امپراتوری مغول

امپراتوری پهناور بنیان گذاری شده توسط چنگیز خان

امپراتوری مغول که در ابتدا حکومت بزرگ مغول نام‌گذاری شده بود، امپراتوری بزرگی بود که طی سده‌های ۱۳ و ۱۴ میلادی وجود داشت و به مدت ۱۶۲ سال حکومت کرد. از آسیای میانه آغاز شد و سرانجام از اروپای شرقی به دریای ژاپن کشیده شده و قسمت عظیمی از سیبری را تحت پوشش قرار می‌داد و به سوی جنوب پیش رفته و جنوب شرقی آسیا، شبه قاره هند و خاورمیانه را شامل می‌شد. به همین دلیل است که به عنوان دومین امپراتوری بزرگ در تاریخ جهان شناخته می‌شود. همچنین امپراتوری مغول به عنوان بزرگ‌ترین امپراتوری سده میانه معرفی می‌شود.[۵] این امپراتوری در بیشترین حد خود به ۹۷۰۰ کیلومتر (۶۰۰۰ مایل) می‌رسد که مساحت ۳۳٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع یعنی در حدود ۲۵ درصد مساحت کل زمین را تحت پوشش قرار می‌داد و بر جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ میلیون نفر حکم رانی می‌کرد.[۶][۷][۸][۹] البته این گستره در تمام این دوران نبود بلکه اوج گستردگی در سال ۱۲۹۴ میلادی بود (یعنی ۸۸ سال بعد از تشکیل) و پس از آن چهارپاره شده (خانات جغتای، اردوی زرین، ایلخانان و دودمان یوآن) و به تدریج به اضمحلال رفت و در سال ۱۳۶۸ میلادی به کلی از بین رفت.

امپراتوری مغول

ᠶᠡᠬᠡ
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ
ᠤᠯᠤᠰ

Yeke Mongɣol Ulus (به مغولی میانه)
۱۲۰۶–۱۳۶۸
گسترش امپراتوری مغول در ۱۲۰۶–۱۲۹۴ منطبق با نقشهٔ سیاسی مدرن اوراسیا
گسترش امپراتوری مغول در ۱۲۰۶–۱۲۹۴
منطبق با نقشهٔ سیاسی مدرن اوراسیا
وضعیتخانات (امپراتوری عشایری)
پایتخت
زبان(های) رایج
نام(های) اهلیتمغول
حکومت
خاقان-امپراتور[۳] 
• ۱۲۰۶–۱۲۲۷
چنگیز خان
• ۱۲۲۹–۱۲۴۱
اوگتای خان
• ۱۲۴۶–۱۲۴۸
گیوک خان
• ۱۲۵۱–۱۲۵۹
منگوقاآن
• ۱۲۶۰–۱۲۹۴
قوبلای خان (نامی)
• ۱۳۳۳–۱۳۶۸
طغون تیمور (نامی)
تاریخ 
• چنگیزخان قبیله‌ها را متحد کرد و دولت بزرگ مغول را اعلام نمود.
۱۲۰۶
• مرگ چنگیزخان
۱۲۲۷
• صلح مغول
۱۲۱۰–۱۳۵۰
• چندپاره شدن امپراتوری
۱۲۶۰–۱۲۶۴
• فروپاشی سلسلهٔ یوآن نشانگر واپسین فروپاشی امپراتوری بود.
۱۳۶۸
مساحت
۱۲۰۶[۴]۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۵۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
۱۲۲۷[۴]۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۴٬۶۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
۱۲۹۴[۴]۲۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۹٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
پسین
خانات جغتای
اردوی زرین
ایلخانان
دودمان یوآن

امپراتوری مغول از وحدت قبایل مغول و تحت فرماندهی چنگیزخان به وجود آمد. چنگیز خان در سال ۱۲۰۶ به عنوان فرمانده کل مغول‌ها معرفی شد. امپراتوری، تحت رهبری او و فرزندانش در همه جهات جغرافیایی به سرعت رشد کرد.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] امپراتوری پهناوری که شرق را به غرب پیوند می‌داد و در نهایت به عنوان «تسویه حساب» فرهنگی در جهان عمل کرد. تحت فرماندهی مغولان، فناوری‌های جدید، کالاها و ایدئولوژی‌های مختلف در سراسر اوراسیا منتشر شد. محدوده این مبادلات از نقشه نگاری تا صنعت چاپ و از کشاورزی گرفته تا نجوم گسترش داشت.[۱۶][۱۷]امپراتوری مغول سپس به چند پاره تقسیم شد و آخرین آن سلسلهٔ یوان بود.

پیش‌زمینه ویرایش

دودمان لیائو سده دهم بر بیشتر مغولستان حکم می‌راند. شوروش قبایل جورجی در منچوری موجب پایان این حاکمیت شد. جورجی امپراتوری جین را در شمال چین جایگزین نمودند. دودمان جین سلطه کمتری بر استپ‌های مغولستان داشت. از این رو بسیاری از خراج‌گزاران پیشین علم استقلال برافراشتند و شروع به جنگ با یکدیگر در جهت رسیدن به برتری کردند. مغول‌ها یکی از گروه‌های در حال رقابت بودند. این قوم تا اواسط سده دوازدهم شکست‌های بزرگی از دشمنان دیرینه خود، تاتارهای استپ‌های غرب مغولستان و دودمان جین، متحمل گشتند و با از دست دادن جایگاه خود به عنوان نیروی تعیین‌کننده، به یک نیروی ضعیف بدل گردیدند که به کمک دیگران در مقابل دشمنان خود نیازمند بودند.[۱۸]

 
شیونگ نو (۲۰۹ قبل از میلاد - ۱۰۰ میلادی)
 
قبیله‌های مغول در دوره خیتان دودمان لیائو (۹۰۷–۱۱۲۵)

فهرست حاکمان امپراتوری ویرایش

خاقان و دودمان یوآن ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. Kołodziejczyk, Dariusz (2011). The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th–18th Century): A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents. Leiden, Netherlands: Brill Publishers. ISBN 978-90-04-19190-7 – via Google Books.
  2. Kim, Hyun Jin (2013). The Huns, Rome and the Birth of Europe. Cambridge University Press. p. 29. ISBN 978-1-107-06722-6. Retrieved 20 November 2016 – via Google Books.
  3. 太祖本纪 [Chronicle of Taizu]. 元史 [History of Yuan] (به چینی ادبی). 元年丙寅,帝大会诸王群臣,建九斿白旗,即皇帝位于斡难河之源,诸王群臣共上尊号曰成吉思皇帝。 [In the first year of Bingyin [1206], the emperor gathered all the kings and ministers to build the Jiumai White Banner, that is, the emperor was located at the source of the Onan River, and all the kings and ministers honored him as Emperor Genghis.]
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Taagepera, Rein (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Archived from the original on 19 November 2018. Retrieved 8 December 2018.
  5. "Largest Empires In Human History". WorldAtlas (به انگلیسی). Retrieved 2020-04-02.
  6. Finlay, Pilgrim Art, p. 151
  7. history of Central Asia :: Creation of the Mongol empire - Britannica Online Encyclopedia
  8. «Mongolia se encomienda a Gengis Jan" (en español). diario El País 18.08.2007 (2007). Consultado el 19/06/2008.
  9. Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, "East-West Orientation of Historical Empires بایگانی‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine", Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219-229 (2006).
  10. Diamond, Guns, Germs, and Steel, p. 367
  11. The Mongols and Russia, by George Vernadsky
  12. The Mongol World Empire, 1206-1370, by John Andrew Boyle
  13. The History of China, by David Curtis Wright, p. 84
  14. The Early Civilization of China, by Yong Yap Cotterell, Arthur Cotterell, p. 223
  15. Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260-1281 by Reuven Amitai-Preiss
  16. Gregory G.Guzman - Were the barbarians a negative or positive factor in ancient and medieval history?, The historian 50 (1988), 568-70
  17. Thomas T.Allsen - Culture and conquest in Mongol Eurasia, 211
  18. May 2012, p. 27–28.