شب‌بو

سرده‌ای از خانوادهٔ گیاهی شب‌بویان

شب‌بو یا چلیپا یک سرده از گیاهان خانوادهٔ شب‌بویان است[۱] که شامل حدود ۵۰ گونه از گیاهان یک‌ساله، دوساله و چندساله است[۲][۳][۴][۵] که برخی از آن‌ها زینتی هستند و به سبب دارا بودن گل‌های معطر و زیبا در باغچه‌ها کشت می‌شوند.

شب‌بو (چلیپا)
شب‌بو (چلیپا)
رده‌بندی علمی
فرمانرو: گیاهان
دسته: گیاهان گلدار
رده: دولپه‌ای‌ها
راسته: کلم‌سانان
تیره: شب‌بویان
سرده: Matthiola
Aiton
شب‌بوی خودرو، بهبهان
شب‌بوی هراتی (Matthiola afghanica)، بهبهان
چلیپا یا شب‌بو (Matthiola longipetala)
گونه‌ای شب‌بو (Matthiola incana)

گونه‌ها

ویرایش

تاکنون حدود ۵۰ گونه شب‌بو شناسایی شده که نمونه‌هایی از آن‌ها عبارت‌اند از:

  • شب‌بوی انگلیسی؛ این گیاه را علف سیر نیز گویند. ارتفاعش بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و قسمت‌های تحتانی آن کمی کرک دارد. ریشه و برگ این گیاه اگر در بین انگشتان فشرده شود بوی سیر از آن استشمام می‌شود و در بیشتر نقاط ایران می‌روید. دیگر نام‌های آن: سیرک، حشیشه القثوم، سیرج و صارمساق اوتی است.[۶]
  • شب‌بوی زرد؛ گونه‌ای شب‌بو که دارای گل زرد است و به‌علت زیبایی گل‌هایش بیشتر از انواع دیگر مورد توجه‌است. منظور از گل خیری که در برخی اشعار فارسی در ادوار مختلف آمده، همین گل است زیرا گل‌هایش دارای رنگ طلایی و تلألو خاصی است.[۶]
  • شب‌بوی سلطانی؛ گونه‌ای شب‌بو که دارای گل‌های زرد یا بنفش است و برگ‌هایش دانه‌ای است و ارتفاعش بالغ بر یک متر می‌شود و پایا است. دیگر نام‌های آن: شب‌بوی باغی، شب‌بوی درختی، منثور بری، خیری و اصفر.[۶]
  • شب‌بوی دریایی؛ گونه‌ای شب‌بو که دارای گل‌های نسبتاً درشت بنفش قرمزرنگ است و تکثیرش به وسیلهٔ بذر انجام می‌شود.[۶]
  • شب‌بوی هراتی؛ گونه‌ای شب‌بو که دارای برگ‌های دراز و گل‌های خوشه‌ای ارغوانی است. عطر گل‌های این گونه شب‌بو از دیگر گونه‌ها بیشتر است. تکثیر این گیاه به وسیلهٔ پاجوش و گاهی به وسیلهٔ بذر است. دیگر نام‌های آن: منسوج، منثور، منسوب، گل عروسان، گل عروس و شب‌بوی خانمی است.[۶] این گونه در ایران و افغانستان می‌روید.

فهرست گونه‌ها

ویرایش

گونه‌های پذیرفته شده از سردهٔ شب‌بو:[۲]

نگارخانه

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. Sunset Western Garden Book. 1995. 606–07.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ "Matthiola W.T.Aiton | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-02.
  3. Jaén-Molina, R. , et al. (2009) The molecular phylogeny of Matthiola R. Br.(Brassicaceae) inferred from ITS sequences, with special emphasis on the Macaronesian endemics. بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۰۲-۲۸ توسط Wayback Machine Molecular Phylogenetics and Evolution 53(3) 972–81.
  4. «Matthiola in Flora of China @ efloras.org». www.efloras.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۲.
  5. Sanchez, J. L. , et al. (2005). Genetic differentiation of three species of Matthiola (Brassicaceae) in the Sicilian insular system. بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۰۲-۲۸ توسط Wayback Machine Plant Systematics and Evolution 253(1–4) 81–93.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ فرهنگ فارسی معین

منابع

ویرایش