هندوکش
هندوکُش رشته‌کوهی به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر در نواحی مرزی افغانستان و پاکستان است[۱][۲] که از مرکز افغانستان تا شمال پاکستان امتداد یافته‌است. این رشته‌کوه مانند کوه های آسیای مرکزی جوان و تازه می باشد که در حال رشد و بزرگ شدن هستند و زلزله های را که از خود بروز می دهد موضوع تجدید و نموی آنرا به حقیقت نزدیک میسازد.[۳]
| هندوکش | |
|---|---|
 Hindu Kush range | |
| بالاترین نقطه | |
| قله | تیراجمیر |
| مرتفع‌ترین نقطه | |
| برجستگی | تیراجمیر |
| ارتفاع | ۷٬۷۰۸ متر (۲۵۲۸۹پا) |
| جغرافیا | |
| کشورها | فهرست
|
| منطقه | آسیای جنوبی-آسیای مرکزی |
| رشته‌کوه | هیمالیا |
این رشته‌کوه به دنباله رشته کوه‌های هیمالیا از نواحی پامیر داخل افغانستان میشود و از طرف شمال شرق به امتداد جنوب غرب افتاده است که بعد از گذشتن از بدخشان در دره بامیان ختم می‌گردد.[۳]
کوه های هندوکش سرحد انفصال بین حیوانات تحت قطبی و تحت استوای میباشد.
طول هندوکش در حدود ٨۰۰ کیلومتر و ارتفاع متوسط این رشته‌کوه ۵۰۰۰ متر است. هندوکش به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم میشود، هندوکش غربی نسبت به هندوکش شرقی کوچک‌تر است و دره معروف پنجشیر در دامنه جنوب شرقی آن موقعیت دارد. بلندترین قله این کوه تیراجمیر در منطقه چترال پاکستان موقعیت دارد که ارتفاع آن از سطح آب دریا ٧٧٥۰ متر میباشد و بلندترین قله آن در خاک افغانستان نوشاخ است که ٧۴٨٥ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. نواحی مرتفع این کوه تقریباً همیشه پوشیده از برف است.[۳]
نامویرایش
نام این کوه در زبان اوستایی بصورت (پویا ری سینا)، در فارسی میانه (اپارسین)، در یونانی (پاروپامیزوس) و در سانسکریت سیند آمده است. فردوسی نیز در شاهنامه یازده بار از کوه هند ویا هندوکوه نام گرفته‌است که قطعه زیر توسط فردریک رویکرت از آلمانی برگردان شده است.[۴]:
چنین بدنبشته که بر کوه هندگیاهیست چینی و چورو پرند ز پستی برآمد به کوهی رسیدیکی بی‌کران ژرف دریا بدید
ابن بطوطه در ١٣٣٣ میلادی از این کوه دیدن نموده و در بیان وجه تسمیه آن چنین گفته است:
در راه ما کوهی واقع بود که هندوکش نامیده میشد. یعنی قاتل هندوها. چون برده گان و کنیزکانی را که از هند می آوردند، اغلب از شدت سرما و یخبندان در این کوه ها تلف می شوند؛ نام آنرا هندوکش نهاده اند.[۳]
ساختمانویرایش
منطقة شمال شرق افغانستان از دوره تونین به اندازه بالغ بر هفت هزار متر بالا رفته و یکی از شدیدترین حرکات نیوتکتونیک در جهان می باشد. مرکز یا محور این منطقه بلند رفته از شمال شرق بطرف جنوب غرب به امتداد دهليز افغانی، سلسله کوه های هندوکش، بابا و پاراپامیز عبور می نماید.
قسمت زیاد بدخشان، پامیر جنوبی و مرکزی نسبت به سطح هموار قبل از دوره نيوجن به اندازه ۵-۶ هزار متر صعود نموده است. تحلیل مناطق فوق الذکر نشان می دهد که قسمت بالارفته هندوکش بیضوی شکل بوده طول ٨۰۰ کیلومتر و عرض ۱۵۰ کیلومتر را داراست.[۳]
جغرافیاویرایش
این رشته کوه از دید ارتفاع، بعد از هیمالیا مرتبه دوم را در جهان داراست. مزایای این رشته‌کوه برای افغانستان آنقدر زیاد و حیاتی است که همانطور که نیل را تحفه مصر دانسته اند، هندوکش را هم تحفه افغانستان دانست. هرگاه این رشته کوه وجود نمی داشت افغانستان کاملا به بیابان تبدیل میشد.
هندوکش بدوقسمت شرقی و غربی تقسیم میشود.
هندوکش شرقیویرایش
این رشته کوه از دره زیباک الی کوتل خاواک امتداد داشته، ٣۶۰ کیلومتر طول دارد. اوسط ارتفاع آن از ۶۰۰۰ الی ٧۰۰۰ متر میباشد که بلندترین قله آن تیراجمیر، ٧٧٥۰ متر از سطح دریا بلند است و در چترال پاکستان واقع شده است. مرتفع‌ترین قله آن در خاک افغانستان نوشاخ است که ٧۴٨۵ متر از سطح دریا بلند است و در ولایت بدخشان واقع شده است.
میزان بارندگی هندوکش شرقی نسبت به غربی کمتر است اما چون در ساحه مونسون تابستانی قرار گرفته است مقدار اعظمی بارندگی آن بین ٧۰۰ الی ١۰۰۰ میلی متر است که بیشتر در تابستان مشاهده میشود. شمال هندوکش عاری از پیداوار مهم نباتی است، اما دامنه های جنوبی آن جنگلات فراوان دارد که بین ارتفاع ٩۰۰ متر الی ۴۰۰۰ متر واقع شده است.[۳]
هندوکش غربیویرایش
این رشته کوه از کوتل خاواک الی بند امیر امتداد داشته، ٢۴۰ کیلومتر طول دارد. اوسط ارتفاع آن از ۴۵۰۰ متر بلندتر نیست. بلندترین قله آن چتپال است که ۵۴٢٩ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
میزان بارندگی هندوکش غربی نسبت به شرق بیشتر است، چون هوای مرطوب اتلانتیک به آن نفوذ میکند. سالانه بین ۴۰۰ الی ٨۰۰ میلی متر باران در دامنه های آن فرود می آید که بیشتر در زمستان مشاهده میشود. دامنه های آن پوشیده از علفزار ها و جنگلات است که مناسب تربیه حیوانات است.[۳]
رودهاویرایش
رشته کوه هندوکش باعث شده که آبهای آسیای میانه را از آبهای که در جنوب جریان دارد، جدا کند. خط برفی آن ۵۰۰۰ متر بوده و در ارتفاع بلندتر از ٧۰۰۰ متر آن یخچالهای ضخیم موجود است. میزان بزرگی این یخچالها بیشتر از یخچالهای آلپ و قفقاز می باشند و با ذوب شدن آن در تابستان ها تمامی دریاهای شمال، شرق و مرکز افغانستان را تغذیه میکند.[۳]
دریاهای که از این رشته کوه سرچشمه میگیرند عبارتند از[۳]:
- آبهای شمالی
- دریای کران و منجان
- دریای کوکچه
- دریای اشکمش
- دریای اندراب
- دریای خنجان
- دریای سیغان
- دریای کهمرد
- آبهای جنوبی
- دریای الیشنگ
- دریای الینگار
- دریای کنر
- دریای پنجشیر
- دریای غوربند
- دریای سالنگ
- آبهای غربی
دره‌هاویرایش
دره‌های بیشمار در دامنه این کوه به وجود آمده که معروف‌ترین آن‌ها از این قرار است: دره واخان، شغنان، منجان، جرم، درایم، کشم، ارسج، فرخار، دره اشکمش، خوست، فرنگ، سمندان، اندراب، دره باجگاه، دره خنجان، دره والیان، دره کیان، دو آب و سر اب در شمال و از طرف جنوب دره پنج، دره نور، دره کرم، دره پشال، باندول، اشپی، اسکین، پنجدره نجراب، دره هزاره، بازارک، پاران ده، شتل، سالنگ، اشاوه، شکاری، کپچاق، چهارده بامیان، سیغان و کهمرد.
گذرگاه‌هاویرایش
گذرگاه‌ها (کوتل)های هندوکش شرقیویرایش
- کوتل مراشتراک (۵۷۶۰ متر)
- کوتل اولیان (٥۰٧۰ متر)
- کوتل نکسان (۵۰۵۰ متر)
- کوتل بازاک (۵۰۰۰ متر)
- کوتل کانچین (۴۹۰۰ متر)
- کوتل اشتپال (۴٨٨۰ متر)
- کوتل پوشال (۴۴٥۰ متر)
- کوتل خارزار (۴٨۰۰ متر)
گذرگاه‌ها (کوتل)های هندوکش غربیویرایش
- کوتل کوشان (۴۳۰۰ متر)
- کوتل چهاردر (۴۲۳۶ متر)
- کوتل خاواک (٣۶۰۰ متر)
- کوتل تَل (٣۶۰۰ متر)
- کوتل دالن سنگ (۳۵۶۰ متر)
- کوتل سالنگ (٣۴۰۰ متر)
- کوتل شیبر (٣٢۰۰ متر)
- کوتل انجمن (٣۰۰۰ متر)
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ Mike Searle (2013). Colliding Continents: A geological exploration of the Himalaya, Karakoram, and Tibet. Oxford University Press. p. 157. ISBN 978-0-19-165248-6., Quote: "The Hindu Kush mountains run along the Afghan border with the North-West Frontier Province of Pakistan".
- ↑ George C. Kohn (2006). Dictionary of Wars. Infobase Publishing. p. 10. ISBN 978-1-4381-2916-7.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ ۳٫۷ ۳٫۸ انصاری، سلطان محمد (١٣٩۰) [١٣٩۰]. جغرافیای عمومی افغانستان. اول. کابل: مؤسسه نشر و پخش سرور سعادت. ص. ۷۷-۸۳.
- ↑ فردوسی» شاهنامه» منوچهر» بخش ۱۰
- , Quote: "The Hindu Kush mountains run along the Afghan border with the North-West Frontier Province of Pakistan".
- ↑
- ↑ https://books.google.de/books?id=ICfiQrDA4IgC&pg=PA195&dq=%27%27Sindocht%27%27&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwiFgOGru4LhAhXQKFAKHdQvBaAQ6AEIPTAE#v=onepage&q=Sindocht&f=false
- ↑ https://books.google.de/books?id=0LHn3yeAOW4C&pg=PA118&dq=Sindocht&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwj9_rjEvoLhAhWCZVAKHZkIAZcQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Sindocht&f=false
- ↑ https://books.google.de/books?id=Xm4-AAAAcAAJ&pg=PA118&dq=Sindocht&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwid48KYv4LhAhUKUlAKHdxhBW8Q6AEILTAB#v=onepage&q=Sindocht&f=false
- ↑ Ferdinand justi: Der Bundehesh, Hildesheim 1976, 1. Ausgabe Leipzig, 1868, S. 210-212, 226
نگارخانهویرایش
پیوند به بیرونویرایش
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هندوکش موجود است. |