امپراتوری مغول
امپراتوری مغول که در ابتدا حکومت بزرگ مغول نامیده می‌شد، امپراتوری بزرگی بود که طی سده‌های ۱۳ و ۱۴ میلادی، به مدت ۱۶۲ سال حکومت کرد. این سلسله توسط چنگیزخان که توانست جنگجویان قدرتمند مغول و ترک را متحده کرده، دست به کشتار، غارت، و کشورگشایی بی نظیری بزند.[۵] این امپراتوری از شرق آسیا آغاز شد و سرانجام، از اروپای شرقی تا دریای ژاپن کشیده شده و قسمت عظیمی از سیبری را هم تحت تصرف خود گرفت و قلمرو اش در جنوب آسیا، جنوب شرق آسیا و غرب آسیا نیز گسترده شد. امپراتوری مغول به‌عنوان بزرگ‌ترین امپراتوری به هم پیوسته تاریخ و دومین امپراتوری وسیع (از نظر مجموع مساحت) شناخته می‌شود.[۶] این امپراتوری در پهناور‌ترین حد خود (در ۸۸ سال پس از تشکیل شدن)، مساحتی بالغ‌بر ۲۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع یعنی در حدود ۲۵ درصد مساحت کل زمین را تحت پوشش قرار می‌داد و از اواخر قرن سیزدهم تا اواسط قرن چهاردهم بر جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ میلیون نفر (۳۱ درصد جمعیت زمین) حکمرانی می‌کرد.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱] این امپراتوری عظیم بعدها چهارپاره شد و امپراتوری‌های خانات جغتای، اردوی زرین، ایلخانان و دودمان یوآن از آن پدید آمد و به تدریج رو به اضمحلال رفت؛ تا اینکه در سال ۱۳۶۸ میلادی به کلی از بین رفت.[۱۲]
امپراتوری مغول | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۲۰۶–۱۳۶۸ | |||||||||||||||||||||||
 گسترش امپراتوری مغول از سال ۱۲۰۶ تا ۱۲۹۴ میلادی، منطبق با نقشهٔ سیاسی مدرن اوراسیا | |||||||||||||||||||||||
| وضعیت | امپراتوری عشایری | ||||||||||||||||||||||
| پایتخت | آوارگا (۱۲۰۶–۱۲۳۵) قره‌قروم (۱۲۳۵–۱۲۶۰) خان بالق (۱۲۷۱–۱۳۶۸) | ||||||||||||||||||||||
| زبان(های) رایج | مغولی میانه (زبان مادری) ترکی (زبان رایج)[۱][۲] چینی فارسی نو (زبان رایج ایران‌زمین) و زبان‌های دیگر | ||||||||||||||||||||||
| نام(های) اهلیت | مغول | ||||||||||||||||||||||
| حکومت | در ابتدا پادشاهی انتخابی، بعدها پادشاهی موروثی | ||||||||||||||||||||||
| خاقان–امپراتور[۳] | |||||||||||||||||||||||
• ۱۲۰۶–۱۲۲۷ | چنگیز خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۲۹–۱۲۴۱ | اوگتای خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۴۶–۱۲۴۸ | گیوک خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۵۱–۱۲۵۹ | منگوقاآن | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۶۰–۱۲۹۴ | قوبلای خان (نامی) | ||||||||||||||||||||||
• ۱۳۳۳–۱۳۶۸ | طغون تیمور (نامی) | ||||||||||||||||||||||
| تاریخ | |||||||||||||||||||||||
• چنگیزخان قبایل را متحد کرد و امپراتوری مغول را اعلام کرد. | ۱۲۰۶ | ||||||||||||||||||||||
• مرگ چنگیزخان | ۱۲۲۷ | ||||||||||||||||||||||
• صلح مغول | ۱۲۱۰–۱۳۵۰ | ||||||||||||||||||||||
• چندپاره شدن امپراتوری | ۱۲۶۰–۱۲۶۴ | ||||||||||||||||||||||
• فروپاشی سلسلهٔ یوآن نشانگر واپسین فروپاشی امپراتوری مغول بود. | ۱۳۶۸ | ||||||||||||||||||||||
| مساحت | |||||||||||||||||||||||
| ۱۲۰۶[۴] | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۵۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
| ۱۲۲۷[۴] | ۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۴٬۶۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
| ۱۲۹۴[۴] | ۲۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۹٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| امروز بخشی از |  مغولستان چین جمهوری آذربایجان ارمنستان بلاروس روسیه گرجستان هند ایران عراق قزاقستان قرقیزستان لائوس مولدووا میانمار کره شمالی پاکستان افغانستان لهستان رومانی روسیه کره جنوبی سوریه تاجیکستان ترکیه ترکمنستان اوکراین ازبکستان ویتنام | ||||||||||||||||||||||
امپراتوری مغول از وحدت قبایل ترک، مغول و تحت فرماندهی چنگیز خان به وجود آمد.[۱۳] چنگیز خان در سال ۱۲۰۶ به‌عنوان فرمانده کل مغول‌ها معرفی شد. امپراتوری، تحت رهبری او و فرزندانش در همه جهات جغرافیایی به سرعت رشد کرد.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] امپراتوری پهناوری که جهان شرق را به جهان غرب پیوند می‌داد و در نهایت به‌عنوان یک «تسویه حساب» فرهنگی در جهان عمل کرد. تحت فرماندهی مغولان، فناوری‌های جدید، کالاها و ایدئولوژی‌های مختلف در سراسر اوراسیا منتشر شد. محدوده این مبادلات از نقشه‌نگاری تا صنعت چاپ و از کشاورزی گرفته تا نجوم گسترش داشت.[۲۰][۲۱] امپراتوری مغول سپس به چند پاره تقسیم شد و آخرین آن سلسلهٔ یوان بود.
پیش‌زمینه
ویرایشدودمان لیائو سده دهم بر بیشتر مغولستان حکم می‌راند. شوروش قبایل جورجی در منچوری موجب پایان این حاکمیت شد. جورجی امپراتوری جین را در شمال چین جایگزین نمودند. دودمان جین سلطه کمتری بر استپ‌های مغولستان داشت. از این رو بسیاری از خراج‌گزاران پیشین علم استقلال برافراشتند و شروع به جنگ با یکدیگر در جهت رسیدن به برتری کردند. مغول‌ها یکی از گروه‌های در حال رقابت بودند. این قوم تا اواسط سده دوازدهم شکست‌های بزرگی از دشمنان دیرینه خود، تاتارهای استپ‌های غرب مغولستان و دودمان جین، متحمل گشتند و با از دست دادن جایگاه خود به‌عنوان نیروی تعیین‌کننده، به یک نیروی ضعیف بدل گردیدند که به کمک دیگران در مقابل دشمنان خود نیازمند بودند.[۲۲]
فهرست حاکمان امپراتوری
ویرایشخاقان و دودمان یوآن
ویرایش| ترتیب | نام | آغاز حکومت | پایان حکومت | یادداشت |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | چنگیز خان | ۱۲۰۶ | ۱۲۲۷ | بنیان‌گذار امپراتوری |
| ۲ | تولوی | ۱۲۲۷ | ۱۲۲۹ | به‌عنوان نایب‌السلطنه |
| ۳ | اوگتای خان | ۱۲۲۹ | ۱۲۴۱ | |
| ۴ | توراکینا خاتون | ۱۲۴۱ | ۱۲۴۶ | به‌عنوان نایب‌السلطنه |
| ۵ | گیوک خان | ۱۲۴۶ | ۱۲۴۸ | |
| ۶ | آغول قایمیش | ۱۲۴۸ | ۱۲۵۱ | به‌عنوان نایب‌السلطنه |
| ۷ | آغول قایمیش | ۱۲۴۸ | ۱۲۵۱ | به‌عنوان نایب‌السلطنه |
| ۸ | منگوقاآن | ۱۲۵۱ | ۱۲۵۹ | |
| ۹ | اریق بوقا | ۱۲۵۹ | ۱۲۶۴ | |
| ۱۰ | قوبلای خان | ۱۲۶۰ | ۱۲۹۴ | |
| ۱۱ | تیمور خان | ۱۲۹۴ | ۱۳۰۷ | |
| ۱۲ | کولوگ خان | ۱۳۰۸ | ۱۳۱۱ | |
| ۱۳ | آیورباروادا بویانتو خان | ۱۳۱۱ | ۱۳۲۰ | |
| ۱۴ | گگین خان | ۱۳۲۱ | ۱۳۲۳ | |
| ۱۵ | یسون تیمور | |||
| ۱۶ | راگیباق خان | ۱۳۲۸ | ||
| ۱۷ | جایتو خان توق تیمور | ۱۳۲۸ | ۱۳۲۹ | |
| ۱۸ | خوتوختو خان کوسالا | ۱۳۲۹ | ||
| ۱۹ | رینچینبال خان | ۱۳۳۲ | ||
| ۲۰ | طغون تیمور | ۱۳۳۳ | ۱۳۷۰ |
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ Kołodziejczyk, Dariusz (2011). The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th–18th Century): A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents. Leiden, Netherlands: Brill Publishers. ISBN 978-90-04-19190-7 – via Google Books.
- ↑ Kim, Hyun Jin (2013). The Huns, Rome and the Birth of Europe. Cambridge University Press. p. 29. ISBN 978-1-107-06722-6. Retrieved 20 November 2016 – via Google Books.
- ↑ 太祖本纪 [Chronicle of Taizu]. 元史 [History of Yuan] (به چینی ادبی).
元年丙寅，帝大会诸王群臣，建九斿白旗，即皇帝位于斡难河之源，诸王群臣共上尊号曰成吉思皇帝。
[In the first year of Bingyin [1206], the emperor gathered all the kings and ministers to build the Jiumai White Banner, that is, the emperor was located at the source of the Onan River, and all the kings and ministers honored him as Emperor Genghis.] - ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Taagepera, Rein (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Archived from the original on 19 November 2018. Retrieved 8 December 2018.
- ↑ "Mongol empire | Time Period, Map, Location, & Facts | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). 2024-12-09. Retrieved 2024-12-20.
- ↑ "Largest Empires In Human History". WorldAtlas (به انگلیسی). Retrieved 2020-04-02.
- ↑ Scheidel, Walter (2020). "The Scale of Empire: Territory, Population, Distribution". In Bang, Peter Fibiger; Bayly, C. A.; Scheidel, Walter (eds.). The Oxford World History of Empire: Volume One: The Imperial Experience (به انگلیسی). Oxford University Press. p. 102. ISBN 978-0-19-977311-4.
- ↑ Finlay, Pilgrim Art, p. 151
- ↑ history of Central Asia :: Creation of the Mongol empire - Britannica Online Encyclopedia
- ↑ «Mongolia se encomienda a Gengis Jan" (en español). diario El País 18.08.2007 (2007). Consultado el 19/06/2008.
- ↑ Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, "East-West Orientation of Historical Empires بایگانی‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine", Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219-229 (2006).
- ↑ Myrdal, Janken (2013). "Empire: The comparative study of imperialism". In Hornborg, Alf; Clark, Brett; Hermele, Kenneth (eds.). Ecology and Power: Struggles over Land and Material Resources in the Past, Present and Future (به انگلیسی). Routledge. p. 43. ISBN 978-1-136-33529-7.
- ↑ "Mongol empire | Time Period, Map, Location, & Facts | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). 2024-12-09. Retrieved 2024-12-20.
- ↑ Diamond, Guns, Germs, and Steel, p. 367
- ↑ The Mongols and Russia, by George Vernadsky
- ↑ The Mongol World Empire, 1206-1370, by John Andrew Boyle
- ↑ The History of China, by David Curtis Wright, p. 84
- ↑ The Early Civilization of China, by Yong Yap Cotterell, Arthur Cotterell, p. 223
- ↑ Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260-1281 by Reuven Amitai-Preiss
- ↑ Gregory G.Guzman - Were the barbarians a negative or positive factor in ancient and medieval history?, The historian 50 (1988), 568-70
- ↑ Thomas T.Allsen - Culture and conquest in Mongol Eurasia, 211
- ↑ May 2012, p. 27–28.
پیوند به بیرون
ویرایش