مترسکها در شب

مترسکها در شب نمایشنامه‌ای است از بهرام بیضایی، نوشتهٔ سالِ ۱۳۴۱.

نویسنده	بهرام بیضایی
تاریخ نخستین نمایش	۵ تیرِ ۱۳۴۲
جای نخستین نمایش	تلویزیونِ ایران
زبان اصلی	فارسی

متن

بیضایی این نمایشنامه را در سالِ ۱۳۴۱ نوشت و با عروسک‌ها در کتابِ مترسکها در شب و عروسکها منتشر کرد. داستانِ نمایشنامه همانندی‌هایی دارد با آوازهای شبِ ناصر شاهین‌پر؛ ولی، به گفتهٔ شاهین‌پر، هیج یک از دو نویسنده از کارِ همدیگر آگاه نبوده‌اند و شاهین‌پر نمایشنامه‌اش را از شعرِ «شب‌پا»ی نیما یوشیج اقتباس کرده بوده است.

بیضایی از تجدیدِ چاپِ این نمایشنامه پرهیخته و آن را از «جستجو»ی خود منفک می‌دانسته است.

نخستین نمایش

. . . نخستین کار بهرام بیضایی را من انجام دادم. ۱۷ساله بود؛ البته آدم‌ها خودشان را بروز می‌دهند. آن زمان بهرام می‌آمد سرِ تمرین‌های ما. همه کار می‌کرد، حتی جارو! و این نشان می‌داد که چقدر مشتاق است. بعدها که پیس‌هایش را خواندم دیدم فقط این نبوده که نمایشنامه‌ای بنویسد و اجرا بگیرد و . . . پشتش خیلی چیزهای دیگر خوابیده بود که یواش یواش بروز می‌کرد. باید با این آدم زندگی کنید تا ببینید چقدر شیرین و گرم و صمیمی است که آدم را واقعاً فلج می‌کند. . . .

جعفر والی، پاییزِ ۱۳۹۵

این نمایشنامه نخستین بار در ۵ تیرِ ۱۳۴۲ به کارگردانیِ جعفر والی و با بازیِ عزت‌الله انتظامی، محمّدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، خسرو شجاع‌زاده، اسماعیل داورفر، منوچهر فرید، پرویز فنّی‌زاده و حسن اعتمادزاده در تلویزیونِ ایران به نمایش درآمد.

نقد و نظر

اکبر رادی نیز، همچون بیضایی، این نمایشنامه را کم‌ارزش شمرده و بر آن بوده که نشانی از استعدادِ بیضایی در این نمایشنامه نبوده است.

منابع

• بیضایی، بهرام؛ قوکاسیان، زاون (۱۳۷۱). گفت‌وگو با بهرام بیضایی. تهران: انتشارات آگاه.
• تدین، علی (۱۳ شهریور ۱۳۸۰). «چراغ قریه پنهان است». نوروز (۱۲۴): ۵.
• جعفری، روح‌الله, ویراستار (۱۳۹۵). گروه هنر ملی از آغاز تا پایان (۱۳۵۷–۱۳۳۵). تهران: انتشارات افراز. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۴۳-۵۵۸-۶.
• جعفری‌نژاد، شهرام (۱۳۷۹). بهرام بیضائی. تهران: نشر قصه. شابک ۹۶۴-۵۷۷۶-۰۷-۴.
• رادی، اکبر؛ امیری، ملک ابراهیم (۱۳۷۰). بشنو از نی: مکالمات با اکبر رادی. رشت: انتشارات هدایت.
• رادی، اکبر (۱۳۵۶). دستی از دور. تهران: انتشارات رز.
• فره‌وشی، فرزاد (۱۴۰۳). فَرهنگ جامع گویندگانِ ایران. تهران: نشر وزان. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۹۱۲۳۷-۷-۵.
• طباطبایی، ناهید؛ − (۲۰ دی ۱۴۰۰). «مرحوم لبخنده موفق‌ترین شاگرد کلاس‌های پدرم بود». فرهیختگان (۳۵۰۵): ۱۳.
• کیان‌افراز، اعظم (۱۳۸۵). جادوی صحنه: زندگی تئاتری عزت‌الله انتظامی، به ضمیمه پیش‌پرده‌خوانی در ایران (ویراست یکم). تهران: انتشارات افراز. شابک ۹۶۴-۷۶۴۰-۲۸-۵.
• والی، جعفر؛ عاشوری، نرگس (۱۳ آذر ۱۳۹۵). «نیم‌قرن خاطره‌بازی با جعفر والی». ایران (۶۳۷۲): ۱۲-۱۳.