یوهان گوتفرید فون هردر

یوهان گوتفرید فون هردر (به آلمانی: Johann Gottfried von Herder) (۲۵ اوت ۱۷۴۴ در مورونگن -۱۸ دسامبر ۱۸۰۳ در وایمار) فیلسوف، زبان‌شناس، شاعر، منتقد ادبی، آلمان، از دانشمندان تأثیرگذار عصر روشنگری و از نظریه‌پردازان سده هجدهم اروپا در حوزهٔ زبان، تاریخ و فرهنگ است.

یوهان گوتفرید هردر
یوهان گوتفرید هردر, ۱۷۸۵
زادهٔ	۲۵ اوت ۱۷۴۴ مورونگن، پادشاهی پروس، (اکنون لهستان)
درگذشت	۱۸ دسامبر ۱۸۰۳ (۵۹ سالگی) وایمار، امپراتوری مقدس روم، (اکنون تورینگن، آلمان)
محل تحصیل	دانشگاه کونیگسبرگ
استاد	ایمانوئل کانت
پیشه	فیلسوف متأله، شاعر، ادیب، زبان‌شناس و منتقد ادبی
شناخته‌شده برای	فلسفه غرب, لغت‌شناسی, فلسفه زبان, انسان‌شناسی فرهنگی, فلسفه ذهن, زیبایی‌شناسی, فلسفه تاریخ, فلسفه سیاسی, فلسفه دین
آثار	ایده‌هایی دربارهٔ فلسفهٔ تاریخ بشر؛ دربارهٔ منشأ زبان؛ نامه‌هایی برای ارتقای بشریت؛ سرودهای عامیانه؛ یادداشت‌هایی دربارهٔ پارسه؛ یادداشت‌هایی بر مطالعات خداشناسی و …
دوره	عصر روشنگری
مکتب	عصر روشنگری, ملی‌گرایی رمانتیک, امپریالیسم‌ستیزی, جهان‌میهنی, تاریخ‌گرایی, هرمنوتیک, لیبرالیسم کلاسیک
شریک(های) زندگی	ماریا کارولینه فلاخلند

زندگی

یوهان گوتفرید فون هردر در روز ۲۵ اوت ۱۷۴۴ در شهر مورونگن در پروس خاوری در خانواده‌ای فقیر چشم به دنیا گشود. پس از طی تحصیلات مقدماتی، در سال ۱۷۶۲ در آستانهٔ ۱۸ سالگی وارد دانشگاه محلی کونیگزبرگ (Königsberg) شد و ضمن آشنایی با ایمانوئل کانت، استاد کرسی درس فلسفه و تاریخ، در کلاس وی حضور یافت. در سال ۱۷۶۴ با یوهان گئورگ هامان (۱۷۳۰–۱۷۸۸) فیلسوف آلمانی آشنا گشت؛ این آشنایی منشأ تحولات عمیقی در زندگی هردر شد، چنان‌که رابطهٔ آن دو با نامه‌نگاری‌های فلسفی و عاطفی، تا پایان زندگیِ هامان در سال ۱۷۸۸ ادامه داشت. هردر مدتی به توصیهٔ هامان به شهر ریگا (Riga) در روسیهٔ آن روز رفت و در کلیسای مرکزی شهر به تدریس و وعظ در دو حوزهٔ فلسفهٔ دین و نقد ادبی پرداخت. سپس در سال ۱۷۶۹ از راه دریا، ابتدا به بندر نانت در فرانسه و از آنجا به پاریس و استراسبورگ رفت و کار نویسندگی را با جدیت ادامه داد؛ «روزنامهٔ سفر من در سال ۱۷۶۹» حاصل نگاشته‌های این سفر است. در خلال این ایام با یوهان ولفگانگ فون گوته ملاقات کرد و تأثیر بسیار ژرفی بر اندیشه و علائق گوتهٔ جوان برجای گذاشت. در سال ۱۷۷۳ با ماریا کارولینه فلاخلند ازدواج کرد که حاصل این ازدواج هفت فرزند بود. همسر هردر از او حمایت و نوشته‌هایش را ویرایش می‌کرد. در سال ۱۷۷۶ به وایمار بازگشت و به واسطهٔ گوته به سرپرستی روحانیان لوتری و منصب ناظر عالی هنرهای نمایشی در آن شهر برگزیده شد که تا پایان عمر وی ادامه داشت.
او در ۱۸ دسامبر ۱۸۰۳ میلادی بر اثر بیماری صفراوی درگذشت و در کلیسای مرکزی شهر وایمار به خاک سپرده شد.

آثار

از مجموعه آثار ۴۵ جلدی هردر، غالب آنها در طول حیات وی، یعنی میانهٔ سال‌های ۱۷۴۴ تا ۱۸۰۳ در آلمان به چاپ رسید و برخی نیز بعد از مرگ او انتشار یافت. از آثار برجستهٔ او به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• دربارهٔ منشأ زبان (۱۷۷۲)
• این هم یک فلسفهٔ تاریخی برای شکل‌گیری بشریت (۱۷۷۴)
• سرودهای عامیانه (۱۷۷۹)
• ایده‌هایی دربارهٔ فلسفهٔ تاریخ بشریت (۱۷۹۱–۱۷۸۴)
• نامه‌هایی برای ارتقای بشریت (۱۷۹۷–۱۷۹۴)
• یادداشت‌هایی دربارهٔ پارسه (۱۷۹۸) (نگاهی به معماری، تاریخ و دین ایرانی)
• یادداشت‌هایی بر مطالعات خداشناسی (۸۱–۱۷۸۰)
• بارالها! چند سخن دارم (۱۷۸۷)
• فرانقدی بر «نقد عقل محض» (از کانت) (۱۷۹۹)
• روزنامهٔ سفر من در سال ۱۷۶۹ (انتشار در ۱۸۴۶)

منابع

• نگاهی به اندیشه‌های فیلسوف آلمانی یوهان گوتفرید فن هردر بخش دوم دکتر پیروز ایزدی. همشهری آنلاین.
• یوهان گ.هردر و فرهنگ ایرانی آنه‌ماری شیمل، ترجمهٔ محمد فرمانی، هنر، زمستان ۱۳۷۴ و بهار ۱۳۷۵، شماره ۳۰.
• نسبت زبان و شعر در نظر هردر شهرام صحاوی. پژوهش ادبیات معاصر جهان، پاییز و زمستان ۱۳۸۲، شماره ۱۵.
• یوهان گوتفرید و فلسفه زبان بانک اطلاعات نشریات کشور (مگ‌ایران).
• انسان‌شناسی یوهان گوتفرید هردر دائرةالمعارف طهور.
• یوهان گوتفرید فون هردر باشگاه اندیشه.
• یوهان گاتفرید فون هردر راویان.