پیشاور». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۴ فوریه ۲۰۱۸.
  11. جدید آنلاین، بازدید: اوت ۲۰۰۹.
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ همان.
  13. سحر، عبدالحی، در جستجوی دوا و درمان: افغانها در پیشاور. در: بی‌بی‌سی فارسی، بازدید: اوت ۲۰۰۹.

ایالت خیبر پختونخوا پاکستان  
مرکز پیشاور
شهرستان‌ها ایبت‌آباد | بنون | بتگرام | بنیر | چارسده | چترال | دیره اسماعیل خان | هنگو | هری‌پور | کرک | کوهات | کوهستان | لکی مروت | دیر زیرین | مالاکند | مانسهره | مردان | نوشهره | پیشاور | شانگلا | صوابی | سوات | تانک | دیر بالا