آی‌خانم

آی‌خانم (کلمه ازبیکی است؛ یعنی مه‌بانو)، احتمالاً همان اسکندریه بر آمودریا (Alexandria on the Oxus)، نام یک پایگاه باستانی و تپه نسبتاً همواری است بربالای بلندی در تقاطع رود آمودریا و کوکچه در شمال افغانستان (استان تخار ولسوالی (دشت قلعه استان تخار، در قریه آی خانم) موقعیت دارد. این شهر افسانه‌ای توسط اسکندر مقدونی آباد شده بود. سنگ بنای این شهر نیز توسط اسکندر، سردار مقدونی، کار گذاشته شده‌است که اکنون در موزه کابل نگهداری می‌شود. قدمت این سنگ بنا به حدود سیصد سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد و گفته می‌شود که تنها شیئی در جهان است که اسکندر قطعاً آن را لمس کرده‌است.

پایگاه‌های باستان‌شناسی

آی‌خانم
اطلاعات پایگاه
نام کشور	افغانستان
استان	ولایت تخار، در محل پیوندگاه آمودریا و رود کوکچه در نزدیکی خواجه غار، در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال‌شرق شهر قندوز
بیشینهٔ تاریخی	سلوکیان، سده‌های چهارم و سوم پیش از میلاد؛ یونانی باختری‌ها، سده‌های سوم و دوم پیش از میلاد
کاوشگر	هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان (DAFA)
تاریخ کاوش	۱۹۶۴ - ۱۹۷۸

منابع

• حفریات آی‌خانم، گزارش‌های سال‌های ۱۹۶۵، ۱۹۶۶، ۱۹۶۷، ۱۹۶۸ (عنوان فرانسوی: Fouilles d'Aï Khanoum. - 1: Campagnes 1965, 1966, 1967, 1968)، نوشتهٔ پل برنارد (Paul Bernard)، سری گزارش‌های هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان (Mémoires de la Délégation archéologique française en Afghanistan)، انتشارات Klincksieck، پاریس، ۱۹۷۳
• گنجینهٔ پنهان افغانستان از موزیم ملی، کابل (AFGHANISTAN Hidden Treasures from the National Museum, Kabul)، نوشتهٔ فردریک هیبرت (.Hiebert, F) و پیِر کَمبون (.Cambon, P)، انتشارات جغرافیای ملی (National Geographic)، واشینگتن، ۲۰۰۸

پیوند به بیرون

• تارنمای جغرافیای ملی، گنجینهٔ پنهان افغانستان از موزیم ملی، کابل
• نگارخانه ملی هنر آمریکا، گاه‌شمار گنجینهٔ پنهان افغانستان از موزیم ملی، کابل
• موزه متروپولیتن نیویورک، گنجینهٔ پنهان افغانستان از موزیم ملی، کابل

نگارخانه

• 

  تندیسی از صورت، آی‌خانم، سده دوم پیش از میلاد.

• 

  سرستون کریتنی، آی‌خانم، سده دوم پیش از میلاد.

• 

  تندیس یک زن، آی‌خانم، سده دوم پیش از میلاد.