دریاچه نمک
دریاچهٔ نمک نام دریاچه‌ای در منطقهٔ کویر مرکزی ایران است.[۱] این دریاچه میان سه استان اصفهان، قم و سمنان واقع است و در فاصلهٔ ۳۵ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان آران و بیدگل واقع است. دریاچه مد نظر از غرب به کوه‌های سفیدآب و سیاه‌کوه و منطقهٔ پارک ملی کویر، از شمال و غرب به کویر مسیله و از جنوب به کویر مرنجاب و بند ریگ محدود است.[۲] دریاچه نمک، گاه با دریاچهٔ حوض سلطان که میان قم و تهران واقع است، اشتباه گرفته می‌شود.[۳][۴]
| دریاچهٔ نمک | |
|---|---|
 | |
| مختصات | ۳۴°۳۰′ شمالی ۵۱°۵۲′ شرقی / ۳۴٫۵۰۰°شمالی ۵۱٫۸۶۷°شرقی |
| کشورهای حوضه | ایران |
| بیشترین ژرفا | ۱ متر |
| ارتفاع سطح | ۷۹۰ متر |
دریاچه نمک در فلات مرکزی ایران قرار دارد. این دریاچه دومین دریاچه بزرگ آب شور ایران و بزرگ‌ترین دریاچه در استان قم است.
انتخاب این نام، به دلیل شوری بسیار زیاد دریاچه است به گونه‌ای که در فصل تابستان قطعات نمک روی آن شناور می‌شود. این دریاچه، با طول ۸۰ و پهنای ۳۰ کیلومتر، یک فرونشست زمین‌ساختی است که در ارتفاع حدود ۷۹۵ متر از سطح دریای آزاد تشکیل شده‌است. وسعت این دریاچه در حدود ۳٬۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. این دریاچه شکلی شبیه به یک مثلث دارد که رأس آن به سمت شمال است. طول قاعدهٔ این مثلث ۳۵ کیلومتر و ارتفاع آن ۳۸ کیلومتر می‌باشد.
زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته‌شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده‌است. عمق نمک این دریاچه بین ۵ تا ۵۴ متر متغیر است که توسط لایه‌های خاک رس از یکدیگر جدا شده‌اند. با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه، نمک‌های موجود کرت بندی‌های زیبایی به شکل پلی‌گن تشکیل می‌دهند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست. زمین‌های اطراف این دریاچه بشدت باتلاقی می‌باشند که وسعت باتلاقها در منطقهٔ غرب دریاچه به مراتب وسیع‌تر از مناطق دیگر آن است. از جمله مناطق باتلاقی این دریاچه می‌توان به حوض قیلوقه در شرق یا باتلاق دو کویری در منطقهٔ جنوب‌شرقی دریاچه اشاره کرد.
دریاچهٔ نمک در اکثر ماه‌های سال خشک و پوشیده از نمک است. در ماه‌های بارندگی ارتفاع آب این دریاچه در بعضی از مناطق به ۲ سانتی‌متر می‌رسد ولی پس از تابش خورشید به سرعت تبخیر می‌شود. رودهای مهمی که به این دریاچه وارد می‌شوند در سمت شمال و مغرب قرار دارند و عبارت‌اند از: رود شور، رود کرج، جاجرود، حبله‌رود و قره‌سو
دریاچه نمک میلون‌ها سال پیش بخشی از دریای پاراتتیس بود.
تاریخ ویرایش
جهانگردان زیادی به نام این دریاچه اشاره کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به مارکوپولو، لرد کرزن و… اشاره کرد.[۵]
تاریخچه دریاچه نمک به هزاران سال پیش برمی گردد. اعتقاد بر این است که این دریاچه در دوران پلیستوسن، حدود دو میلیون سال پیش شکل گرفته‌است. شکل‌گیری دریاچه تا حد زیادی تحت تأثیر حرکات زمین ساختی منطقه بود. این دریاچه توسط لایه‌ای از نمک به ضخامت حدود ۴۰ متر پوشیده شده‌است، که توضیح می‌دهد که چرا سطح شوری آن بالاست. این دریاچه نقش مهمی در تاریخ ایران به ویژه در توسعه تجارت و صنعت داشته‌است. دریاچه نمک در زمان‌های قدیم به عنوان قطب اصلی حمل و نقل کالا و مردم مورد استفاده قرار می‌گرفت. این دریاچه همچنین یک مکان استراتژیک برای ساخت کاروانسراهایی بود که مورد استفاده تجار، زائران و مسافران قرار می‌گرفت. در زمان سلسله صفویه در قرن شانزدهم، دریاچه نمک به مرکز مهم تولید نمک تبدیل شد. معادن نمک اطراف دریاچه منبع درآمد ضروری برای مردم محلی بود و نمک به نقاط مختلف کشور و حتی کشورهای همسایه حمل می‌شد. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تولید نمک از دریاچه نمک کاهش چشمگیری یافت. امروزه از این دریاچه عمدتاً برای گردشگری، ماهیگیری و تولید نمک دریایی استفاده می‌شود. اما محیط اطراف دریاچه به دلیل احداث سدها و برداشت آب‌های زیرزمینی به سرعت رو به وخامت گذاشته که منجر به کاهش سطح آب دریاچه و افزایش شوری شده‌است. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای نجات دریاچه نمک از تخریب بیشتر صورت گرفته‌است. دولت پروژه‌های مختلفی را برای بهبود کیفیت آب، توقف کاهش آب‌های زیرزمینی و ترویج اکوتوریسم در اطراف دریاچه اجرا کرده‌است. این ابتکارات به احیای زیبایی طبیعی دریاچه نمک و احیای اقتصاد محلی کمک کرده‌است.
موجودات ویرایش
در اطراف دریاچه موجوداتی قرار دارند مانند شتر روباه حتی در بعضی فصول فلامینگو هم دارد، اما در خود دریاچه موجودی تک سلول از میگوها وخانواده پلنکتون‌ها قرار دارد.[نیازمند منبع]
جزیره سرگردان ویرایش
در حدود ۱۵ کیلومتری دریاچه و در قسمت جنوبی آن جزیره‌ای دیدنی با عنوان جزیره سرگردان قرار دارد. ارتفاع متوسط دریاچه نمک از سطح دریای آزاد ۷۰۷ متر می‌باشد و این جزیره که بلندترین نقطه آن در حدود ۸۰۸ متر بالاتر از سطح دریای آزاد است از سنگ‌های متخلخل آتشفشانی تشکیل شده‌است و پوشش گیاهی ندارد. مناظر دریاچه نمک از بلندای این جزیره برای هر بیننده‌ای زیبا و جذاب است.
علت نامگذاری نام سرگردان به این خاطر است که هنگامی که از فاصله دور به این جزیره نگاه می‌کنید دو انتهای جزیره در افق محو می‌شوند و منظره‌ای مانند کشتی سرگردانی در دریای بیکران کویر پدیدمی‌آورد.[۶] محو شدن دو انتها به علت گرمای منطقه و خطای دید و شکست نور می‌باشد و گذشتگان اعتقاد داشتند، جزیره سرگردان همواره در حال حرکت است و از جایی به جای دیگر نقل مکان می‌کند.[۷] قسمت‌های شمالی دریاچه از ارتفاع کمتری برخوردار هستند.
راه‌های ورود ویرایش
دو راه برای ورود به دریاچه وجود دارد.
- راه اول، از تنها مسیر خروجی شهرستان آران و بیدگل از سمت شمال غربی به طرف کاروانسرای مرنجاب پس از طی مسافتی در حدود ۳۵ کیلومتر به دو راهی دریاچه نمک می‌رسید.
- مسیر دوم، پس از عبور از کاروانسرای مرنجاب و طی مسافتی در حدود ۱۰ کیلومتر به دو راهی چاه دست کن می‌رسید که با انتخاب مسیر سمت دریاچه می‌توان وارد دریاچه شد. لازم است ذکر شود که زمین‌های اطراف دریاچه بشدت باتلاقی هستند. با این وصف رانندگی در خارج از این دو مسیر می‌تواند مشکل آفرین باشد. آخرین تلاش گروه برای ورود به دریاچه از مسیر حوض قیلوقه، پس از فرورفتن ۴ خودرو در باتلاق بدون نتیجه پایان یافت.
جستارهای وابسته ویرایش
- حوضه آبریز دریاچه نمک
- دریاچه نمک حوض سلطان
منابع ویرایش
- ادیب، محسن. دریاچهٔ نمک آران و بیدگل، وبگاه کویرهای ایران.
- همشهری آن‌لاین، آشنایی با دریاچه نمک-قمٔ: ۷ شهریور ۱۳۸۸. بازدید: اوت ۲۰۰۹.
- ↑ دریاچه نمک آران و بیدگل بایگانی‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۳ توسط Archive.today، کویرها و بیابان‌های ایران
- ↑ دریاچه نمک مسیله (آران و بیدگل) بایگانی‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، کویرها و بیابان‌های ایران
- ↑ کویر مرنجاب-دریاچه نمک آران و بیدگل بایگانی‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، سایت گردشگری استان اصفهان
- ↑ جاذبه‌های طبیعی و تاریخی کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان، باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ دریاچه نمک (انگلیسی) بایگانی‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine صدا و سیمای اصفهان ویژه وب
- ↑ جزیره سرگردان در دریاچه نمک، سیری در ایران
- ↑ «جزیره سرگردان، ایرانگردی تیشینه».