پیش‌نویس:اپی ژنتیک بیماری پروانه ای

بنام خدا

اپی ژنتیک بیماری پروانه ای (Epidermolysis Bullosa)

مقدمه:

بیماری ای بی ( اپیدرمولیز بولوزا یا پروانه ای) نوعی بیماری ژنتیکی میباشد که در پوست و غشای مخاطی تاول هایی را ایجاد میکند. شیوع این بیماری 1 در 50000 است و واگیردار نمیباشد. بیماری پروانه ای به دلیل جهش در ژن پروتئین کلاژن7 رخ میدهد. مواردی از تغییرات اپی ژنتیکی نیز در این بیماری دخیل هستند. این بیماری چندین نوع مختلف دارد که با آنها آشنا میشویم.

اپی ژنتیک :

اپی ژنتیک شاخه ای از علم ژنتیک است که به مطاله تغییرات در عملکرد ژن ها بدون تغییر در ترتیب DNA می پردازد. در واقع ، این تغییرات مرتبط با تنظیم فعالیت ژن ها و نحوه انتقال اطلاعات از DNA به RNA و سپس به پروتئین هستند. اپی ژنتیک نقش مهمی در تفسیر چگونگی عملکرد ژنتیک و چگونگی انتقال اطلاعات ژنتیک به نسل های آینده دارد. این فهم عمیق تر از پدیده های بیولوژیکی و بیولوژی سلولی فراهم میکند.

مکانیسم های اپی ژنتیک میتوانند بر فعالیت ژن در سطوح رونویسی و پس از رونویسی و در ترجمه و پس از ترجمه تاثیر گذارند. این مکانیسم های اپی ژنتیکی با پیامد هایی میتوانند منجر به بیماری و جهش و ... شوند. بنابراین زمینه اپی ژنتیک تغییرات DNA ، پروتئین های متصل به DNA و هیستون ها را پوشش میدهد که در ایجاد تغییرات در ساختار کروماتین بدون هیچ تغییری در توالی DNA مهم هستند ، همچنین برخی از این تغییرات میتوانند بین نسل ها منتقل شوند.

در چند دهه گذشته بسیاری از تحقیقات نشان داده اند که مکانیسم های اپی ژنتیک در تنظیم کلیه فرایند های بیولوژیکی بدن از زمان لقاح تا مرگ نقش دارند.

علائم اپی ژنتیک ممکن است تاثیرات طولانی مدت داشته باشد برای مثال ، در یادگیری و سازماندهی حافظه یا استعداد ابتلا به سرطان های مختلف.

علائم اپی ژنتیکی نادرست میتواند منجر به نقایص مادرزادی ، بیماری های دوران کودکی یا علائم بیماری در سایر دوره های زندگی شود. برخی از علائم اپی ژنتیکی میتوانند برگشت پذیر باشند و این موضوع بسیاری از محققان را تشویق کرده است که روی درمان اپی ژنتیک تمرکز کنند.

بیماری پروانه ای ( EB ) :

بیماری EB ، یک گروه از اختلالات ژنتیکی پوستی است که باعث آسیب و شکستگی آسان پوست در پاسخ به فشار یا تماس معمولی میشود . این بیماری ناشی از خطا های ژنتیکی در ژن های مرتبط با ساختار پوست است.

اصلی ترین علت بیماری EB ، تغییرات ژنتیکی یا خطا ها در ژن های مهمی هستند که برای تولید پروتئین های حیاتی در ساختار پوست مسئول اند . این پروتئین ها مانند کلاژن7 و پلاکتین در اتصالات پوستی نقش دارند ، وقوع تغییرات در این ژن ها باعث ضعف ساختار پوست و افتراق آسان لایه های پوستی میشود . ژن های مهمی که در این بیماری نقش دارند عبارتند از :

1- COL7A1 : این ژن برای تولید پروتئین کلاژن نوع 7 مسئول است . این پروتئین نقش اساسی در اتصالات پوست دارد.

2- COL17A1 : این نیز برای تولید پروتئینی بنام BPAG2 (Bullous Pemphigoid Antigen) که در اتصالات پوست نقش دارد مسئول است.

3-PLEC : این ژن برای تولید پروتئین پلاکتین (Plectin)مسئول است. این پروتئین در اتصالات لایه های مختلف پوست و استحکام آن ها نقش دارد.

تغییرات ژنتیکی یا خطا ها در هر کدام از این ژن ها میتواند ساختار پوست را تحت تاثیر قرار داده و به بروز بیماری EB منجر شوند.

بسته به نوع تغییرات ژنتیکی و ژن متاثر ، بیماری EB در انواع مختلفی مانند EB simplex ، Junctional EB ، Dystrophic EB و دیگر زیر نوع ها دسته بندی میشود . هر یک از این زیرنوع ها دارای ویژگی ها و شدت های مختلفی هستند.

تشخیص:

تشخیص بیماری EB معمولا از طریق ترکیبی از اطلاعات بالینی ، تست های پوستی و تست های ژنتیکی صورت میگیرد. راه های تشخیص عبارتند از :

بررسی بالینی : پزشک با بررسی نشانگان بالینی و تاریخچه پوستی فرد ، میتواند به تشخیص نسبی برسد.

تست های پوستی : تست هایی که بوسیله تحریک فشار یا تماس ملایم با پوست اجرا میشوند تا نشان دهند آیا پوست به سختی مقاومت میکند یا خیر.

بیوپسی پوست : در بعضی موارد ، نمونه های کوچکی از پوست برای بررسی تحت میکروسکوپ گرفته میشوند تا تغییرات ساختاری دقیق تری مشاهده شود.

تست های ژنتیکی : تحلیل ژنتیکی میتواند خطا ها یا تغییرات در ژن های مرتبط با EB را تایید کند. این تست ها معمولا به عنوان ابزار تشخیصی دقیق تر مورد استفاده قرار میگیرند.

مشاوره با تیم پزشکی ژنتیک و متخصص پوست در تشخیص و مدیریت بیماری EB بسیار مهم است.

پیشگیری :

با توجه به اینکه بیماری EB اغلب یک اختلال ژنتیکی است و به عنوان یک بیماری وراثتی منتقل میشود ، پیشگیری مستقیم از وقوع این بیماری بسیار مشکل است. با این حال میتوانید اقداماتی انجام دهید برای محفظت از خود و فرزندان تان.

مشاوره ژنتیکی : اگر تاریخچه خانوادگی برای این بیماری وجود دارد ، مشاوره ژنتیکی میتواند به شناخت احتمال انتقال بیماری و مشاوره در مورد مخاطرات و اقدامات پیشگیرانه کمک کند.

مراقبت از پوست : استفاده از روش های مراقبتی خاص برای حفظ سلامت پوست مانند مرطوب کننده و چلوگیری از آسیب پوستی ناشی از فشار یا تماس زیاد با پوست.

توجه به ایمنی در مواجهه با محیط : اجتناب از عوامل محیطی مانند حرارت شدید یا مواد شیمیایی

پیگیری مراجعات پزشکی : برنامه منظم برای مراجعات پزشکی و ارتباط مستمر با تیم پزشکی ، میتواند در تشخیص زودرس و مدیریت بهتر بیماری کمک کند.

توجه به این نکات میتواند در کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری موثر باشد.

نویسنده : اسما کبیری ، کارشناسی ارشد سلولهای بنیادی پژوهشگاه رویان

منابع :

مقالات اپی ژنتیک ، مقالات بیماری EB

[۱]