هندوکش

هندوکش
هندوکش
	Hindu Kush range
بلندترین نقطه
قله	تیریچ میر
ارتفاع	۷٬۷۰۸ متر (۲۵٬۲۸۹پا)
مختصات	۳۶°۱۴′۴۵″ شمالی ۷۱°۵۰′۳۸″ شرقی / ۳۶٫۲۴۵۸۳°شمالی ۷۱٫۸۴۳۸۹°شرقی
جغرافیا
	موقعیت هندوکش در نقشه
کشورها	فهرست افغانستان ; پاکستان ; جمهوری خلق چین ; تاجیکستان ;
منطقه	آسیای جنوبی-آسیای مرکزی
رشته‌کوه مادر	هیمالیا

هندوکُش رشته‌کوهی به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر در نواحی مرزی افغانستان و پاکستان است^[۱]^[۲] که از مرکز افغانستان تا شمال پاکستان امتداد یافته‌است. این رشته‌کوه به دنباله رشته کوه‌های هیمالیا از نواحی پامیر داخل افغانستان می‌باشد که از جنوب بدخشان گذشته در دره بامیان که آغاز کوه دیگری است به نام کوه بابا، ختم می‌گردد.

ارتفاع قله این کوه در افغانستان ۶۶۵۰ متر بوده که به نام تیراج معروف است و از سطح آب دریا ۸۳۰۰ متر ارتفاع دارد. نواحی مرتفع این کوه تقریباً همیشه پوشیده از برف است و دره‌های بیشمار در دامنه این کوه به وجود آمده که معروف‌ترین آن‌ها از این قرار است: دره واخان، شغنان، منجان، جرم، درایم، کشم، ارسج، فرخار، دره اشکمش، خوست، فرنگ، سمندان اندراب، حنجاب، دو آب و سر اب در شمال و از طرف جنوب دره پنج، دره نور، دره کرم، دره پشال، باندول، اشپی، اسکین، پنجدره نجراب، دره هزاره، بازارک، پاران ده، شتل ، سالنگ، اشاوه، شکاری، کپچاق، چهارده بامیان، سیغان، کهمرد.

طول هندوکش در حدود ۶۰۰ کیلومتر است که به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌شود، هندوکش غربی نسبت به هندوکش شرقی کوچک‌تر است و دره معروف پنجشیر در دامنه جنوب شرقی آن موقعیت دارد. علت این نام‌گذاری می‌گویند این بوده‌است که اسرای هندو هنگام جابجایی چون به این منطقه می‌رسیدند از شدت سرما تلف می‌شدند. به همین علت این منطقه به هندو کش معروف شد. به نقل از کتاب هزار و یک حکایت تاریخی.

ریشه‌شناسی نام هندیویرایش

در متون هند باستان پیش از سانسکریت که هند به پارسی سهند سند سیند نامیده می‌شد. سیندخت در شاهنامه (۱۱ بار) در شجره خانواده مادری رستم بانو مهرا ب شاه هند وکابل و مادر رودابه کابلی نامیده شده درحالیکه در متون آلمانی به دهه‌ها بار Sindocht نگاریده شده‌است^[۳]^[۴]^[۵]

فرست کوه در زبانهای هندوایرانی وتورانی)ویرایش

زبانها	کوه	کله کوه	(خم کوه)	(پشته کوه)
اوستا in بندهشن	Har یا ال	کوه؛ برز = بلند منار برج	آلپ	تاورس
زبان فارسی باستان	(الگو:کوپ),({{\|که}}
زبان فارسی میانه oder پهلوی	(الگو:FaS)		(الگو:FaS^[۶]
زبان فارسی	گار غار	کوه	که
زبان آلمانی قدیم زبان آلمانی میانه زبان نو یا آلمانی بلند	Kup	Kopf	Berg	Burg
پشتو شباهت پهلوی	(الگو:FaS
کردی شباهت (کرمانجی) پهلوی	, کیو، کس، کش، ,
بلوچی	کش	غره
زبان هندی		پهاڑ
اردو		پهاڑ
زبان پنجابی	پارا	بنگالی\|
سانسکریت	\| پروارتا
زبانتورانی التایی تورکستانی مینگ]]	کش	شان
ریگودا	کش

ریشه‌شناسی نام کوه هند یا هندو کوه یا کوه هند و ایرانیویرایش

فردوسی بزرگ در شاهنامه یازده بار از کوه هند ویا هندوکوه نام گرفته‌است که در زبان آلمانی از سوی فردریک رویکرت یک بخش ازشاهنامه به آلمانی ویک بخش کوچک به زبان انگلیسی به نظم بردگردان شده‌است:

پدر بود در ناز و خز و پرند مرا برده سیمرغ بر کوه هند نیازم بد آنکو شکار آورد ابا بچه‌ام در شمار آورد همی پوست از باد بر من بسوخت فردوسی» شاهنامه» منوچهر» بخش ۱۰ https://ganjoor.net/index.php?s=هند+کوه&author=4 من امروز در دفتر هندوان همی‌بنگریدم بروشن روان چنین بدنبشته که بر کوه هند گیاییست چینی چور و می‌پرند۱

ز آواز شیپور و هندی درای همی کوه را دل برآمد ز جای

زمین همچو دریا بد و گرد کوه ز خفتان وز خنجر هندوان

ز پستی برآمد به کوهی رسید یکی بی‌کران ژرف دریا بدید بفرمود کز روم و وز هندوان ریشه‌شناسی نام هندی

در متون هند باستان پیش از سانسکریت که هند به پا رسی سهند سند سیند نامیده می‌شد. سیندخت در شاهنامه (۱۱ بار) در شجره خانواده مادری رستم بانو مهرا ب شاه هند وکابل و مادر رودابه کابلی نامیده شده درحالیکه در متون آلمانی به دهه‌ها بار Sindocht نگاریده شده‌است [۲] [۳] [۴]

کوه در زبانهای هندو ایرانی و هندو اروپایی وتورانی تاجگورگانی وچینویرایش

ریشه‌شناسی نام هندی

نامهای مشهور کوه‌های هندوویرایش

جغرافیای محلویرایش

گذرگاه‌های شناخته شده هندوکشویرایش

۱- کوتل خاواک به ارتفاع ۳۶۰۰متر

۲- کوتل بازاک به ارتفاع ۵۰۰۰ متر

۳-کوتل نکسان به ارتفاع ۵۰۵۰ متر

۴- کوتل کانچین به ارتفاع ۴۹۰۰ متر

۵-کوتا مراشتراک به ارتفاع ۵۷۶۰ متر

۶- کوتل سالنگ به ارتفاع ۴۳۰۰ متر

۷-کوتا اق رباط به ارتفاع ۳۶۰۰ متر

۸-کوتل کوشان به ارتفاع ۴۳۰۰ متر

۹- کوتل چهار در به ارتفاع ۴۲۳۶ متر

۱۰- کوتل پیلو به ارتفاع ۳۶۰۰ متر

۱۱-کوتل دندان شکن به ارتفاع ۲۷۰۰ متر

۱۲-کوتل دالن سنگ شتل به ارتفاع ۳۵۶۰ متر

رودهای هندوکشویرایش

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هندوکش موجود است.

هندوکش سمت چپ از پایین به سمت مرکز این عکس ماهواره‌ای را دربرگرفته‌است.

۱- رودخانه غوربند: از شرق کوتل شیبر سر چشمه می‌گیرد و از غرب به طرف شمال شرق به فاصله ۸۰ کیلومتر بین هندوکش و اطراف کوه پغمان امتداد دارد و سر انجام به دریای پنجشیر ملحق می‌شود.

رودخانه سرخ: از غرب به شمال شرق جریان دارد و سر انجام با معاون خود دریای سیغان به دریای باماین می‌ریزد.
رودخانه اندراب :از کوتل خاواک سر چشمه گرفته از شرق به غرب جریان دارد وقراء ده صلاح اندراب، سنگ پیران، بنودشت، امرد، باجکگاه، خنجان، گازان را سیرآب می‌کند؛ و در حد بنو، آب آرزو را با خود گرفته در نواحی دوشی با دریای سرخ یکجا می‌شود و به نام دریای غور از پلخمری می‌گذرد و از وسط بغلان به دریای قندوز می‌گذرد و با دریای خان آباد بکجا شده در قله زال به دریای آمو می‌ریزد.
رودخانه پنجشیر: از کوتل خاواک سر چشمه گرفته نا گلبهار و کوهدامن امتداد دارد.
رودخانه شتل: از کوهای آرزو و مرغی شروع شده و در گلبهار به رودخانه عمومی پنجشیر می‌پیوندد.
رود علیشنگ والینگار: از قسمت جنوب شرق هندوکش سر چشمه گرفته و به طرف جنوب به حرکت خود ادامه می‌دهد و نورستان را آبیاری می‌کند.
رودخانه کنر: از پشه خونی قلعه بلور داغ یا بنداب پامیر برآمده در ثمر خیل با دریای کابل یکی می‌شود