دشت قبچاق

دشت قبچاق یا دشت کومانی دشت و ناحیه‌ای است در شمال دریای خزر که طایفهٔ تُرکان منسوب بدان را ترکان قبچاقی گویند. مدت زیادی پیش از استقرار قبایل تُرک و مغول سکاها که مردمانی ایرانی‌تبار و از نژاد هندواروپایی بودند در این دشت سکنی گزیده و در این دشت به دامپروری و کوچرویی مشغول بودند و این مکان سرزمین آنان محسوب می‌گردید. این مکان همچنین محل سکونت ترکان سلجوقی پیش از در دست گرفتن قدرت توسط آنان و فرمانروایی بر کشور ایران بود، که در این مکان به گله‌داری و کوچرویی مشغول بودند. پس از روی کار آمدن چنگیز خان مغول و تسلط مغولان بر این سرزمین، در هنگام تقسیم ممالک اشغال شده توسط خان مغول، چنگیز خان، دشت قبچاق به پسر ارشدش جوجی خان بخشید و جوجی خان و پسرش باتو خان و فرزندان او در آن ناحیه به سر برده و به فرمانروایی پرداختند. بنابر گفتۀ تاریخ‌نویسان، تا سال ۹۲۹ ه‍. ق. فرزندان جوجی در دشت مزبور حکمرانی کرده و دشت قبچاق را به دو قسمت تقسیم کردند، دشت قبچاق شرقی یعنی ناحیهٔ بین درهٔ سفلای سیحون و کوه‌های الغ طاغ (الغ تاغ) و کوچک طاغ (کوچک تاغ) که محدود بود از مغرب به مساکن قبایل گوگ (کبود) اردو، مطیع باتو از شمال به مساکن ازبکان مطیع شیبان از مشرق به خانات اولوس جغتای، از جنوب به ریگزار قزل قوم و کوه‌های الکساروسکی. دشت قبچاق غربی، یعنی ناحیه‌ای که رودهای دن و رود ولگا آنرا مشروب می‌سازد و محدود بود از مشرق به کوه‌های اورال از مغرب به رود دنپیر از شمال به دریای خزر و از جنوب به دریای سیاه.

کنفدراسیون کومانی-قبچاق دشت قبچاق
خانات
→   → ۹۰۰–۱۲۲۰ ←
Coat of arms
دشت قبچاق/دشت کومانی در اوراسیا سال ۱۲۰۰ میلادی
پایتخت	نامشخص
زبان‌(ها)	زبان‌های ترکی‌تبار
ساختار سیاسی	خانات
تاریخچه
- تأسیس	۹۰۰
- فروپاشی	۱۲۲۰

قومی از ترکان قبچاقی ترکان قنقلی بودند و ترکان خاتون (مادر محمد خوارزمشاه) از ترکان قنقلی بوده‌است.

جستارهای وابسته

• حمله مغول به ایران

منابع

• معین، محمد (۱۳۵۸)، فرهنگ فارسی، جلد ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر
• اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۸۹)، تاریخ مغول، تهران: موسسه انتشارات نگاه، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۴۵۲-۵