زبان یغنابی

یغنابی یا سغدی نو (Neo-Sogdian) زبانی ایرانی است که مردم یغنابی ساکن در درهٔ یغناب در سرزمین تاجیکستان میان کوه‌های زرافشان و حصار، بدان سخن می‌رانند. این زبان بازماندهٔ زبان سغدی باستان است. زبان یغنابی از زبان‌های ایرانی شاخهٔ شمال‌شرقی است و با زبان‌های آسی و پشتو و زبان‌های پامیری نزدیکی‌هایی دارد. این زبان به لحاظ قدمت و ملاحظات زبان‌شناختی با اهمیت می‌باشد.

یغنابی
yaɣnobī́ zivók, йағнобӣ зивок
زبان بومی در	تاجیکستان
منطقه	دره یغناب، گروهی در دههٔ ۱۹۷۰ به ظفرآباد کوچیدند.
قومیت	مردم یغنابی
شمار گویشوران	۱۲٬۰۰۰  (۲۰۰۴)
تبار	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی شرقی شمالی یغنابی
گونه‌های نخستین	سغدی یغنابی
گویش‌ها	یغنابی شرقی یغنابی غربی
سامانه نوشتاری	الفبای سیریلیک الفبای لاتین الفبای عربی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	yai
گلاتولوگ	yagn1238
زبان‌شناسی	58-ABC-a

نواحی که بیشینهٔ مردم در آن به زبان یغنابی سخن می‌گویند

الفبای یغنابی

هم‌اکنون زبان یغنابی با همان الفبای تاجیکی که نوع تغییر یافته سیریلیک است، نوشته می‌شود.

دستور زبان یغنابی

• ضمیرهای شخصی

	مفرد	جمع
اول شخص	مَن man	ماخ mox
دوم شخص	تو tu	شُماخ ʃumox
سوم شخص	اَخ، ایش iʃ، ax	اَختِت، ایشتِت iʃtit , axtit

• ضمیرهای ملکی

	مفرد	جمع
اول شخص	-ِم im	-ماخ mox
دوم شخص	-ِت it	-شِنت ʃint
سوم شخص	-ِش iʃ	-شِنت ʃɪnt

• صرف فعل‌ها

	مفرد	جمع
اول شخص	-امِشت omiʃt	-یمِشت imiʃt
دوم شخص	-یشت iʃt	-سِشت siʃt
سوم شخص	-چی tʃi	-اشت oʃt

برای نمونه فعل خواستن به این صورت صرف می‌شود

	مفرد	جمع
اول شخص	خواهامِشت (хоҳомишт)	خواهیمِشت (хоҳимишт)
دوم شخص	خواهیشت (хоҳишт)	خواهسِشت (хоҳсишт)
سوم شخص	خواهچی (хоҳчи)	خواهاشت (хоҳошт)

• علامت جمع
  

یغنابی تنها بازمانده زنده‌ای است که از زبان سغدی به جای مانده و در آن مانند زبان سغدی هنوز می‌توان بن ماضی را از بن مضارع بنا کرد و علامت جمع نیز در آن t-است. از این رو با زبان آسی که علامت جمع در آن tA است شبیه‌است.

منابع

• محسن ابوالقاسمی (۱۳۸۲)، تاریخ زبان فارسی، سمت
• سیف الدین میرزازاده (۱۳۷۴)، فرهنگ و زبان یغنابی، ورارود

پیوند به بیرون

لکسیکون یغنابی، تاجیکی، انگلیسی