برونشیت یا نایژه‌آماس[۱] (به انگلیسی: bronchitis) به التهاب نایژه‌ها در شش گفته می‌شود.[۲] این عارضه در اثر تورم نای یا نایژک‌ها بروز می‌کند و به علت عفونت توسط باکتری‌ها و ویروس‌ها یا در اثر تحریکاتی مانند هوای آلوده و سیگار کشیدن و همچنین مواجهات شغلی سیستم تنفس با فلز کادمیوم (به شکل مزمن) ایجاد می‌شود.

برونشیت
نمونه‌ای از برونشیت حاد .
تخصصپزشکی ریه ویرایش این در ویکی‌داده
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰J20-J21, J42
آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام466, 491
دادگان بیماری‌ها29135
مدلاین پلاس001087
ئی‌مدیسینarticle/۸۰۷۰۳۵ article/297108
سمپD001991
محل ریه و لوله‌های برونشیت

برونشیت حاد یا مزمن، نما و تظاهراتی متفاوت دارد. هنگامی که نایژه‌ها ملتهب می‌شوند، معمولاً انسداد نسبی راه تنفسی، سرفه و ترشح خلط رخ می‌دهد. در برونشیت حاد معمولاً سرفه‌ها به مدت سه هفته به طول می‌انجامد.[۳]

در بیش از ۹۰ درصد موارد علت بیماری بیماری ویروسی است؛ هرچند در موارد کمی هم این بیماری به دلیل آلودگی شدید هوا و وجود گرد و غبار بروز می‌کند.[۳][۴]

درمان این بیماری عموماً شامل استراحت، استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌شود.[۵][۶]

نای (تراکه‌آ) به دو شاخه راست و چپ تقسیم می‌شود که این شاخه‌ها نایژه (برونش) نامیده می‌شود. نایژه راست ۲/۵ سانتی‌متر طول دارد و وارد شش راست می‌شود. نایژه چپ ۵ سانتی‌متر طول دارد و وارد شش چپ می‌شود. نایژه‌ها در داخل شش‌ها به شاخه‌های کوچکتری به نام نایژک (برونشیول) تقسیم می‌شوند. شش راست از ۳ لخته (لوب) و شش چپ از ۲ لخته تشکیل شده‌است. نایژک‌ها در شش‌ها به حفره‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می‌شوند.

برونشیت حاد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان است.[۵][۷] حدود ۵ درصد بزرگسالان و ۶ درصد کودکان حداقل یکبار در سال دچار این بیماری می‌شوند.[۸][۹] در سال ۲۰۱۳ نزدیک به سه میلیون نفر در جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.[۱۰]

برونشیت حاد ویرایش

برونشیت حاد شروعی ناگهانی دارد و برای مدت کوتاهی باقی می‌ماند. معمولاً عواملی مانند ویروسها، باکتریها، قارچها، مواد شیمیایی (مانند استنشاق آمونیاک) و سایر علل می‌توانند باعث برونشیت حاد شوند. بسیاری اوقات برونشیت تنها نیست بلکه با التهاب سایر بخش‌های برونشیت مانند عفونت ریوی (پنومونی)، التهاب نایژک‌ها (برونشیولیت) و دیگر موارد همراه است از این‌رو علائم و درمانی مشابه پنومونی دارد.

در مواردی که عامل بیماری‌زا ویروس باشد (مانند ویروس سرماخوردگی) درمان آنتی‌بیوتیکی کارایی ندارد و فقط علائم بیماری مانند سرفه، تب و خس‌خس سینه را می‌توان با داروهایی مانند آنتی هیستامین، گشادکننده برونش و استامینوفن درمان نمود. برونشیت حاد ویروسی حتی بدون درمان هم دوره‌ای کوتاهتر از یک هفته دارد.

تشخیص ویرایش

برونشیت حاد را معمولاً می‌توان از روی علائم آن شناسایی نمود.[۱۱]

درمان ویرایش

عدم استعمال دخانیات، به ویژه سیگار، و همچنین شستشوی مداوم دست‌ها از راهکارهای پیشگیری این بیماری هستند.[۱۲] درمان این بیماری عموماً شامل استراحت، استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌شود.[۵][۶] داروهای سرفه معمولاً برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شوند.[۳][۱۳]

برونشیت مزمن ویرایش

برونشیت مزمن که اغلب ناشی از استعمال سیگار، آلودگی هوا و علل شغلی است[۱۴][۱۵][۱۶] همراه با از دست رفتن قابلیت ارتجاعی حبابچه‌های هوایی شش (آمفیزم) جزو بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) طبقه‌بندی می‌شود. COPD دارای سه زیر مجموعه است: آمفیزم، برونشیت مزمن و بیماری مجاری هوایی کوچک (SAD). مواد اعتیاد آوری مانند سیگار، تریاک، حشیش، شیشه، هروئین و… که به صورت تدخینی یا کشیدنی مصرف می‌شوند حاوی گازهای سمی و خطرناکی همچون مونواکسید کربن بوده و مصرف طولانی مدت آن‌ها باعث تخریب بافت ریه و افزایش احتمال ابتلا به برونشیت می‌شود.

منابع ویرایش

  1. «نایژه‌آماس، نایژآماس» [پزشکی] هم‌ارزِ «bronchitis»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ نایژه‌آماس)
  2. "What Is Bronchitis?". August 4, 2011. Retrieved 1 April 2015.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Albert, RH (1 December 2010). "Diagnosis and treatment of acute bronchitis". American family physician. 82 (11): 1345–50. PMID 21121518.
  4. "What Causes Bronchitis?". August 4, 2011. Retrieved 1 April 2015.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Tackett, KL; Atkins, A (December 2012). "Evidence-based acute bronchitis therapy". Journal of pharmacy practice. 25 (6): 586–90. doi:10.1177/0897190012460826. PMID 23076965.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ "How Is Bronchitis Treated?". August 4, 2011. Retrieved 1 April 2015.
  7. Braman, SS (January 2006). "Chronic cough due to acute bronchitis: ACCP evidence-based clinical practice guidelines". Chest. 129 (1 Suppl): 95S–103S. doi:10.1378/chest.129.1_suppl.95S. PMID 16428698.
  8. Wenzel, RP; Fowler AA, 3rd (16 November 2006). "Clinical practice. Acute bronchitis". The New England Journal of Medicine. 355 (20): 2125–30. doi:10.1056/nejmcp061493. PMID 17108344.
  9. Fleming, DM; Elliot, AJ (March 2007). "The management of acute bronchitis in children". Expert opinion on pharmacotherapy. 8 (4): 415–26. doi:10.1517/14656566.8.4.415. PMID 17309336.
  10. GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17 December 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385: 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442. {{cite journal}}: |first1= has generic name (help)
  11. "How Is Bronchitis Diagnosed?". August 4, 2011. Retrieved 1 April 2015.
  12. "How Can Bronchitis Be Prevented?". August 4, 2011. Retrieved 1 April 2015.
  13. Smith, SM; Schroeder, K; Fahey, T (24 November 2014). "Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in community settings". The Cochrane database of systematic reviews. 11: CD001831. doi:10.1002/14651858.CD001831.pub5. PMID 25420096.
  14. U.S. National Library of Medicine (2011). "Chronic obstructive pulmonary disease". A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Retrieved 28 December 2012.
  15. "Understanding Chronic Bronchitis". American Lung Association. 2012. Archived from the original on 18 December 2012. Retrieved 30 December 2012.
  16. Forey, BA; Thornton, AJ; Lee, PN (June 2011). "Systematic review with meta-analysis of the epidemiological evidence relating smoking to COPD, chronic bronchitis and emphysema". BMC Pulmonary Medicine. 11 (36): 36. doi:10.1186/1471-2466-11-36. PMC 3128042. PMID 21672193.
  • سیسیل مبانی طب داخلی. تهران ۲۰۰۴