ابراهیم معتمدالسلطنه

سیاست‌مدار ایرانی

میرزا ابراهیم معتمدالسلطنه (فوت ۱۳۳۵ هـ.ق) از رجال ایرانی دوره قاجار، پسر میرزا محمد قوام‌الدوله از دختر میرزا محمدعلی مایل آشتیانی.[۱] پسران او وثوق‌الدوله و قوام‌السلطنه از نخست وزیران عصر قاجار و پهلوی بودند.

میرزا ابراهیم در جوانی در وزارت استیفا مشغول به کار شد. او در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار مستوفی آذربایجان شد و دوازده سال در این سمت، که پیش از این نیز در اختیار خاندانش بود، باقی ماند. او در سال ۱۲۷۰ شمسی به عضویت در دارالشوری کبری منصوب شد و چندی بعد به فرمان شاه پیشکار حاکم فارس شد و مدتی نیز به حکومت گیلان گمارده شد. آخرین شغل او حکومت قزوین بود.[۲]

با وجود اینکه بعضی از معاصران معتمدالسلطنه از او به نیکی یاد کرده‌اند، مورگان شوستر، مستشار مالی آمریکا که در استخدام دولت ایران بود، او را به رشوه‌گیری و سوء استفاده از مناصبش متهم کرده‌است. به گفته او، معتمدالسلطنه در امور مالیاتی ایالت آذربایجان اخلال و تقلب می‌کرد که با آشکار شدن این امر در نتیجه رسیدگی‌های او، رابطه وثوق‌الدوله و قوام‌السلطنه، فرزندان معتمدالسلطنه با شوستر به سردی گرایید.[۲]

او در سال ۱۳۳۵ قمری فوت کرد و قبرش در حرم حضرت معصومه در بقعه‌ای در طرف شرقی صحن عتیق است.[۳]

ازدواج و فرزندان ویرایش

معتمدالسلطنه در طول عمر خود حداقل چهاربار ازدواج کرد. همسر اول او، طاووس خانم دختر میرزا محمدخان مجدالملک سینکی و خواهر میرزا علی خان امین‌الدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه قاجار بود که صاحب دو پسر، حسن و احمد شد ولی چندصباحی پس از ازدواج درگذشت. با مرگ او، امین‌الدوله وظیفه نظارت بر تحصیل و حسن تربیت خواهرزادگانش را برعهده گرفت.[۴] همسران دوم و سوم معتمدالسلطنه، سلطنت خانم ملقب به محترم‌السلطنه دختر بدیع‌الملک میرزا عمادالدوله (ازدواج با معتمدالسلطنه در ۱۹ ربیع‌الاول ۱۲۹۹ قمری)[۵] و بهجت‌السلطنه دختر میرزا عباس خان قوام‌الدوله هریک صاحب پسری شدند. همسر دیگر معتمدالسلطنه، تاج‌الملوک ملقب به ام‌الخاقان بود که دختر میرزا تقی خان امیرکبیر و عزت‌الدوله و قبلاً همسر مظفرالدین شاه قاجار بود. تاج‌الملوک پس از طلاق از مظفرالدین شاه در ۱۲۹۳قمری، با معتمدالسلطنه ازدواج کرد، اما این وصلت دوام چندانی نیافت و پس از مدتی، بدون یافتن فرزند، به جدایی انجامید.[۶] معتمدالسلطنه در مجموع صاحب چهار پسر شد:

  1. (از طاووس خانم) حسن وثوق (ملقب به وثوق‌الملک و سپس وثوق‌الدوله)
  2. (از طاووس خانم) احمد قوام (قوام‌السلطنه)
  3. (از محترم‌السلطنه) عبدالله وثوق (وثوق‌السلطنه) (۱ رجب ۱۳۰۱ قمری-۵ مهر ۱۳۳۱ خورشیدی)
  4. (از بهجت‌السلطنه) مهدی خان یمین‌السلطنه (۱۲۵۸-۱۲۹۸ خورشیدی)

تبارنامه ویرایش

تبارنامهٔ خاندان آشتیانی، شاخهٔ میرزا هاشم
میرزا محسن آشتیانی
میرزا کاظم آشتیانیمیرزا هاشممیرزا آقاسی‏‌بیگ
مایل آشتیانیمیرزا محمدتقیفرهاد میرزا معتمدالدوله
پسر عباس میرزا
دخترقوام‌الدوله آشتیانیعصمت‌السلطنه
طاووس خانم
دختر مجدالملک
ابراهیم معتمدالسلطنهمعتضدالملکعظیم‌الدوله
احمد قوامحسن وثوق


منابع ویرایش

  1. شجره نامه خاندان قوامی آشتیانی
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ در تیررس حادثه. ۳۰-۳۱.
  3. «اميران و وزيران دفن شده در حرم حضرت معصومه عليهاالسلام». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۲۰.
  4. در تیر رس حادثه. ۳۲.
  5. روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه. ص۱۴۷
  6. مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر: تاج الملوک ام‌الخاقان
  • قوام‌السلطنه. از مصاحب، غلامحسین (سرپرست)، دایرةالمعارف فارسی، تهران: امیرکبیر، کتاب‌های جیبی، ۱۳۸۰، ص ۲۵۸۸.