احمد سمیعی گیلانی

مترجم و ادیب ایرانی

احمد سمیعی گیلانی (۱۱ بهمن ۱۲۹۹ – ۲ فروردین ۱۴۰۲) مترجم، ویراستار و نویسندهٔ ایرانی[۵] و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود.[۶] او را «پدر ویرایش ایران»[۷] و همچنین «پدر ویراستاری نوین ایران»[۸] خوانده‌اند. او از بزرگان خاندان سمیعی بود.

احمد سمیعی گیلانی
سمیعی گیلانی در مراسم اهدای نخستین جایزه ادبیات و دستور زبان فارسی - آبان ۱۳۹۷
زادهٔ۱۱ بهمن ۱۲۹۹
تهران، ایران[۱][۲][۳]
درگذشت۲ فروردین ۱۴۰۲ (۱۰۲ سال)[۴]
تهران، ایران
ملیتایرانی
تحصیلاتکارشناسی ارشد زبان‌شناسی
محل تحصیلدانشگاه تهران
پیشهمترجم، نویسنده، ویراستار
سال‌های فعالیت۱۳۴۰–۱۴۰۲
دورانقاجار، پهلوی، جمهوری اسلامی
خویشاوندانخاندان سمیعی

زندگی ویرایش

سمیعی در کوچهٔ افشارها، سنگلج تهران در خانواده‌ای اهل گیلان و مذهبی زاده شد. پدرش مجتهد و تحصیل‌کردهٔ نجف و مادرش فرزند ملامحمد خمامی، روحانی شناخته‌شدهٔ رشت بود.[۹]

سمیعی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در رشت گذراند و سپس وارد دانشگاه تهران شد.[۱۰] او در اواخر دههٔ ۱۳۴۰ به‌عنوان ویراستار در مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین مشغول خدمت شد و هم‌زمان دورهٔ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی را نیز در دانشگاه تهران به‌پایان برد. نخستین کار سمیعی در فرانکلین ویرایش اثری از آمینه پاکروان دربارهٔ آقامحمدخان قاجاربود که پیش از او برعهدهٔ جهانگیر افکاری قرار داشت. کار بعدی سمیعی ویرایش ترجمهٔ مهرداد نبیلی از از ره رسیدن و بازگشت اثر آرتور کستلر بود.[۱۱]

او در کنار حرفهٔ ویراستاری، چند کتاب در زمینهٔ نگارش و ویرایش هم نوشت و به‌مرور مقاله‌های ارزشمندی در مجلات گوناگون نظیر پیک جوانان، کتاب امروز و رودکی به‌چاپ رسانید. آیین نگارش و ویرایش و شیوه‌نامهٔ دانشنامهٔ جهان اسلام از جملهٔ این آثار هستند.

سمیعی که به زبان فرانسوی و انگلیسی مسلط بود[۹] کار ترجمه را هم با برگرداندن رمان دلدار و دلباخته، از ژرژ ساند، شروع کرد و بعد آثاری از نویسندگانی مانند ژرژ پرک و گوستاو فلوبر را هم به فارسی برگرداند.[۱۲] ترجمهٔ ساخت‌های نحوی، اثر نوآم چامسکی، و تتبعات، اثر میشل دو مونتنی نیز از دیگر کارهای او در این زمینه هستند.[۹]

سمیعی پس از انقلاب در بنگاه ترجمه و نشر کتاب (بعدها مرکز انتشارات علمی و فرهنگیمؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، انتشارات سروش، مرکز نشر دانشگاهی و بنیاد دایرةالمعارف اسلامی به ویراستاری ادامه داد.[۹] او از سال ۱۳۷۰ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و پس از آن، از ابتدای انتشار دورهٔ جدید نشریهٔ نامهٔ فرهنگستان در سال ۱۳۷۴ تا خرداد ۱۳۹۸ سردبیر این مجله بود.[۱۳] سمیعی همچنین مدیریت گروه «ادبیات معاصر» فرهنگستان زبان و ادب فارسی را نیز برعهده داشت.[۹]

فعالیت سیاسی ویرایش

سمیعی، در جوانی، مدتی به حزب تودهٔ ایران پیوست. او در مصاحبه‌ای با بلاگ تاریخ شفاهی دربارهٔ آن دوران گفته‌است:

نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم. تقریباً ۱۰ سال فعالیت سیاسی داشتم که نمی‌خواهم به چندوچون آن بپردازم؛ فقط می‌گویم که بهترین سال‌های عمرم همان ۱۰ سال بود. از تجربه‌های مثبت و منفی که در این دوره داشتم بسیار آموختم؛ برای من درس زندگی بود. حوادث تازهٔ بسیاری از سر گذراندم و مهارت‌های تازه‌ای پیدا کردم. همهٔ آن‌ها از من شخصیت تازه‌ای ساخت.[۹]

سمیعی بابت فعالیت‌های سیاسی خود دو سال و نیم به زندان افتاد که به‌گفتهٔ خودش «بسیار پرثمر بود»، چندان‌که طی آن چندین اثر، ازجمله سالامبو، اثر گوستاو فلوبر، را ترجمه کرد.[۹]

در نگاه دیگران ویرایش

کریم امامی، سرویراستار مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین طی سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۳:

ویراستارهای ما بیش از حد لزوم ویرایش می‌کردند. یکی از بهترین آن‌ها آقای احمد سمیعی گیلانی بود که ویرایشش از اول تا آخر صفحه را سیاه می‌کرد.[۱۴]

درگذشت ویرایش

احمد سمیعی گیلانی چهارشنبه ۲ فروردین ۱۴۰۲ در خانه خود در تهران درگذشت.[۱۵] مراسم خاکسپاری پیکر او در فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور شماری از بزرگان علم و ادب در شنبه ۵ فروردین ۱۴۰۲ در تهران برگزار شد.[۱۶] سرانجام مراسم تشییع پیکر سمیعی در یکشنبه ۶ فروردین ۱۴۰۲ در رشت برگزار شد و پیکرش در محوطه تالار مرکزی رشت به خاک سپرده شد.

افتخارات و جوایز ویرایش

کتاب‌شناسی ویرایش

نوشته‌ها ویرایش

ترجمه‌ها ویرایش

تألیفات مرتبط ویرایش

پانویس ویرایش

  1. «حکایت دل: استاد احمد سمیعی».
  2. «احمد سمیعی».
  3. «سمیعی گیلانی، احمد (1298-)».
  4. «احمد سمیعی گیلانی درگذشت». خبرگزاری ایسنا. ۲ فروردین ۱۴۰۲.
  5. «احمد سمیعی گیلانی درگذشت». خبرآنلاین. ۲ فروردین ۱۴۰۲.
  6. «اعضای پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۱۹.
  7. «صد سالگی پدر ویرایش ایران». شهروندآنلاین. ۱۱ بهمن ۱۳۹۹.
  8. «پیام تسلیت وزیر فرهنگ در پی درگذشت احمد سمیعی‌گیلانی». ایرنا. ۲ فروردین ۱۴۰۲.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ «احمد سمیعی گیلانی، ویراستار و مترجم سرشناس درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲ فروردین ۱۴۰۲.
  10. «اعضای پیوستهٔ شورا». فرهنگستان و ادب فارسی. ۲۲ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۱.
  11. اکبریانی، محمدهاشم (۱۳۹۸). ویرایش: گفت‌وگو با ویراستاران. ج. ۱. تهران: خانهٔ کتاب. ص. ۲۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۲۲-۴۹۹-۶.
  12. تاریخ ترجمهٔ ادبی از فرانسه به فارسی/ محمدجواد کمالی، انتشارات سخن گستر و معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، ۱۳۹۲، ص ۴۲۲–۴۳۴
  13. «انتصاب دکتر طباطبائی به سردبیری مجلهٔ نامهٔ فرهنگستان». فرهنگستان زبان وادب فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۹.
  14. آذرنگ، عبدالحسین؛ دهباشی، علی؛ ساطعی، طوبی (۱۳۹۳). تاریخ شفاهی نشر ایران (ویراست ۲). انتشارات ققنوس. ص. ۳۴۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۷۸-۱۴۹-۹.
  15. فردا، رادیو. «احمد سمیعی گیلانی در ۱۰۳ سالگی درگذشت». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۲۲.
  16. وداع با احمد سمیعی گیلانی ایسنا
  17. «اعطای عالی‌ترین نشان آکادمیک فرانسه به احمد سمیعی». ایسنا. ۲۰۲۳-۰۳-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۱۶.
  18. «نشان کوماندور به احمد سمیعی اعطا شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۳-۰۳-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۱۶.
  19. «نشان عالی [[فرانسه]] برای پدر ویراستاری». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۱۶. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  20. «استاد احمد سمیعی (گیلانی)، عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی درگذشت». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۰۵.
  21. «معرفی برگزیدگان جشنواره نشان دهخدا | اهدای قلم برتر به سمیعی گیلانی». همشهری آنلاین. ۲۰۱۸-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۰۵.
  22. «جایزه ادبی «فرض‌پور ماچیانی» به استاد احمد سمیعی گیلانی اهدا شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۸-۱۱-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۰۵.

منابع ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش

مقالات احمد سمیعی (گیلانی) در نورمگز