گویش مرگانهای
گویش مرگانهای از گویشهای استان همدان است که در میان مردم شهر مریانج و چندی از روستاهای اطراف تکلم میگردد.[۱]
پیشینه ویرایش
چگونگی سخن گفتن اهالی مریانج باز ماندهٔ و تغییر یافته زبان پارسی میانه بوده و ورود واژههای عربی، آذری و اروپایی به اصالت آن آسیب رسانیدهاست. اما گویش مرگانهای در بین فارس زبانان همدان و اطراف آن مانند دره مرادبیگ، علیآباد، ینگجه، سولان، برفین، حصار، دیزج و… منحصر میباشد و از این حیث نسبت به آنها دارای استقلال است.[۲]
وابستگی زبانی ویرایش
گویش مرگانه ای بازمانده زبان زبان پارسی میانه است.[۳] طبق مقایسههای انجام شده، میتوان گفت که مرگانه ای از لحاظ آوایی و لهجه به لری میماند.[۲][۴] گویش مرگانهای همچنین بیشترین تشابه را در بین فارسی زبانان استان همدان با نهاوندی، ملایری، تویسرکانی و همدانی دارد.[۲] اکثر واژگان این گویش بجای مانده از زبان زبان پارسی میانه و با گویش همدانی یکسانند.
ویژگیهای گویشی ویرایش
در مریانج هنوز بسیاری از واژهها به صورت قدیمی خود استعمال میشوند. مانند به کار بردن فتحه (اَ کشیده) در مورد کلماتی که به «های» ملفوظ و غیر ملفوظ ختم میشوند و همچنین حذف علامت مفعولی «را» و قرار دادن واکه «دَ» به جای آن از ویژگیهای بارز گویش مرگانهای میباشد؛ و در مورد جملاتی که دارای حرف ربط «هم» بوده نیز به همان صورت عمل میشود. مانند:
- خانهَ دَ ساختم خستهَ دَ شدم. خانه را ساختم و خسته هم شدم.
- شیشهَدَ اشکست. شیشه هم شکست.
- در مواردی که اسم «نکره» باشد حرف «یَ» قبل از «دَ» َ قرار میگیرد. مانند: پسرهَ یَ دَ به خدا اِسپردم.
- در واژههایی که دارای واکه «اْ» هستند با آواگروه «اِو» تلفظ میشوند. مانند: اولاد، گوجه، موز، برو.
موارد مذکور نوعی غلیظ ادا کردن را در گویش مریانجیها به وجود آورده که باعث شده گویشوران آن را از دیگران متمایز کند.[۵]
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
منابع ویرایش
مظاهری، عبدالله. نگاهی به تاریخ و فرهنگ مریانج. برکت کوثر: ۱۳۹۵.
اذکایی، پرویز. فرهنگ مردم همدان. همدان: مادستان، ۱۳۸۵.
اذکایی، پرویز. همدان نامه. همدان: مادستان، ۱۳۸۰.
مقدم، پگاه. گفتاری در باب گویش همدانی (۲).
رستم بیک تفرشی، آتوسا. اطلس گویشی و اندازهگیری فاصلههای گویشی در استان همدان. ۱۳۹۵.