تپه یحیی

تپه یحیی تپه‌ای تاریخی به قدمت هزاره هفتم پیش از میلاد تا دوره ساسانیان است و در ارزوئیه، صوغان در ۲۶۰ کیلومتری جنوب کرمان واقع شده است. این اثر در تاریخ ۹ آذر ۱۳۴۹ با شمارهٔ ثبت ۹۰۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تپه یحیی
نام	تپه یحیی
کشور	ایران
استان	کرمان
شهرستان	ارزوئیه
بخش	صوغان
اطلاعات اثر
کاربری	تپه
دیرینگی	دوره ساسانیان
دورهٔ ساخت اثر	دوره ساسانیان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۹۰۴
تاریخ ثبت ملی	۹ آذر ۱۳۴۹

تاریخ این تپه از زمان حجر شروع می‌شود و به عصر ساسانیان ختم می‌گردد. تپه یحیی یکی از مهمترین آثار و تپه‌های کلیدی در باستان‌شناسی ایران است. با توجه به آثار کشف شده و تأیید بسیاری از مورخان داخلی و خارجی تپه یحیی دارای قدیمی‌ترین کارخانه سفال سازی و قدیمی‌ترین معدن جهان است تپه یحیی یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌ها ی شناخته شده جهان است و به عنوان یکی از نخستین آثار یک دهکده مربوط به ۹۰۰۰ سال پیش مطرح است. شهرنشینی مفهوم اخص آن از حدود شش هزار سال پیش در ایران موجودیت یافت. تپه یحیی یکی از کهن‌ترین سکونت‌های شناخته شده واز گذشته‌های دور دارای تمدن و فرهنگ بسیار شکوفا بوده‌است. این منطقه به لحاظ موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی مرکز ارتباطات تمدن‌های میان رودان و هندوچین به‌شمار می‌رفته‌است. اندک شهرها ی باستانی شامل شوش، تپه ملیان تنها از لحاظ قدمت با تپه یحیی برابری دارند. سند یا کتیبه‌ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص می‌کند هنوز بدست نیامده و این منطقه مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده‌است. در طول تاریخ مهاجرت‌های انسانی و جابجائی انسانها همواره به دلیل دستیابی به شرایط بهتر زندگی بوده‌است، در دوران باستان این شرایط بهتر عبارت از آب فراوان و خاک حاصلخیز برای کشاورزی بوده‌است. ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال از فلزات پی برده‌اند تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس و در تل ابلیس مربوط به هفت هزار سال پیش بدست آمده قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده‌است. تمدن این ناحیه نشان می‌دهد که همزمان با تمدن‌های آسیای غربی در جنوب شرقی ایران، جوامع متمدن و پیشرفته‌ای زندگی می‌کرده‌اند. قدیمی‌ترین آثار و بقایای سکونت انسان که در این ناحیه به دست آمده عبارتند از قطعات استخوان، سنگ چخماق و ظروف سفالی ناهموار که از گل پخته درست شده‌است و با دست به آنها شکل داده‌اند. در میان استخوان حیوانات که از آن دوره باقی مانده‌است، استخوان غزال و گوسفند و بز دیده می‌شود. در دوران بعد که تمدن پیشرفته تر است به مصنوعات فلزی و اشیاء ساخته شده از مس و مفرغ برمی‌خوریم که می‌رساند در این دوره به ذوب فلزات آشنایی داشته و می‌توانسته‌اند حداکثر حرارت را برای ذوب فلز ایجاد کنند.

معماری

تپه یحیی ۱۸ متر ارتفاع دارد. برخی از لایه‌های به دست آمده از کاوش در تپه یحیی، واقع در دشت صوغان در ۲۲۵ کیلومتری جنوب کرمان، از اواخر هزارهٔ چهارم پیش‌ازمیلاد مسکون بوده‌اند. تپه یحیی در دوران پیش‌ایلامی (موسوم به «تپهٔ یحیی دوران ۴») روستایی بزرگ یا شهری کوچک (حدود سه هکتار) در منطقه‌ای با جمعیت کم بوده‌است. از کاوش‌ها بقایایی بنایی بزرگ (با زیربنای ۵۰۰ مترمربع) حاصل شده که پنج اتاق داشته که در آن‌ها آثار مرتبط با امور بازرگانی از جمله لوح‌های گلی پیدا شده. دیوارهای این سازه از خشت‌های قالبی به ابعاد مختلف ساخته شده‌اند و داخل دیوارها برای جابجایی آب تنبوشه قرار گرفته. باستان‌شناسان این سازه را نوعی «مقصدِ محصور» برای بازرگانان خارجی دانسته‌اند، چرا که بناهای مسکونی معاصر در این پشته وجود دارد که نشانگر وجود فرهنگی خاص بومی و متمایز از آثار فرهنگ‌های دیگر است. تعداد ۲۵ لوح نیاایلامی در تپه یحیی کشف شده‌است.

جستارهای وابسته

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

منابع

• "BRONZE AGE – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica. 1989-12-15. Retrieved 2018-09-11.
• Bryce, T. (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire. Routledge. ISBN 978-0-415-39485-7. Retrieved 2019-07-05.

• ادیب‌زاده، بهمن؛ مصطفوی، فاطمه؛ رازجویان، محمود؛ ریاضی، محمدرضا (۱۳۸۴). آثار خانه در ایران از نوسنگی تا ساسانی. شرکت عمران و بهسازی شهری ایران (مادر تخصصی). OCLC 239846377. شابک ۹۶۴-۰۶-۵۸۵۶-۱.