خلیلالله خلیلی
خَلیلالله خَلیلی مشهور به استاد خلیلی (زادهٔ ۱۲۸۶ در کابل – درگذشتهٔ ۱۳۶۶ خورشیدی در اسلامآباد) شاعر فارسیگوی و تاجیکتبار معاصر افغانستان است. تا هنوز در زمینه اشعار استاد خلیلی تحقیق های فراوان علمی صورت گرفته است که از آن جمله میتوان از کتاب " استاد خلیلی و شعر ایستادگی" اثر ضیاءالحق فیروزکوهی نام برد که در زمینه تاثیر گزاری شعر استاد خلیلی بر جهاد و مقاومت افغانستان است.
خلیلالله خلیلی خلیلالله خلیلی | |
---|---|
زادهٔ | ۱۲۸۶ خورشیدی ۱۹۰۷ میلادی |
درگذشت | ۱۴ ثور ۱۳۶۶ خورشیدی |
آرامگاه | محوطۀ دانشگاه کابل و در کنار آرامگاه سید جمالالدین |
ملیت | افغانستانی |
پیشه(ها) | شاعر، نویسنده، سیاستمدار |
آثار برجسته | سفیر کبیر افغانستان در عربستان سعودی و عراق |
فرزندان | مسعود خلیلی |
والدین | محمدحسینخان مستوفیالممالک |
زندگی
ویرایشخلیلی[۱] در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) در باغ جهانآرای کابل متولد شد.[۲] پدرش محمدحسینخان مستوفیالممالک از بزرگان منطقهٔ کوهستان در شمال کابل و وزیر مالیهٔ عهد امیر حبیبالله خان بود که پسانتر به فرمان امانالله خان به دار آویخته شد.[۳]
وی در سنین کودکی والدینش را از دست داد و درس را در نیمهٔ راه رها کرد. او سالها در کابل، کوهستان و بلخ زیست و در پستهای اساسی زیادی در سازمانهای دولتی داخل و خارج افغانستان کار کرد. در اوایل دههٔ بیست خورشیدی به سمت معاون دانشگاه کابل به کار گماشته شد.[۴] در سال ۱۳۳۰ ریاست مستقل مطبوعات را بهعهده گرفت و در سال ۱۳۳۲ بهعنوان مشاور عالی سلطنتی در دربار محمد ظاهر شاه خدمت کرد و نیز مدتی نمایندهٔ مجلس بود و در سالهای نخستین دههٔ ۵۰ بهعنوان سفیر کبیر مدتی در عربستان سعودی و سپس در عراق مشغول به کار بود.[۵]
جدای مناصب اجرایی، موقعیتی بود که خلیلی در عالم ادب کسب کرد و بهزودی نامدارترین شاعر افغانستان بدل گشت.[۴]
دوران مهاجرت
ویرایشخلیلی پس از کودتای هفت ثور سفارت را ترک گفت و مدتی در اروپا و آمریکا به سر برد. اما به سبب عشق وطن دیر در آنجا نپایید. او پس از آن به پاکستان رفت و در کنار هزاران هموطن آوارهاش مسکن گزید و در این دوره آثار بسیاری از خود به جای گذاشت.[۶]
آثار
ویرایشخلیلی در مجموع ۶۲ اثر منظوم و منثور در عرصههای مختلف هنر، ادب، سیاست، فلسفه و عرفان دارد که بیشترشان در داخل و خارج از افغانستان به چاپ رسیدهاست.[۷] آثار هرات، سلطنت غزنویان، فیض قدس، احوال و آثار حکیم سنایی، از بلخ تا قونیه، یمگان، نینامه و عیاری از خراسان، آثار پژوهشی او هستند.[۸]
شهرت خلیلی
ویرایشعبدالغفور روان فرهادی پژوهشگر و نویسندهٔ اهل افغانستان و نمایندهٔ پیشین افغانستان در سازمان ملل متحد، در صدمین سالگرد زایش خلیلالله خلیلی، قدرت بیان او را کمنظیر توصیف کرد.[۳]
خلیلی اعتبار بسیاری نیز در میان فارسیزبانان ایران نیز کسب کرده بود. چنانچه مقامات دانشگاهی و حلقههای ادبی ایران دوبار در سالهای ۱۳۳۵ و ۱۳۴۰ از وی دعوت نمودند و خلیلی مورد استقبال فراوان حلقههای فرهنگی ایران قرار گرفت.[۶] چنانکه تقریظهایی را که عبدالرحمن پژواک، رضازاده شفق، بدیعالزمان فروزانفر، لطفعلی صورتگر و شمسالدین مجروح بر دیوان اشعار او نگاشتهاند.
زمانی، خلیلالله خلیلی در سوگ ملکالشعرای بهار سروده بود:
زآغاز تاریخ، ایران و افغان | سر خوانِ دانش و اخوان نشسته | |
ز باغی دو سرو روان قد کشیده | به شاخی دو مرغ خوشالحان نشسته[۹] |
درگذشت
ویرایشخلیلالله خلیلی در بهار ۱۳۶۶ خورشیدی در شهر اسلامآباد کشور پاکستان درگذشت.[۶] جسد وی پس از ۲۵ سال از درگذشتش، از پاکستان به کابل منتقل و در مراسم رسمی در محوطه دانشگاه کابل و در کنار آرامگاه سید جمالالدین اسدآبادی به خاک سپرده شد.[۸]
در مراسم خاکسپاری مجدد وی اعضای خانواده او، شماری از اعضای کابینه، استادان دانشگاه کابل و دوستداران این شاعر شرکت کردند.
منابع
ویرایش*یکی از منابع: بیبیسی
- ↑ در ویرایش جدید این مقاله بیشتر مطالب برگرفته شدهاست از:مهدیزاده کابلی،«چهرههای سیاسی و فرهنگی معاصر افغانستان». بایگانیشده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۰۸. دریافتشده در ۷ ژوئیه ۲۰۰۸.، زیر عنوان «خلیلالله خلیلی، سخنسرایی بزرگ»، شمارهٔ دوم خوشه
- ↑ خلیلی، خلیلالله، مجموعه اشعار، پیشاور: کتابفروشی خاور، ۱۳۶۹ خ.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ««گرامیداشت صدمین سال تولد خلیلالله خلیلی در کابل»». بیبیسی.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ««سکوت در سالگرد خاموشی خلیلی»». بخش فارسی بیبیسی.
- ↑ ««استاد خلیلالله خلیلی»». انجمن ادبی شفیقی.[پیوند مرده] برگرفته از سایت هنری، ادبی، فرهنگی و آموزشی هرات باستان
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ««استاد خلیلالله خلیلی»». انجمن ادبی شفیقی.[پیوند مرده]
- ↑ «همانجا».[پیوند مرده]
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ «جسد خلیلالله خلیلی در دانشگاه کابل دوباره به خاک سپرده شد».
- ↑ ف.م. سخن. ««بهعنوان یک ایرانی شرمندهام»». سایت خبرنامه گویا.