شب‌بو
شب‌بو، چلیپا گیاهی است از تیره شب‌بویان که زینتی است و به سبب دارا بودن گلهای معطر و زیبا غالباً در باغچه‌ها کشت می‌شود. شب بوی، شقاقی ، شمشم ، خمخم ، خیر و و خیری نیز گفته می‌شود.
| شب‌بو (چلیپا) | |
|---|---|
_(7949439164).jpg)
| |
| شب‌بو (چلیپا) | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | کلم‌سانان |
| تیره: | شب‌بویان |
| سرده: | Matthiola Aiton |
مشخصاتویرایش
شب انبوی، شب بوی یا منثور گلی که در شب بو می‌دهد و معمولاً در روز بو ندارد و آن اقسامی دارد. (فرهنگ نظام).
این گیاه برگهایش سبز روشن و گلش معطر و زرد و به الوان دیگر نیز می‌باشد. میوه‌اش خورجین و پوشیده از کرکهای کوتاه است. در این گیاه «آلکالوییدی» به نام «کری ئین» و «گلوکزیدی» به نام «[[کرانتین[[» یافت می‌شود که به مقدار فراوان در دانه گیاه موجود است.
دانه شب بو دارای روغنی است به مقدار زیاد که شامل اسیدهای: «اروسیک» و «لینولئیک» و «لینولنیک» می‌باشد. سابقاً در پزشکی این گیاه را در مورد سقط جنین بکار می‌بردند. شقاقی، شمشم، خمخم، خیر و، خیری و شب بوی نام دارد. بیخ شب بو را که به نام علف مریم نیز خوانده می‌شود، با این گیاه متفاوت است. (فرهنگ فارسی معین و نیز رجوع شود به گیاهشناسی گل گلاب ج ۱ ص ۲۰۷)
اقسامویرایش
- شب بوی انگلیسی ؛ گیاهی است از تیره صلیبیان که آن را علف سیر نیز گویند. ارتفاعش بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمترو قسمتهای تحتانی آن کمی کرک دارد. ریشه و برگ این گیاه اگر در بین انگشتان فشرده شود بوی سیر از آن استشمام می‌شود و در اکثر نقاط ایران می‌روید. دیگر نام‌های آن: سیرک، حشیشه القثوم ، سیرج و صارمساق اوتی است. (فرهنگ فارسی معین)
- شب بوی زرد؛ نوعی شب بو که دارای [[گل زرد]= است و بعلت زیبایی گلهایش بیشتر از انواع دیگر مورد توجه‌است. خیری اصفر. منثور اصفر . منظور از گل خیری که در ضمن اشعار گویندگان ادوار مختلف پارسی‌زبان آمده، همین گل است زیرا گلهایش دارای رنگ طلایی و تلالو خاصی است. (فرهنگ فارسی معین)
- شب بوی سلطانی؛ گونه‌ای شب بو که دارای گلهای زرد یا بنفش است و برگهایش دانه یی می‌باشد و ارتفاعش بالغ بر یک متر می‌شود و پایا است. دیگر نام‌های آن: شب بوی باغی، شب بوی درختی، منثور بری، خیری، و اصفر. (فرهنگ فارسی معین)
- شب بوی دریایی؛ گونه‌ای شب بو که دارای گلهای نسبتاً درشت بنفش قرمزرنگ است و تکثیرش به وسیلهٔ تخم به عمل می‌آید. (فرهنگ فارسی معین - رجوع به شب بوی سلطانی شود)
- شب بوی هراتی؛ گونه‌ای شب بو که دارای برگ‌های دراز و گلهای خوشه یی ارغوانی است عطر گلهای این گونه شب بو از دیگر انواع بیشتر است. تکثیر این گیاه به وسیلهٔ پاجوش و گاهی به وسیلهٔ تخم است. دیگر نام‌های آن: منسوج، منثور، منسوب، گل عروسان، گل عروس و شب بوی خانمی است. (فرهنگ فارسی معین).
