سنگلج

یکی از محله‌های قدیمی شهر تهران، ایران
محله سنگلج

موقعیت: مرکز تهران
کشور ایران
استان تهران
شهر تهران
منطقه ۱۲
منطقه پستی ۱۱
پیش‌شماره محلی تلفن ۵۵

سَنگِلَج یکی از محله‌های قدیمی شهر تهران است که در کنار ۴ محلهٔ دیگر یعنی بازار، ارگ، عودلاجان و چاله‌میدان درون حصار شاه‌طهماسبی قرار داشتند. تئاتر سنگلج از قدیمی‌ترین سالن‌های تئاتر در ایران است که همچنان دایر است.

محدوده

ویرایش

این محله از شمال به خیابان سپه (امام خمینی)، از غرب به خیابان شاهپور (وحدت اسلامی)، از جنوب به خیابان مولوی و از شرق به خیابان خیام (جلیل‌آباد) محدود می‌شد.[۱] بدین ترتیب، پارک شهر، چاله‌حصار، بازارچهٔ قوام‌الدوله (بازارچهٔ شاهپور) و بیمارستان رازی در این محله قرار می‌گیرند.

ریشه‌شناسی نام سنگلج

ویرایش

برخی نام سنگلج را دگرگون‌شدهٔ «سنگ رج» دانسته‌اند. رج به معنی ردیف است و اصطلاح سنگ رج مربوط به تقسیم آب با پاره‌های سنگ بوده‌است. حجت بلاغی آن نام را مخفف کلمه 《سنگلاخ جی》 می‌داند (حسین بلاغی، ۱۳۵۰). که بعید به نظر می‌رسد، اما مرحوم محمدتقی مصطفوی ریشه کلمه را 《سنگ‌رج》 نوشته و آن را در رابطه با 《رج‌بندی》 سنگ‌ها جهت تقسیم زمین و آب ذکر کرده‌است (مصطفوی، ۱۳۳۰، ص۲).[۲] کتاب سنگلج چاپ دفتر پژوهش‌های فرهنگی

تاریخچه

ویرایش

سنگلج از محله‌های پرجمعیت و آباد تهران محسوب می‌شد. دروازهٔ قزوین قدیم و بازارچهٔ قوام‌الدوله در این محله قرار داشتند. از تکیه‌های مهم و معروف آن، تکیهٔ قورخانه کهنه از همه مشهورتر بود. چند گذر معروف این محله گذر تقی‌خان و گذر شریف‌الدوله، گذر مستوفی‌الممالک و گذر قلی بود که به درخونگاه منتهی می‌شد. چندین حمام بزرگ با خزینه‌ها و چال‌حوض‌های عظیم در سنگلج وجود داشتند.

این محله پرجمعیت و آباد در سال‌های نخستین حکومت رضاشاه و با تقارن جنگ جهانی دوم رو به ویرانی نهاد و با ورود سربازان بیگانه به تهران برخی محلات به مانند سنگلج نابود و به محله‌ای ترسناک و متروکه مبدل شد.[نیازمند منبع] شعبان جعفری که زادهٔ این محله است در خصوص تخریب آن گفته‌است که:[۳]

رضا شاه خدا بیامرزدش، وقتی از سنگلج اومد بیرون، داد خرابش کردن و پارک شهرش کردن. وقتی ازش پرسیدن: «چرا اینکارو کردین؟» گفت: «به خاطر اینکه قنات سنگلج به چاهای فاضلاب راه داشت و آب رو خراب می‌کرد.»

در قسمت شمالی این محل با حفر سه حلقه چاه بزرگ به کوشش انورالملوک هدایت، همسر علی رزم آرا (نخست‌وزیر وقت) و خواهر صادق هدایت و شماری از بانوان خیّر و همکاری شهرداری پارکی بزرگ احداث گردید که روز ۲۵ اسفند ۱۳۲۹ افتتاح گردید. این محل ۹ پاتوق داشت: پاتوق نایب شعبان، نایب حسین، نایب رمضان، نایب باقر، نایب محمدعلی، نایب صحبت، نایب سید علی‌اکبر، نایب وهاب.[۴]

متولدان محله

ویرایش

اماکن دیدنی

ویرایش

نگارخانه

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «حریم ۱۳ اثر تاریخی محله سنگلج تهران تصویب و ابلاغ شد». خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا). ایرنا. ۲ شهریور ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  2. «کتاب اول دربارهٔ سنگلج». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۵. دریافت‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۵.
  3. سرشار، هما (بهار ۱۳۸۱). شعبان جعفری. لس آنجلس: نشر ناب. ص. ۴۸۵.
  4. https://www.hamshahrionline.ir/news/877022/نامداران-محله-سنگلج-از-مستوفی-الممالک-و-مصدق-تا-عزت-الله-انتظامی
  5. https://faradeed.ir/fa/news/62481/محله-سنگلج-آنچه-بود-آنچه-ماند
  6. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۲۱.
  7. https://theater.ir/fa/1034
  8. https://iqna.ir/fa/news/1523193/مصاحبه-منتشرنشده-ايكنا-با-مرحوم-هاشم-فياض-تعزيه‌خوان-بزرگ-ايرانی۲-تعزيه-حمايت-می‌خواهد