قرآن کوفی سمرقند
قرآن کوفی سمرقند (انگلیسی: Samarkand Kufic Quran) (مشهور به قرآن عثمان، نسخه خطی سمرقند و قرآن تاشکند)، یک نسخه خطی قرآن بازمانده از قرن هشتم میلادی است که در محدودهٔ عراق مدرن، به خط کوفی نوشته شده است. مسلمانان ازبک بر این باورند که این مصحف متعلق به خلیفۀ سوم مسلمانان اهل سنت، عثمان بن عفان و قدیمی‌ترین قرآن جهان است.[۱] این مصحف اکنون در کتابخانه‌ی «خاست امام» در تاشکند ازبکستان نگهداری می‌شود.
تاریخ گذاری ویرایش
بر اساس مطالعات رسم‌الخطی و کتیبه‌شناسی، این نسخه خطی مربوط به قرن دوم هجری (قرن هشتم میلادی) یا به احتمال دیگر مربوط به آغاز قرن نهم هجری است.[۲][۳] تاریخ گذاری رادیو کربنی با احتمال ۹۵/۴٪ تاریخ‌گذاری بین ۷۷۵ تا ۹۹۵ میلادی را نشان می‌دهد.[۳]
تاریخچه ویرایش
احادیث اشاره دارند که گردآوری و رونویسی از قرآن که به عنوان مصحف عثمان مشهور است یکی از کارهایی بود که به دستور خلیفه‌ی سوم، عثمان انجام شده‌‌است. صحت این ادعا مورد پرسش است و هنوز هیچ مدرک تاریخی در تأیید آن ارائه نشده‌است. بنا به روایات در سال ۶۵۱ یعنی ۱۹ سال پس از درگذشت محمد پیامبر اسلام، عثمان، کمیته‌ای برای جمع‌آوری یک نسخه واحد و جامع از متن قرآن را تشکیل داد.[۱]
پنج نسخه از این قرآن رسمی به شهرهای بزرگ مسلمان در آن دوران فرستاده شد و عثمان یکی را برای استفاده خودش در مدینه نگه داشت. هر چند به احتمال قوی قرآن سمرقند یکی از آن کپی‌ها نیست. گمان می‌رفت تنها نسخه باقی‌مانده نسخه‌ای باشد که در قصر طوپقاپی در ترکیه نگهداری می‌شود،[۱][۴] اما مطالعات نشان داده است که نسخه خطی طوپقاپی نیز از قرن ششم میلادی نبوده و بسیار جدیدتر است.[۵][۶]
پس از عثمان علی به خلافت رسید، کسی که قرآن عثمان را به کوفه که امروزه در عراق واقع است، برد. سرگذشت تاریخی این نسخه از قرآن، فقط از افسانه‌ها شناخته شده است. طبق یکی از آن‌ها، وقتی تیمور لنگ آن سرزمین را ویران کرد، قرآن را به عنوان گنجی از غنائم جنگی به پایتخت خود، سمرقند برد. طبق حکایتی دیگر، قرآن توسط شیخ خواجه احرار، صوفی بزرگ ترکستانی پس از اینکه خلیفه را درمان کرد به عنوان هدیه از خلافت به سمرقند آورده شد. با این وجود، دانشمندان بر سر اینکه این مصحف متعلق به عثمان باشد اختلاف نظر دارند.[چه کسی؟]
این قرآن در مسجد خواجه احرار سمرقند برای چهار قرن باقی ماند تا ۱۸۶۹، وقتی که ژنرال روسی آبراموو آن را از ملاهای مسجد خرید و به کنستانتین فن کاوفمن، استاندار ترکستان داد. کسی که آن را به کتابخانه امپراتوری در سن‌پترزبورگ (امروزه همان کتابخانه ملی روسیه) فرستاد.[۱] این کتاب مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت و در پایان در سال ۱۹۰۵ یک نسخه کپی دقیق از آن در سن‌پترزبورگ تهیه شد. ۵۰ کپی به سرعت کمیاب شد. اولین شرح و تاریخ‌گذاری جامع نسخه خطی توسط شرق‌شناس روسی شبونین در ۱۸۹۱ انجام شد.
بعد از انقلاب اکتبر، ولادیمیر لنین در یک حرکت برای حسن نیت نسبت به مسلمانان روسیه، قرآن را به مردم اوفا در باشقیرستان داد. پس از درخواست‌های مکرر مردم جمهوری سوسیالیستی شوروی ترکستان مستقل، قرآن در سال ۱۹۲۴ به آسیای مرکزی به تاشکند برگردانده شد و هم‌اکنون در آنجا است.[۱]
وضعیت کنونی ویرایش
نسخه‌ی خطی پوستی هم‌اکنون در کتابخانه‌ی مسجد «تل‌یاشایاخ»، در منطقه‌ی قدیمی «خاست امام» (خضرتی امام) نزدیک مقبره‌ی علامه‌ی قرن دهم قفال ششی در تاشکند ازبکستان نگهداری می‌شود.
نسخه‌ی خطی ناقص است:[۱] این مصحف از میان آیه‌ی ۷ سوره‌ی دوم شروع شده و در پایان سوره‌ی ۴۳ آیه‌ی ۱۰ تمام می‌شود. نسخه‌ی خطی در هر صفحه بین ۸ تا ۱۲ خط دارد که قدمت آن را نشان می‌دهد و متن بدون هیچ گونه نقطه گذاری و حرکت گذاری عربی است.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ یان مک ویلیام (۲۰۰۶/۰۱/۰۵). "Tashkent's hidden Islamic relic". BBC News. بازبینی در ۲۰۱۰/۰۵/۲۷.
- ↑ "The "Qur'ān Of ʿUthmān” At Tashkent (Samarqand), Uzbekistan, From 2nd Century Hijra". بازبینی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۳.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ E. A. Rezvan, "On The Dating Of An Uthmanic Qur'an From St. Petersburg", Manuscripta Orientalia, 2000, Volume 6, No. 3, pp. 19-22.[۱]
- ↑ http://books.google.com/books?id=jP850CjN_voC&pg=PA17&vq=uthman+topkapi&dq=topkapi+quran+uthman&as_brr=0&source=gbs_search_s&sig=ACfU3U3NWsJjnotslerbjWEq1LUniEgvxw
- ↑ Kodex Topkapı Sarayı Müzesi at corpus coranicum
- ↑ «Mushaf Topkapi». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Samarkand Kufic Quran». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
پیوند به بیرون ویرایش
- Codex Parisino-petropolitanus
- "Memory of the World Register - Nomination Form Uzbekistan - Holy Koran Mushaf of Othman". UNESCO. Retrieved 26 September 2012.
- W. Ouspensky, S. Pissaref, ed. (1905). Coran coufique de Samarcand (facsimile) = Самаркандский куфический Коран (факсимиле). St. Pétersbourg: Institut Archéologique de St. Pétersbourg.
- (Russian) Шебунин, А. Ф. Куфический Коран СПб. Публичной Библиотеки // Записки Восточного отделения Императорского Русского археологического общества. — Вып. ۱—۴. — СПб. , ۱۸۹۲. — Т. VI. — С. ۷۶—۷۷.
- Самаркандский куфический Коран (in Russian). RARUS'S GALLERY. Retrieved 26 September 2012.