محمودآباد (شاهین‌دژ)

شهر محمودآباد
محمودجق
شهر محمودآباد; محمودجق
کشور	ایران
استان	آذربایجان غربی
شهرستان	شاهین‌دژ
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	محمودجق
مردم
جمعیت	۷۷۵۵ نفر (سرشماری ۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۳۴۰ متر.
اطلاعات شهری
شهردار	حسن ترانه
ره‌آورد	گندم، جو، سیب، گردو، ماهی، گندم، زردآلو، هلو، گیلاس، خیار، گوجه فرنگی، گوجه محلی، لبنیات و…
پیش‌شمارهٔ تلفن	۴۶۳۸–۰۴۴
	شهر محمودآباد روی نقشه ایران; ۳۶°۵۹′شمالی ۴۶°۲۰′شرقی / ۳۶٫۹۹°شمالی ۴۶٫۳۴°شرقی

شهر محمودآباد شهری از توابع شهر شاهین دژ مرکز شهرستان شاهین دژ در استان آذربایجان غربی در ۵ کیلومتری شمال غرب شهر شاهین‌دژ قرار دارد. این شهر جزء مناطق شهری شهر شاهین دژ بخش مرکزی شهرستان شاهین‌دژ است.

سوغات ویرایش

طبق اسنادموجود وروایات کهن، سوغاتی‌های سیرجان، بم، زرند، کرمان و شهرمحمودآباد، پودر خوراکی قاویت (یا قاووت) است. این پودر خوراکی که در واقع باید آن را نوعی شیرینی به حساب آورد در انواع مختلفی تولید می‌شود و طعم‌های متفاوتی دارد. قاویت معمولاً شامل: تخم هندوانه، گندم، جو، پودر گردو وپسته، دوشاب، تخم آفتابگردان، کنجد و… است.

با توجه به ترکیبات موجود در قاویت، این سوغات مغذی شیرین می‌تواند منبع خوب اسیدهای چرب غیراشباع و ترکیبات ضداکساینده باشد. در سال‌های اخیر به دلیل وجود ترکیبات مغذی شامل استرول‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب، ترکیبات فنولیک و … در بخش‌های مختلف گیاهان دارویی و مغزی‌ها و تأثیرات مفید آن‌ها بر عملکرد قلب و عروق بدن، به خصوص در افراد با ریسک بالای بیماری‌های قلبی، توجه ویژه‌ای به مصرف این گونه مواد غذایی معطوف شده‌است. ترکیبات پلی فنولی گروه بزرگی از مواد طبیعی گیاهی می‌باشند که معمولاً در میوه‌ها، سبزی‌ها، برگ‌ها، آجیل‌ها، دانه‌ها، ریشه و سایر قسمت‌های گیاه دیده می‌شوند. ترکیبات فنولی با داشتن خاصیت ضداکسایشی و ضدرادیکالی می‌توانند نقش مهمی در حفظ کیفیت مواد غذایی و سلامتی انسان ایفا نمایند.[۱]

قاویت (یا قاووت)

مراکزگردشگری ویرایش

حمام تاریخی بهادرالملک^[۳]
تفرجگاه قوپی^[۳]

حمام تاریخی بهادرالملک ویرایش

این حمام عمومی خزینه دار طاق گنبدی زیرزمینی در آغاز قرن ۱۹ میلادی به سال ۱۲۷۹ ه‍.ق در ماه ربیع الاول قمری، پانزده سال پس از به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه قاجار و در زمان صدارت میرزا آقا خان نوری تکمیل شد. این حمام در زمانی که جرقه مشروطیت در حال شعله‌ور شدن بود، توسط حسین قلی خان بنا گردید. این حمام در کنار مسجد جامع در جنوب غربی شهر و در ضلع شمال غربی مسجدجامع شهربنا شده‌است. مساحت آن ۲۷ در ۹۲ متر می‌باشد. هدف از ساخت آن استفاده عموم مردم از حمام ذکر شده که حسین قلی خان این نیاز رااحساس نموده و به ساخت آن دستور داده‌است. به دلیل فراوانی مصالح موجود درمنطقه از قبیل سنگ، گچ، آهک و… این حمام کاملاًمهندسی شده‌است؛ و بسیار عجیب است که با امکانات بسیار ابتدایی به کندن زمین به عمق ۵متر بدون اینکه ستونی در آن وجود داشته باشدپرداخته‌اند. حمام شامل چند بخش مجزا از هم می‌باشد. آب حمام همواره جاری و از قنات تأمین شده و تا به امروز نیز یکبار خشک نگردیده‌است. این نشان می‌دهد که مهندس سازنده بنا تا چه اندازه مهارت و آگاهی کامل را در مورد نوع قنات مورد استفاده دارا بوده‌است. سرچشمه آب حمام از طرف شرق شهر و از زیر کوه‌های دوشان قلاع روستای کهنه محمودجق توسط کانال‌هایی جاری شده تا به قناتی در محلی به نام «بان به رانه کان» رسیده و از آنجا نیز توسط کانال‌هایی به زیر قلعه شیر سرا هدایت شده و از آنجا آب قنات به دوشاخه تقسیم می‌شود که یک شاخه آن به برکه‌ای در همان نزدیکی معروف به دریاچه ریخته و از آب آن انواع استفاده‌ها می‌شود. شاخه دیگر آن به طرف حمام هدایت می‌شود که به خاطر عمق حمام آب در خزینه و حوض‌های کوچه باغ می‌ریزد که برای آبیاری از آن استفاده می‌کنند به دلیل استفاده زیاد و مداوم از حمام متأسفانه سبک اصلی بنا تا حدودی دستکاری شده و برخی ازبخش‌های آن تغییر کاربری داده شده‌است. سردر ورودی حمام دارای یک در چوبی منبت کاری شده ساده بوده که متأسفانه امروزه اثری از آن به چشم نمی‌خورد. از سردر اصلی وارد راه پله‌های سنگی می‌شویم که از سنگ بوده اما متأسفانه بازاز سنگ خبری نیست. از طریق راه پله‌ها وارد یک سردر داخلی برای ورود درصحن مرکزی حمام که همان میاندر است می‌شویم .

میرزا آقاخان نوری، صدراعظم ایران (همدوره با ساخت حمام تاریخی بهادرالملک)

این سردر دارای یک قوس نوک تیز می‌باشد که بسیار ساده می‌نماید که فقط برای تزئین آن از رنگ آبی استفاده شده‌است که در حال حاضر به جز لکه‌هایی از آن رنگ چیزی به چشم نمی‌خورد چرا که در اثر فرسایش و گرمای بیش از حد ازبین رفته‌است. میاندرحمام دارای یک طاق گنبدی بزرگ است که مانند یک هشتی بر بالای آن قرار گرفته‌است و نور لازم از طریق سوراخی که بر بالای آن وجود دارد به داخل می‌تابد. نمای خارجی آن با کاه گل پوشانده شده و نمای داخلی آن با گچ خاک و آهک. درست در زیر طاق گنبدی که نور لازم از طریق سوراخی که بر بالای آن قرار داردو به صحن می‌تابد. دروسط حمام حوضی قرار دارد که دارای یک فواره است که در واقع حوض وضو است که همیشه پر از آب است و آب آن همواره سرریز است. کناره‌های حوض با کاشی‌های زرد رنگ مایل به سفید، درون آن نیز با ملاط ساروج پوشانده شده و سطح زمین صحن مرکزی سنگ‌فرش شده‌است. در این صحن چهار گوش قوس‌هایی به شکل نیم دایره وجود دارند که در بالای آن‌ها گچ بری‌های ساده ولی زیبا به چشم می‌خورند که زیبایی خاصی به آن‌ها داده‌است. سطح این حجره‌ها از سنگ است این حجره‌ها در واقع محل رخت کن و استراحت کردن بوده و در راهرویی میاندر تا گرم خانه که حدود نه متر می‌باشد یک حجره محرابی شکل به چشم می‌خورد که گویی جایگاه نماز و محل استراحت خادمین و کارکنان حمام بوده که مشابه همان سه حجره قبلی است. هر کدام از این حجره‌ها دارای یک طاق گنبدی کوچکی هستند و در داخل هر کدام طاقهای پشت کوژ وجود دارد که با آهک و گچ پوشیده شده‌است. راهرو حمام تا گرم خانه توسط چشمه طاقهایی پوشانده شده که بسیار ساده و کم ارتفاع است. در انتهای راهرو آب قنات که به قسمت خزینه در حرکت است درآنجا جمع می‌شود بسیار سرد و خنک است. گویی برای رفع تشنگی استحمام کنندگان ساخته شده‌است بعد از راهرو حمام وارد گرمخانه استحمام می‌شویم که با دیدن این اتاق روح آدمی خود به خود از این همه ذوق هنری و نوع معماری به وجد می‌آید. گرم خانه کل مساحتش ۹۷ در ۲ متر است که توسط بخار آب خزینه گرم می‌شود. در داخل آن دو مکان مجزا وجود دارد یکی در غرب گرم خانه که آن اتاقی است دارای یک طاق گنبدی و سه طاق پشت بسته کم ارتفاع و حوض کوچکی در داخل این اتاق برای مشت و مال دادن و روغن مالیدن بدن استفاده می‌کنند. در سمت شمالی گرمخانه سه اتاقک با دیوارهای کم ارتفاع وجود دارد که با کاشی‌های زرد رنگ و کف آن از گچ خاک و ساروج پوشانده شده‌است که برای اُستُره کردن افراد به کار می‌رود دیوار گرمخانه از سنگ و گچ و آهک است که با طاقهای پشت کوژ تزیین شده دارای سه چشمه طاق است که به جای ستون از دیوار آن استفاده شده‌است. این طاقهای جناقی یا نوک تیز که بر بالای هر کدام یک طاق گنبدی وجود دارد، نور لازم را از کناره‌های گنبدی به داخل می‌تاباند. یک حوض آب سرد نیز در انتهای جنوبی حمام به چشم می‌خورد و در غرب آن دو سکو برای نشستن افراد ساخته شده‌است که سطح آن سنگ‌فرش سیاه رنگ است که بر روی آن موزاییک کار کرده‌اند که از زیبایی آن تاحدودی کاسته شده‌است. حوض داخل گرمخانه ممکن است که در سال‌های بعدی ساخته شده باشد چون در آن به جای ساروج از سیمان استفاده شده‌است اما خزینه حمام که قسمت اصلی و مهم حمام را تشکیل می‌دهدخزینه آب گرم و سرد است که به وسیله گنبدهایی پوشیده شده‌است و به کمک روزنه‌هایی کوچک نور لازم را به درون می‌تاباند. سطح خزینه‌ها از ملات ساروج است و داخل خزینه‌ها بسیار زیبا مین ماید چرا که هر سه طرف دیوارهای زیر طاق گنبدی دارای طاقهای پشت کوژ است و نمای داخلی و پوشش سقف خزینه‌ها زیبا و قوس مانن است و مصالح آن از گچ خاک و سنگ است. آب از طریق کانالی که در درون دیوار تعبیه شده‌است به داخل خزینه‌ها هدایت شده که توسط تون یا سوخت حمام که در زیر خزینه تعبیه شدهگرم می‌شود سوخت حمام در گذشته بیشتر از فضولات حیوانی، چوب و خاشاک بوده اما امروزه از سوختهای گازوئیلی و نفت استفاده می‌شود. پوشش سطح خارجی حمام از گل است چرا که هموای گرم را در زمستان و هوای خنک را در تابستان نگه می‌دارد. چیزی که قابل تأمل است سادگی و عدم استفاده از تزیینات است و این به دلیل رطوبت و برودت فراوان حمام است که تزیینات در آن ازبین می‌رود.^[۴]

فرهنگ حسینی ویرایش

مردم شهرمحمودآباد، هرساله با فرا رسیدن ماه محرم با اجرای مراسم تعزیه خوانی و سینه زنی و زنجیر زنی حماسه‌ای بی نظیرخلق می‌کنند و مهمانانی که در ایام محرم در این شهر حضور دارند، گواه خوبی برصدق این گفتارند. این شکوه وعظمت حاکی از عشق و ارادت اهالی این شهر به اربابشان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) ویاران پاک بازش است.