دشت قبچاق
دشت قبچاق یا دشت کومانی دشت و ناحیه‌ای است در شمال دریای خزر که طایفهٔ منسوب بدان را قبچاق‌ها گویند و حدود ۲۴۰ سال در این دشت زندگی کردند.[۱] مدت زیادی پیش از استقرار قبایل تُرک و مغول، سکاها که مردمانی ایرانی‌تبار و از نژاد هندواروپایی بودند در این دشت سکنی گزیده و در این دشت به دامپروری و کوچرویی مشغول بودند و این مکان سرزمین آنان محسوب می‌گردید. این مکان همچنین محل سکونت سلجوقیان پیش از در دست گرفتن قدرت توسط آنان و فرمانروایی بر کشور ایران بود، که در این مکان به گله‌داری و کوچرویی مشغول بودند. پس از روی کار آمدن چنگیز خان مغول و تسلط مغولان بر این سرزمین، در هنگام تقسیم ممالک اشغال شده توسط خان مغول، چنگیز خان، دشت قبچاق به پسر ارشدش جوجی خان بخشید و جوجی خان و پسرش باتو خان و فرزندان او در آن ناحیه به سر برده و به فرمانروایی پرداختند.
کنفدراسیون کومانی-قبچاق دشت قبچاق دشت قبچاق | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۹۰۰–۱۲۲۰ | |||||||||||
 Coat of arms
| |||||||||||
_tr.png) دشت قبچاق/دشت کومانی در اوراسیا سال ۱۲۰۰ میلادی | |||||||||||
| وضعیت | خانات | ||||||||||
| زبان(های) رایج | زبان‌های ترکی‌تبار | ||||||||||
| تاریخ | |||||||||||
• بنیان‌گذاری | ۹۰۰ | ||||||||||
• فروپاشی | ۱۲۲۰ | ||||||||||
| |||||||||||
قبچاق شرقی و غربیویرایش
بنابر گفتۀ تاریخ‌نویسان، تا سال ۹۲۹ ه.ق فرزندان جوجی در دشت مزبور حکمرانی کرده و دشت قبچاق را به دو قسمت تقسیم کردند که دشت قبچاق شرقی یعنی ناحیهٔ بین درهٔ سفلای سیردریا و کوه‌های اولوق داغ (کوه بزرگ) و کوچک داغ (کوه کوچک) که محدود بود از مغرب به مساکن قبایل گوگ (کبود) اردو، مطیع باتو از شمال به مساکن ازبکان مطیع شیبان از مشرق به خانات اولوس جغتای، از جنوب به ریگزار قزل قوم و کوه‌های الکساروسکی. و دشت قبچاق غربی، یعنی ناحیه‌ای که رودهای دن و رود ولگا آن را مشروب می‌سازد و محدود بود از مشرق به کوه‌های اورال از مغرب به رود دنیپر از شمال به دریای خزر و از جنوب به دریای سیاه.[۲] قومی از قبچاقی‌ها ترکان قنقلی بودند و ترکان خاتون (مادر محمد خوارزمشاه) از ترکان قنقلی بوده‌است.[۳]
ریشه‌شناسیویرایش
ریشهٔ نام قبچاق به درستی آشکار نیست. توماژ کاموسلا (Tomasz Kamusella) اعتقاد دارد کیپچاک (قبچاق) از دو واژه ایرانی گرفته شده‌است که شامل کیپ به معنی سرخ و بلوند و چاک هم واژه سکایی است.[۴]
پانویسویرایش
- ↑ "Kipchak | people". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2020-06-18.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، جلد ششم، ۱۴۳۷.
- ↑ اقبال آشتیانی، تاریخ مغول، ۷۶.
- ↑ Kamusella, Tomasz (2012). The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. Palgrave Macmillan. p. 264. ISBN 978-0-2302-9473-8.
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- معین، محمد (۱۳۵۸)، فرهنگ فارسی، جلد ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر
- اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۸۹)، تاریخ مغول، تهران: موسسه انتشارات نگاه، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۴۵۲-۵