توربوشارژر
توربوشارژر یا پرخوران (به انگلیسی: Turbocharger) و در اصطلاح عامیانه توربو، سامانه‌ای کمکی است که با تزریق هوای بیشتر به محفظه احتراق، توان خروجی و راندمان موتورهای درون‌سوز را افزایش می‌دهد.[۱][۲]
در گذشته این وسیله توربوسوپرشارژر نامیده می‌شد چرا که همه دستگاه‌هایی القای اجباری توربوشارژر خوانده می‌شدند. امروزه از واژه «سوپرشارژر» تنها برای دستگاه‌های القای اجباری مکانیکی استفاده می‌شود. تفاوت اساسی «سوپرشارژر» و «توربوشارژر» این است که سوپرشارژر به صورت مکانیکی و توسط یک تسمه کوپل شده به میل‌لنگ، توسط موتور چرخانده می‌شود، درحالی‌که توربوشارژر توسط گازهای خروجی (اگزوز) به حرکت در می‌آید. توربوشارژر در مقایسه با سوپرشارژر راندمان بالاتری دارد اما واکنش پذیری آن کمتر است. توین‌شارژر (به انگلیسی: Twincharger) موتوری است که شامل هر دو تجهیز «سوپرشارژر» و «توربوشارژر» باشد.
توربو شارژر توسط مهندس مکانیک سوئیسی آلفرد بوچی، اختراع و مورد استفاده قرار گرفت. اصلی‌ترین چالش برای اختراع توربوشارژر، تولید موتورهایی با ابعاد کوچک و وزن کمتر با قدرت بیشتر بود. بدین منظور توربینی ساخته شد تا انرژی (تلف‌شده) حاصل از خروج دود از اگزوز را به صورت بهینه به‌کار بگیرد.
تاریخچهویرایش
به‌کارگیری سامانه توربوشارژر به پایان سده ۱۹ میلادی بازمی‌گردد. نخستین نمونه‌های مجهز به این فناوری توسط گوتلیب دایملر (Gottlieb Daimler) به کار گرفته شدند. نخستین سامانه توربوشارژر نیز توسط مهندس سوییسی آلفرد بوچی (Alfred Buchi) در دهه ۱۹۰۰ اختراع شد. اما نخستین به‌کارگیری این سامانه در دهه ۱۹۲۰ میلادی و در موتورهای ۱۲ سیلندر خورجینی هواپیماها اتفاق افتاد.
از نخستین خودروهای سواری نیز که از این سامانه استفاده نمودند می‌توان به نمونه‌هایی مانند شورولت کورویر مونزا (Chevrolet Corvair Monza) و الدزموبیل جت فایر (Oldsmobile Jetfire) در دهه ۱۹۶۰ میلادی اشاره کرد.
این سامانه در موتورهای دیزل نیز قدمتی طولانی داشته و نخستین بار شرکت مان (MAN) کشور آلمان در مدل MK۲۶ خود در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی از موتورهای توربو دیزل استفاده نمود. اکنون بیشتر موتورهای گازوئیلی کامیون‌ها از این سامانه برای افزایش قدرت تولیدی موتور خود و کاهش مصرف سوخت و بهینه‌سازی کلی عملکرد پیشرانه استفاده می‌کنند.
عملکردویرایش
به زبان ساده توربوشارژر یک موتور مکانیکی بوده که میزان هوای ورودی به درون موتور را افزایش می‌دهد. این دستگاه از دو بخش اصلی متصل به هم تشکیل شده که با هماهنگی همدیگر، حجم و فشار هوای ورودی به محفظه سیلندر را افزایش داده و در نهایت موجب افزایش قدرت کلی موتور می‌گردند. این دو بخش فن مانند عبارتند از:
- توربین (Turbine)
- کمپرسور (Compressor)
توربین به اگزوز (بخش خروجی موتور نه خروجی اگزوز در بخش انتهایی خودرو) متصل بوده و کمپرسور به ورودی‌های هوای موتور. جریان هوای خروجی موتور یا اگزوز موجب چرخش پروانه‌های توربین شده و گردش توربین، کمپرسور را به حرکت درمی‌آورد. گردش کمپرسور نیز موجب شده که هوای بیشتری به درون موتور پمپاژ گردد. هوای بیشتر با سوخت بیشتر مخلوط شده و در نتیجه کارایی موتور را افزایش می‌دهد.
البته با توجه به دمای بسیار بالاتر هوای خروجی از سامانه اگزوز، در بسیاری از موتورهای توربو از یک سامانه خنک‌کننده کمکی به نام اینترکولر (Intercooler) نیز استفاده شده که با کاهش دمای هوا، مانع از بالا رفتن دمای کلی موتور و توربوشارژر و آسیب رسیدن به این سامانه و احتراق زود هنگام سوخت در سیلندر می‌گردد.
این وسیله از دو توربین که توسط یک شفت به هم متصل شده‌اند، ساخته شده‌است. یک توربین مستقیماً متصل به منیفولد دود است و توربین دیگری به وسیله لولهٔ رابط به منیفولد هوا متصل است. چون هوای ایجاد شده به‌شدت داغ می‌باشد٬ پیش از ورود به سیلندر جهت احتراق٬ در اثر ترکیب با بنزین پای یک توربوشارژر برقی یا یک سوپرشارژر دیگر را نیز به وسط می‌کشند. بدین صورت که، این توربوشارژر و سوپرشارژر در دور موتور پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند و دو توربوشارژر دیگر، هر دو هم‌زمان در دور موتور بالا با قدرت هرچه بیشتر به یاری موتور خودرو آمده و نیروی بسیاری تولید می‌کنند. البته توربوشارژر چون از خروجی موتور نیرو می‌گیرد پس در نتیجه خود مانعی در برابر خروج دود می‌شود و بدین منظور برای خارج شدن هرچه بهتر دود از هِدر دود استفاده می‌کنند. هدر متشکل از چند لوله با ابعاد و آلیاژ خاص است که بر روی منیفولد دود نصب می‌شود. لازم است ذکر شود که قطعات تشکیل دهنده موتورهای دارای توربوشارژر شامل پیستون، شاتون، میل لنگ، ترموستات و.. دارای آلیاژ (مقاوم) متفاوتی می‌باشند.
البته گونه دیگری تیونینگ تحت عنوان توربواکسپندر نیز به شکل محدودتر برای افزایش قدرت موتور استفاده می‌گردد که سازوکار آن خنک کردن هوای پیش از ورود به موتور است که باعث متراکم شدن هوا و ورود اکسیژن بیشتر به موتور می‌شود که نمونه‌های بلو کر از گونه‌های همین گونه از تیونینگ هستند.
مزایای به‌کارگیری توربوشارژرویرایش
۱- قدرت موتور به طرز قابل توجهی زیاد می‌شود و می‌توان از موتورهای با حجم کوچک، قدرت های بالایی گرفت.
۲- مصرف سوخت کاهش پیدا می‌کند.
دلیل عامیانه اش این است که چون قدرت موتور افزایش پیدا کرده پس لازم نیست زیاد تخته گاز رانندگی کرد و رانندگی در دورهای پایین باعث کاهش مصرف سوخت می‌شود.
۳- راندمان توربوشارژر از سوپرشارژر بیشتر است، چون انرژی مورد نیاز خود را از گازهای خروجی از موتور می‌گیرد نه خود موتور و در نتیجه هیچ اتلاف انرژی وجود ندارد.
۴- به‌کارگیری توربو شارژر باعث کاهش آلایندگی می‌شود.
برای مثال سمند سورن توربوشارژ استاندارد D مصرف آلایندگی را دارد.
معایب به‌کارگیری توربوشارژرویرایش
۱- در توربوشارژرها زمانی طول می‌کشد تا سرعت چرخش توربینِ توربوشارژر به جایی برسد تا بتواند بوستِ قابل استفاده برای پیشرانه تولید کند.
این موضوع سبب ایجاد تاخیر توربو می‌شود و این مسئله در سوپرشارژرها وجود ندارد.
۲- یک عیب دیگر این است که این بوست در دور موتورهای محدودی در اختیار راننده قرار می‌گیرد و از آغاز حرکت در دسترس نیست.
مثلا توربوشارژر خودرو سورن در دور حدود ۲۲۰۰ وارد مدار می‌شود.
البته خودروسازان در توربوهای به روز، این دور را پایین‌تر هم آورده اند.
۳- از دیگر معایب توربوشارژر دمای بالای آن‌ها است.
منبع تامین انرژی، گازهای داغ خروجی از موتور است که از اینترکولر برای خنک کردن این هوا استفاده می‌شود.
ولی در هر حال در دمای نسبتاً بیشتری نسبت به سوپرشارژرها کار می‌کنند.
توانایی‌های موتور توربوویرایش
موتور توربو یا مجهز به سامانه توربوشارژر قدرت بیشتری از نمونه بدون به‌کارگیری این سامانه تولید نموده و در نتیجه مصرف سوخت کمتری نسبت به توان و اسب بخار تولید شده خواهد داشت. قدرت بیشتر موجب افزایش قابلیت‌های دینامیکی خودرو شده و شتاب‌گیری و سرعت خودرو را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. اکنون این موتورها عمومیت بیشتری پیدا کرده و به دلیل خواص دوگانه خود، بسیاری از خودروسازان معتبر جهان دست به به‌کارگیری آن در پیشرانه خودروهای تولیدی خود زده‌اند.
به دلیل تولید نیروی بیشتر، این قابلیت وجود داشته که موتورهای کوچک‌تری با توانایی مشابه طراحی و ساخته شوند. موتور کوچک‌تر با حجم موتور پایین‌تر نیز با کاهش وزن، شتاب خودرو را افزایش داده و رانندگی لذت بخش‌تری را برای راننده و سرنشینان رقم می‌زنند. اما در کنار افزایش توانایی‌های حرکتی، به همان دلایل مصرف سوخت نیز کاهش یافته و توانایی پیمودن مسافتی بیشتر را با میزان سوخت یکسان به خودرو می‌دهند.
در واقع به‌کارگیری توربوشارژر یا موتور توربو خودروی شما را به دو پیشرانه مجازی با عملکرد متفاوت مجهز خواهد کرد؛ یک پیشرانه کوچک و کم مصرف برای رانندگی در خیابان‌ها عادی و جابجایی‌های روزمره و یک موتور قدرتمند برای به‌کارگیری حداکثر توانایی‌ها و سبقت گرفتن سریع و شتابگیری‌های ناگهانی.
مقایسه موتور توربو با موتور تنفس طبیعیویرایش
بر اساس آمار و ارقام منتشر شده در وب‌سایت ایران خودرو، دنا پلاس عادی از یک موتور ۴ سیلندر ۱٫۷ لیتری استفاده می‌کند. این موتور با سامانه تنفس طبیعی و حجم دقیق ۱٫۶۴۶ سی سی، توانایی تولید نیرویی در حدود ۱۱۵ اسب بخار در دور موتور ۶٫۰۰۰ دور در دقیقه را داشته و حداکثر گشتاور تولیدی آن نیز رقمی در حدود ۱۵۷ نیوتون متر بوده که در دور ۴٫۵۰۰ دور در دقیقه در اختیار راننده قرار می‌گیرد.
موتور ۴ سیلندر موجود در دنا پلاس توربو یک نمونه ۱٫۷ لیتری مجهز به سامانه توربوشارژر بوده که با حجم دقیق ۱٫۶۵۰ سی‌سی، توانایی تولید نیرویی در حدود ۱۵۰ اسب‌بخار در دور موتور ۵٫۵۰۰ دور دقیقه را داشته و حداکثر گشتاور تولیدی نیز برابر با ۲۱۵ نیوتون متر بوده که از دور موتور ۲٫۲۰۰ دور در دقیقه در اختیار راننده قرار می‌گیرد.
در مورد هایما S7 نیز شاهد نتایجی مشابه خواهیم بود. هایما عادی با به‌کارگیری موتور ۴ سیلندر ۲٫۰ خود توانایی تولید نیرویی در حدود ۱۴۸ اسب بخار و حداکثر گشتاور تولیدی ۱۸۰ نیوتون متر را دارد. اما در هایما S7 توربو، موتور ۴ سیلندر ۱٫۸ لیتری نیرویی در حدود ۱۷۰ اسب بخار و حداکثر گشتاور تولیدی ۲۳۰ نیوتون متر را در اختیار راننده قرار می‌دهد. شتاب اولیه نیز با به‌کارگیری موتور عادی ۴ سیلندر ۲٫۰ لیتری در حدود ۱۸ ثانیه بوده که با به‌کارگیری سامانه توربوشارژر در مدل S7 توربو به رقمی در حدود ۱۰ ثانیه کاهش می‌یابد. به این ترتیب این خودرو نیز یکی دیگر از نمونه‌های بارز تفاوت موتورهای توربو با موتورهای تنفس طبیعی و استاندارد به حساب خواهد آمد.
منابعویرایش
- ↑ Nice, Karim (4 December 2000). "How Turbochargers Work". Auto.howstuffworks.com. Retrieved 1 June 2012.
- ↑ [۱] بایگانی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine