اُندانسترون (به انگلیسی: Ondansetron) که با نام تجاری زوفران (به انگلیسی: Zofran) فروخته می‌شود، دارویی است که برای درمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی استفاده می‌شود.[۱] از این دارو، همچنین برای درمان التهاب معده‌ای روده‌ای استفاده می‌شود.[۲][۳] اندانسترون در درمان استفراغ ناشی از حرکت مؤثر نیست.[۴] این دارو به‌صورت خوراکی، تزریق به‌درون ماهیچه یا ورید، استفاده می‌شود.[۱]

اندانسترون
اندانسترون
داده‌های بالینی
روش مصرف داروخوراکی، تزریقی
گروه داروییآنتاگونیست گیرنده سروتونین
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمیتقریباً ۶۰٪
پیوند پروتئینی۷۰٪-۷۶٪
متابولیسمکبدی، توسط آنزیم‌های (CYP3A۴, CYP1A۲, CYP2D۶)
نیمه‌عمر حذف۳ ساعت (ویکی انگلیش: ۵٫۷ ساعت)
دفعکلیوی (از طریق ادرار و مدفوع)
شناسه‌ها
شمارهٔ سی‌ای‌اس
پاب‌کم CID
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.110.918 ویرایش در ویکی‌داده
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیاییC18H19N3O
جرم مولی۲۹۳٫۴

اثرات جانبی متداول اندانسترون عبارت‌اند از: یبوست، سردرد، بی‌خوابی و خارش.[۱] از اثرات شدید ناشی از مصرف آن، می‌توان به آنافیلاکسی و سندرم کیوتی اشاره کرد.[۱] مصرف این دارو در دوران بارداری ایمن به‌نظر می‌رسد اما هنوز مطالعه جامعی در این زمینه به انجام نرسیده‌است.[۱]

اندانسترون در سال ۱۹۸۴ ثبت اختراع شد و در سال ۱۹۹۰ مصرف آن تایید شد.[۵] سازمان بهداشت جهانی اندانسترون را در دسته داروهای ضروری قرار داده‌است.[۶] در سال ۲۰۱۷، این دارو، با بیش از نه میلیون نسخه تجویز، رتبه ۸۳ام در فهرست پرمصرف‌ترین داروهای تجویز شده در ایالات متحده آمریکا را کسب کرد.[۷][۸]

مکانیسم اثر

ویرایش

اندانسترون اثرات ضد استفراغ خود را، با اثرات آنتاگونیستی گیرنده‎های سروتونین، در انتهای اعصاب واگ (عصب واگ) و گیرنده‌های مرکزی آن در مرکز استفراغ اعمال می‌کند و بدین طریق با مهار کردن رفلکس استفراغ، از تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند.

  • نکته از فارماکولوژی کاتزونگ : داروی گرانی سترون هم، مانند اندانسترون عمل می‌کند.

موارد مصرف

ویرایش

طریقه مصرف

ویرایش
  • جهت پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از شروع و تکرار دوره‌های شیمی درمانی، به خصوص همراه با سیس پلاتین:

دربالغین و کودکان بزرگتر از ۴ سال : ۳۰ دقیقه قبل از شروع شیمی درمانی، ۰٫۱۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، از راه وریدی و در خلال ۱۵ دقیقه انفوزیون می‌شود و سپس ۰٫۱۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، ۴ و ۸ ساعت بعد از دوز اول تجویز می‌شود. همچنین می‌توان دارو را به صورت دوز واحد و به میزان، ۳۲ میلی گرم، ۳۰ دقیقه قبل از شیمی درمانی تجویز نمود.

روش دیگر: در بالغین و کودکان بزرگتر از ۱۲ سال : ۸ میلی گرم از راه خوراکی دو بار در روز تجویز می‌شود . دارو باید ۳۰ دقیقه قبل از شروع شیمی درمانی و سپس ۸ ساعت بعد از دوز اول تکرار شود و سپس ۸ میلی گرم هر ۱۲ ساعت تا دو روز بعد از اتمام شیمی درمانی تجویز می‌شود.

در کودکان سنین ۴ تا ۱۲ سال : ۴ میلی گرم از راه خوراکی، سه بار در روز تجویز می‌شود. ترتیب تجویز دارو، مشابه بالغین است.

  • جهت پیشگیری از بروز تهوع و استفراغ ناشی از رادیاسیون:

دربالغین : ۸ میلی گرم، از راه خوراکی، سه بار در روز تجویز می‌شود.

  • جهت پیشگیری از بروز تهوع و استفراغ بعد از عمل:

در بالغین : ۱۶ میلی گرم، از راه خوراکی یک ساعت قبل از بیهوشی یا ۴ میلی گرم از راه وریدی بلافاصله قبل بیهوشی یا به فاصله کوتاهی بعد از عمل تجویز می‌شود.

موارد منع مصرف

ویرایش

نکته: در نارسایی کبد باید اندانسترون را، با احتیاط تجویز کرد.

تداخلات دارویی

ویرایش

عوارض جانبی

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ "Ondansetron Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on May 3, 2016. Retrieved February 11, 2017.
  2. Schnadower, D; Finkelstein, Y; Freedman, SB (January 2015). "Ondansetron and probiotics in the management of pediatric acute gastroenteritis in developed countries". Current Opinion in Gastroenterology. 31 (1): 1–6. doi:10.1097/mog.0000000000000132. PMID 25333367.
  3. Freedman, SB; Ali, S; Oleszczuk, M; Gouin, S; Hartling, L (July 2013). "Treatment of acute gastroenteritis in children: an overview of systematic reviews of interventions commonly used in developed countries". Evidence-based Child Health: A Cochrane Review Journal. 8 (4): 1123–37. doi:10.1002/ebch.1932. PMID 23877938.
  4. Sutton, M; Mounsey, AL; Russell, RG (15 July 2012). "FPIN's Clinical Inquiries. Treatment of motion sickness". American Family Physician. 86 (2): 192–5. PMID 22962932.
  5. Fischer, Jnos; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based Drug Discovery (به انگلیسی). John Wiley & Sons. p. 448. ISBN 9783527607495.
  6. World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  7. "The Top 300 of 2020". ClinCalc. Retrieved 11 April 2020.
  8. "Ondansetron - Drug Usage Statistics". ClinCalc. Retrieved 11 April 2020.
  • راهنمای کاربرد داروهای ژنریک ایران، دکتر رامین خدّام، چاپ هفتم،۱۳۸۸، صفحات:۶۹۳ و ۶۹۴
  • داروهای ژنریک ایران و دسته بندی داروها، دکتر مصطفی صابر، چاپ هفتم، صفحه :۱۹۸
  • فارماکولوژی کاتزونگ ترور، فصل ۵۶، داروهای مورد استفاده در بیماری‌های گوارشی (مکانیسم اثر)