ستارگان سلطنتی

در اختربینی ستارگان سلطنتی ایران دبران، قلب‌الاسد، قلب‌العقرب و فم‌الحوت نام دارند. آنها حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در زمان ایرانیان باستان در منطقه‌ای که امروز ایران نامیده می‌شود، نگهبانان آسمان پنداشته می‌شدند. ایرانیان باستان باور داشتند که آسمان به چهار منطقه تقسیم می‌شود و هر منطقه توسط یکی از چهار ستارهٔ سلطنتی محافظت می‌شود. آنها معتقد بودند این ستاره‌ها می‌توانند سبب خوبی و بدی باشند مثلاً خوش‌یمن یا شوم باشند یا این‌که سبب فراوانی یا قحطی بشوند.[۱] ایرانیان از ستاره‌های سلطنتی در محاسبات نجومی، تنظیم تقویم و پیش‌بینی آینده هم استفاده می‌کردند. آن‌ها همهٔ وقایع مهم مربوط به زندگی روزمره و موقعیت ستاره‌ها در زمان رخ دادن آن اتفاق‌ها را ثبت می‌کردند. این داده‌ها برای پیش‌بینی وقایع پیش رو استفاده می‌شدند و هر زمان موقعیت مشابهی از این ستاره‌ها در آسمان دیده می‌شد به این معنی بود که آنچه پیش‌تر در این موقعیت رخ داده دوباره اتفاق خواهد افتاد.[۱]

اگرچه مصریان باستان به ذکر ستاره سلطنتی مؤثر بر آنها در تقریباً از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد اشاره کرده‌اند ولی در پارسی باستان، پیامبر زرتشت ذکر آنها در بندهشن مجموعه‌ای از مزدیسنا کیهان‌زایی و کیهان‌شناسی در حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد به‌طور کامل اشاره کرده‌است.

ستارگان سلطنتی و تاریخچه ویرایش

نام مدرن و باستانی این چهار ستاره عبارتند از:

  • دبران (Tascheter) - اعتدال بهاری (نگهبان از شرق)
  • قلب‌الاسد (Venant) - انقلاب تابستانی (فرشته جنوبی)
  • قلب‌العقرب (Satevis) - اعتدال پاییزی (نگهبان غرب)
  • فم‌الحوت (Haftorang/Hastorang) - انقلاب زمستانی (نگهبان شمال)

این چهار ستاره دارای عدد روشنایی ۱٫۵ یا بیشتر هستند. دلیلی که به آن‌ها «سلطنتی» گفته می‌شود این است که از دید ناظر زمینی، از دیگر ستاره‌ها جدا به نظر می‌رسند. دبران، قلب‌الاسد، قلب‌العقرب و فم‌الحوت درخشان‌ترین ستاره‌ها در صورت فلکی‌شان و جزو بیست و یک ستارهٔ درخشان آسمان شب هستند.[۲] پارسیان این ستارگان را چهار نگهبان آسمان می‌دانستند و تغییرات فصلی و اعتدالین و انقلابین را به آن‌ها نسبت می‌دادند.[۳] دبران نگهبان آسمان شرق و ستارهٔ حاکم بر صورت فلکی گاو بود، قلب‌الاسد نگهبان شمال و ستارهٔ حاکم بر صورت فلکی اسد بود، قلب‌العقرب محافظ آسمان غرب و حاکم بر صورت فلکی عقرب و فم‌الحوت نگهبان جنوبی و درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی حوت جنوبی بود (در همان طول جغرافیایی سعدالملک که ستارهٔ شاخص صورت فلکی دلو است).

دبران مشخص‌کنندهٔ اعتدال بهاری و قلب‌العقرب نمایندهٔ اعتدال پائیزی بودند در حالی که قلب‌الاسد با وقوع انقلاب تابستانی مرتبط دانسته می‌شد و فم‌الحوت انقلاب زمستانی را نمایندگی می‌کرد. با مشاهدهٔ آسمان در فصول مختلف سال، به نظر می‌رسد ستارهٔ حاکم بر آن فصل پرفروغ‌تر است و بیشتر به چشم می‌آید. قلب‌الاسد به‌خاطر قرار داشتن در صورت فلکی لئو و ارتباط سمبلیک شیر با مفاهیم سلطنتی از سه ستارهٔ دیگر قدرتمندتر به‌شمار می‌آید.

یه باور پارسیان صور فلکی که ستاره‌های سلطنتی در آن‌ها واقع شده‌اند در چهار نقطهٔ ثابت از مسیر گردش خورشید قرار داشته‌اند و در آغاز هر فصل، خورشید تحت تسلط یکی از این چهار ستارهٔ درخشان بوده‌است. این یکی از دلایلی بود که به این چهار ستاره لقب «سلطنتی» داده شده‌بود.

توسط ۷۰۰ سال پیش از میلاد در نینوا و آشوری‌ها به حال اساساً نقشه‌برداری دائرةالبروج چرخه به دلیل چهار ستاره و در نتیجه قادر به نقشه صورت فلکیافتراق آنها از سیاره و ستارگان ثابتاست. از این ۷۴۷ پیش از میلاد بابلی شاه نبو-ناصیر اتخاذ یک تقویم از اطلاعات به دست آمده بر اساس چهار ستاره یکی بعد از هشت سال در چرخه و یکی از نوزده سال چرخه (که بعداً اتخاذ نوزده-تقویم سال به عنوان استاندارد).

ستاره‌های سلطنتی در اصل برای جهت‌یابی استفاده می‌شدند. همچنین این باور وجود داشت که آنچه در جهان اتفاق می‌افتد در کنترل آنهاست. رخ‌دادن فجایع انسانی و بلایای طبیعی از یک سو و دستاوردهای بشری و اتفاقات تاریخی از سوی دیگر به موقعیت این ستاره‌ها در آسمان نسبت داده می‌شدند. بر این اساس زمانی که ستاره‌ها در موقعیت مناسب بودند شرایط مطلوب بود و در غیر این‌صورت وقوع فاجعه پیش‌بینی می‌شد. از آن‌جا که قلب‌الاسد قدرتمندترین ستارهٔ سلطنتی است اتفاقاتی که در زمان چیرگی این ستاره رخ می‌دادند به‌غایت فرخنده یا ناگوار بودند.

انتقاد ویرایش

این ایده به وجود چهار سلطنتی ستاره ایرانی شده‌است مورد تجزیه و تحلیل و انتقاد در محبوب نجومبود که در آن ادعا کرد که ایده این بود که تا حد زیادی نسبتاً مدرن اختراع یا یک سوء تفاهم از منابع.

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ "THE ROYAL STARS OF ANCIENT PERSIA". stellarcodes.com (به انگلیسی). Stellar Codes. Retrieved 26 November 2020.
  2. Rao, Joe (۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹). "Fomalhaut, 'Royal' Star of Autumn, Swims with the Southern Fish". space.com (به انگلیسی). space.com. Retrieved 27 November 2020.
  3. MARY STEWART ADAMS (۷ اوت ۲۰۱۷). "Eclipses and the Four Royal Stars of Persia: This week on the Storyteller's Night Sky". interlochenpublicradio.org (به انگلیسی). Interlochen Public Radio. Retrieved 27 November 2020.

پیوند به بیرون ویرایش