کلیسای مریم مقدس (تهران)

کلیسایی در شهر تهران

کلیسای مریم مقدس (به ارمنی: Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի) مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان میرزا کوچک خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]

کلیسای مریم مقدس
کلیسای مریم مقدس
Map
دین
وابستگیکلیسای حواری ارمنی
استاناستان تهران
وضعیت سازمانی یا کلیساییفعال
رهبریخلیفه‌گری ارامنه تهران
مکان
مکانخیابان میرزا کوچک خان، خیابان جمهوری اسلامی، تهران
شهرداریشهرستان تهران
کلیسای مریم مقدس (تهران) در ایران واقع شده
کلیسای مریم مقدس (تهران)
موقعیت در ایران
مختصات۳۵°۴۱′۴۵٫۰۰۸۹۰۰۱۰۱۶۰۴″ شمالی ۵۱°۲۴′۵۳٫۲۸۲۹۰۰۱۰۱۵۹۴″ شرقی / ۳۵٫۶۹۵۸۳۵۸۰۵۵۸۳۷۷۶۳۳°شمالی ۵۱٫۴۱۴۸۰۰۸۰۵۵۸۳۷۷۳۵۲°شرقی / 35.69583580558377633; 51.41480080558377352
معماری
معمار(ها)نیکلای مارکف
گونهکلیسا بازیلیکا
سبکمعماری ارمنی
آغاز ساختدوره پهلوی
پایان ساخت۱۹۴۵
گنبد(ها)۲
شناسایی به عنوان بنای تاریخی ملی۱۲ بهمن ۱۳۸۱ (۷۲۳۷)
Map

تاریخ ویرایش

در ۱۹۳۶ میلادی، بررسی بنای کلیسای جدید آغاز شد و در ۱۷ آوریل ۱۹۳۷، جلسه‌ای با حضور معماران ارمنی تشکیل و از «نیکلای لائوری»[پانویس ۱] خواسته شد تا براساس بودجهٔ شصت هزار تومان طرح کلیسا را ارائه کند. در این بین، آقای «رومان عیسی یان» هزینهٔ بنای کلیسا را تقبل کرد و از نیکلای مارکف[پانویس ۲] خواسته شد تا براساس بودجهٔ یکصد هزار تومان کلیسا را بنا کند.[۲]

روز یکشنبه، ۲۱ فروردین ۱۳۱۷ خورشیدی (۱۷ آوریل ۱۹۳۸ میلادی) با حضور جمع بزرگی از ارمنیان تهران، دو نمایندهٔ ارمنیان جبرائیل بوداغیان (ارمنیان جنوب) و سهراب ساگینیان (ارمنیان شمال) در مجلس شورای ملی، روحانیان کلیساهای تهران، اعضای انجمن کلیساهای تهران و بسیاری دیگر، پس از برگزاری مراسم دعا و نیایش، ساخت کلیسا آغاز شد.

ساخت کلیسای مریم مقدس در سال ۱۳۲۴ خورشیدی (۱۹۴۵ میلادی) پایان یافت. این بنا بین سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۹ دفتر اصلی و محل سکونت اسقف اعظم ارمنی‌ها بوده‌است که بعدها به کلیسای سرکیس مقدس انتقال یافت.

معماری کلیسا ویرایش

پلان کلیسا با ابعاد کوچک‌تر، متأثر از معماری کلیساهای سده‌های هفتم تا دهم میلادی منطقهٔ تایک، ارمنستان بزرگ طراحی شد. از طرح کلیسای اولیه اطلاعات مکتوبی در دست نیست. کلیسای مریم مقدس بر روی صفه‌ای با ابعاد ۸/۱۹ × ۴۵/۳۲ متر و در مساحتی بالغ بر ۵۵۰ متر مربع با سنگ بازالت خاکستری رنگ ساخته شده‌است. برای ورود به داخل کلیسا پلکان‌هایی در غرب صفه و دو بازوی شمالی و جنوبی صفه، در مقابل سه ورودی کلیسا، قرار دارد. پلان کلیسا، هم از خارج و هم از داخل، به شکل صلیب است و طبق سنت کلیساهای ارمنیان محراب آن در سمت شرق قرار دارد. کلیسا دارای یک گنبد اصلی دوازده ضلعی با دوازده نورگیر در بالای نمازخانه و یک گنبد ناقوس خانه با شش ستون در سمت غربی است. گنبد اصلی کلیسا، که به هیچ وجه از معماری ارمنی پیروی نمی‌کند، متأثر از معماری بیزانسی ساخته شده که در گرجستان و روسیه متداول بوده‌است. ورودی اصلی، که در سمت غرب بنا قرار دارد، دارای سردری به سبک معماری کلیساهای سده‌های چهارم و پنجم میلادی در ارمنستان است که با کاستن ضخامت دو دیوار دو طرف سردر و قرار دادن دو ستون زیبایی خاصی به این قسمت بخشیده‌است.

پس از ورودی غربی و در دو طرف آن، دو اتاقک قرار گرفته و این قسمت از بنا را به شکل راهرویی درآورده که به بازوی غربی کلیسا که به نمازخانه راه دارد وصل می‌شود. در اتاقک شمالی راه پله‌ای برای رسیدن به ایوان و در زیر اتاقک جنوبی دخمه‌ای قرار دارد.

 
نمای اصلی کلیسا

موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان ویرایش

یکی از ساختمان‌های مجاور کلیسا به موزه ملی ارمنی‌ها اختصاص داده شده‌است. مکان این موزه که در تملک خلیفه‌گری ارمنی‌های تهران است، در سال ۲۰۰۸ میلادی به دست جاثلیق اعظم آرام یکم افتتاح گردید. این مکان به عنوان پایگاه کلیساهای تاریخی ایران، وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. مجموعه‌های این موزه شامل تصاویر و نقشه‌های کلیساها و دیرهای ارمنی‌های کشور، لوازم و ادوات مورد استفاده در مراسم کلیسا، کتب خطی با محتوای دینی، لباس‌های سنتی زنان ارمنی، مدارک و لوازم شخصی اسقف اعظم آرداک مانوکیان و گلچینی از آثار هنرمندان ارمنی ایران است.

نگارخانه ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ۱ ویرایش

  1. طبق اطلاعات شفاهی نیکلای لائوری از ارمنیان جمهوری آرتساخ بود که پس از اشغال منطقه به دست ارتش سرخ شوروی در اواخر ۱۹۲۰ میلادی به همراه خانوادهاش به ایران مهاجرت کرد.
  2. طراحی بنا به دست نیکلای لائوری صورت گرفته اما به دلایل نامعلومی ساخت آن به نیکلای مارکُف واگذار شده‌است؛ و با توجه به اینکه نیکلای لائوری در ۱۹۳۹ میلادی درگذشته و دیگر نمی‌توانسته نقشی در ساخت کلیسا داشته باشد به‌طور قطع بنای کلیسا به دست نیکلای مارکف صورت گرفته‌است. او معماری روسی با اصلیت گرجی بود که تحصیلات خود را در دانشگاه‌های تفلیس و سن پترزبورگ گذرانده و در سال‌های جنگ جهانی اول، به ایران مهاجرت کرده بود.

پانویس ویرایش

  1. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  2. ویکتور دانیل، بیژن شافعی و سهراب سروشیانی، معماری نیکلای مارکُف (تهران: ۱۳۸۲)

منابع ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش