کرگدن

برای موجود افسانه‌ای به همین نام، کرگدن (موجود افسانه‌ای) را ببینید.

کرگدن محدودهٔ زمانی: ائوسن - امروز
کرگدن
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	تک‌سم‌سانان
تیره:	کرگدن‌ها گری، ۱۸۲۱
سردهها
متن را ببینید.

کَرگَدَن را به هر یک از عضوهای خانوادهٔ کرگدن‌ها با نام علمی Rhinocerotidae گویند. کرگدن‌ها جانورانی پستاندار از راستهٔ تک‌سُم‌سانان هستند. اکنون فقط پنج نوع کرگدن در جهان باقی‌مانده‌است.

کرگدن‌ها با وجود گیاهخوار بودن، حیوانات خطرناکی هستند. در هندوستان و نپال تعداد سالانه حملات و آسیب‌رسانی کرگدن‌ها به انسان بیش از ببر‌ها و پلنگ‌ها است. این حیوان بزرگ ۲٬۵ تا ۳٬۲ متر طول و وزنی در حدود ۱٬۵ تا ۲٬۱ تن وزن دارد و بعد از فیل و اسب آبی سومین حیوان سنگین خشکی است.

کرگدن‌ها به خاطر شاخشان به صورت غیرقانونی شکار می‌شوند و این نسل بعضی گونه‌های آن را در معرض خطر انقراض گذاشته‌است. بر پایه‌گذارش سازمان بین‌المللی حفاظت از محیط زیست، نسل کرگدن سیاه غرب آفریقا [[به تعداد خیلی کم کاهش یافته و سرنوشت مشابهی در انتظار کرگدن سفید بومی آفریقای مرکزی است.

کرگدن‌ها با تمام پستان داران شاخ‌دار فرق دارند، چون شاخ آن‌ها بالای سرشان نیست، بلکه نزدیک نوک بینی‌شان است. این شاخ‌ها مانند شاخ گاو یا شاخ گوزن نیست، بلکه از موهای کلفت و به هم فشرده تشکیل شده‌است.

کرگدن‌ها در چمنزارها و جنگل‌های مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند و همیشه در نزدیکی آب‌اند، زیرا نیاز دارند که هر روز آب بخورند و از غلتیدن در گِل هم لذت می‌برند. این جانوران فقط گیاه می‌خورند. کرگدن‌ها حس شنوایی و بویایی خوبی دارند ولی دیدشان ضعیف است.

کرگدن‌ها با وجود پوست کلفتشان، گرفتار کنه‌ها و انگل‌های دیگر می‌شوند. بیشتر وقت‌ها می‌توان آن‌ها را با پرنده‌ها دید، که با خوردن این آفت‌ها به کرگدن‌ها کمک می‌کنند. ممکن است گربه‌سانان بزرگ مثل ببر و پلنگ، بچه کرگدن‌ها را شکار کنند، ولی تنها دشمن کرگدن بالغ، انسان است.

آرایه‌های خانواده کرگدن‌های موجود

• رده Rhinocerotini
  • غول شاخدار (Ceratotherium)
    • کرگدن سفید (C. simum)
• رده Dicerotini
  • دوشاخ (Diceros)
    • کرگدن سیاه (D. bicornis)
• رده Rhinocerotini
  • بینی‌شاخ (Rhinoceros)
    • کرگدن هندی (R. unicornis)
    • کرگدن جاوه‌ای (R. sondaicus)
• رده Dicerorhinini
  • دوشاخ‌بینی (Dicerorhinus)
    • کرگدن سوماترایی (D. sumatrensis)

کرگدن	کرگدن سفید کرگدن سیاه کرگدن سوماترایی کرگدن هندی کرگدن جاوه‌ای

کاربرد شاخ کرگدن

شاخ کرگدن برخلاف شاخ بقیه حیوانات (که هسته استخوانی دارد) فقط از کراتین ساخته شده و دقیقاً مشابه مو و ناخن انسان است. از دیرباز شاخ کرگدن را در طب سنتی اروپا و آسیا و برای ساخت دسته خنجر در عمان و یمن استفاده می‌کردند. در سال ۲۰۰۸ تقاضای شاخ کرگدن در ویتنام به شدت افزایش یافته و قیمت آن از ۲۵۰ تا ۵۰۰ دلار برای هر کیلو تا ۳۰۰ هزار دلار یعنی چندین برابر قیمت طلا رسید. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ هر سال تنها ۱۵ کرگدن در آفریقای جنوبی شکار غیرقانونی می‌شدند اما این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۶۸۸ رسید.

اکنون سه‌چهارم مصرف شاخ کرگدن دنیا در ویتنام است و ظاهراً دلیل اصلی آن شایعه درمان سرطان یکی از سیاستمداران ویتنامی با مصرف شاخ کرگدن بوده‌است. این درحالیست که حتی در طب سنتی چین هم شاخ کرگدن ارتباطی با درمان سرطان ندارد. در منابع طب سنتی چین شاخ کرگدن فقط برای تب و تشنج تجویز شده. تأثیر شاخ کرگدن بر تب و تشنج هم در تحقیقات علمی رد شده و مصرف شاخ کرگدن دقیقاً مشابه مصرف ناخن انسان است. در گزارش کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های در خطر دلیل تقاضای شاخ کرگدن با قیمت‌های نجومی را در حالیکه حتی طب سنتی هم آن را اشتباه می‌داند به افزایش سریع شمار میلیاردرها در ویتنام، میزان بالای سرطان و کمبود مراکز درمانی برای سرطان در ویتنام مرتبط دانسته‌است.

منابع

• Laufer, Berthold. 1914. "History of the Rhinoceros." In: Chinese Clay Figures, Part I: Prolegomena on the History of Defence Armor. Field Museum of Natural History, Chicago, pp. 73–173. (ویکی‌پدیای انگلیسی)