مصطفی خرم‌دل

مصطفی خرم‌دل (به کردی: موستەفا خوڕڕەمدڵ) (زادهٔ ۱۳۱۵ در روستای دهبکر، مهاباد – درگذشتهٔ ۴ خرداد ۱۳۹۹ در مهاباد)، نویسنده، مترجم، قرآن‌پژوه، اسلام‌شناس و مفسر کرد اهل ایران بود. از آثار برجستهٔ او می‌توان به تفسیر نور و هم‌چنین به ترجمهٔ تفسیر فی ظلال القرآن از سید قطب اشاره کرد که در ۱۵ جلد به چاپ رسیده است. عبدالجبار کرمی نمایندهٔ حوزهٔ انتخابیهٔ سنندج، کامیاران، دیوان‌دره در دورهٔ هشتم مجلس شورای اسلامی داماد اوست.

مصطفی خرم‌دل
خرم‌دل در کنار کمال مولودپوری، دوستان و دانشجویان، مهاباد.
زادهٔ	۱۳۱۵ دهبکر، مهاباد، آذربایجان غربی
درگذشت	۴ خرداد ۱۳۹۹ (۸۴ سال) مهاباد، آذربایجان غربی
ملیت	ایرانی
شهروندی	ایران
تحصیلات	دکترای زبان و ادبیات عرب
محل تحصیل	دانشکدهٔ الهیات دانشگاه تهران
پیشه(ها)	نویسنده، مترجم، مفسر
آثار برجسته	کتاب تفسیر نور
منصب	رئیس دانشگاه کردستان (۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲) عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان

کتاب تفسیر نور

این مقاله دربارهٔ تفسیر نور اثر مصطفی خرم‌دل است. برای دیگر آثار، تفسیر نور را ببینید.

تفسیر نور

نویسنده(ها)	مصطفی خرم‌دل
عنوان اصلی	تفسیر نور
کشور	تهران
زبان	فارسی، عربی
موضوع(ها)	تفسیر، قرآن
ناشر	احسان
تاریخ نشر	۱۳۷۲
گونه رسانه	کتاب (چاپی)
شمار صفحات	۷۵۸ (چاپ اول)
شابک	شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۶۸۷۳-۰۶-۳

تفسیر نور نام تفسیری قرآنی از این نویسنده است که در اولین چاپ خود در سال ۱۳۷۲ توسط انتشارات احسان در تهران در ۷۵۸ صفحه، با خط عثمان طاها به چاپ رسیده است.آن‌طور که در پایان کتاب ذکرشده، ترجمه و تفسیر آن در اول فروردین ۱۳۷۰ به پایان رسیده است. مصطفی خرم‌دل در مورد چگونگی نوشتن و ترجمه تفسیر نور در مقدمهٔ کتاب این‌گونه ذکر کرده است:

چند سال پیش تفسیری را به نام «المنتخب» تألیف «انجمن قرآن و سنت» مصر، خریداری کردم … سخت شیفتهٔ آن گشتم و بر آن شدم این تفسیر گرانقدر را به فارسی برگردانم … متوجّه شدم که بعضی از تفاسیر دیگر در معنی برخی از آیات راهیاب‌تر و به مقصود وافی‌ترند. تصمیم گرفتم از باغ پرگل مجموعهٔ تفاسیری که در دسترس است به گلچین معانی بپردازم و همچون زنبور عسل بر بهترین شکوفه‌ها و خوشبوترین گلها بنشینم … شش سال پرکشیدن بدین گلزار و آن گلزار، و مکیدن شیرهٔ این گل و آن گل، توانستم شهد فائق و معطّر سی جزء قرآن را بر خوان دوستان نهم … این گلچین را «تفسیر نور» نامیده‌ام، چرا که خود فرستندهٔ قرآن پروردگار جهان، کتاب خود را نور نامیده است.

— مصطفی خرم‌دل، تفسیر نور، پیشگفتار مؤلف، صفحه چهار، چاپ نهم، ۱۳۹۱.

این کتاب در چاپ خود در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳، در چاپ دهم خود در ۱۴۸۰ صفحه و در تیراژ ۱۰ هزار نسخه‌ای توسط انتشارات احسان در تهران به چاپ رسیده است.

آثار

تألیفات

• صرف دستور زبان کردی سورانی (چاپ اول، سال ۱۳۴۷، نشر موفقی، مهاباد)
• گلبُن دانش (چاپ اول، سال ۱۳۴۷، نشر موفقی، مهاباد)
• گنجینهٔ صرف زبان عربی (چاپ اول، سال ۱۳۶۸ - چاپ دوم، سال ۱۳۷۱، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج)
• گنجینهٔ نحو زبان عربی (چاپ اول، سال ۱۳۶۸ - چاپ دوم، سال ۱۳۷۱، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج)
• مکالمهٔ روزمرهٔ زبان کردی (چاپ اول، سال ۱۳۴۷، نشر موفقی، مهاباد - چاپ دوم، سال ۱۳۸۲، نشر احسان، تهران)
• نحو زبان فارسی (چاپ اول، سال ۱۳۴۷، نشر موفقی، مهاباد)
• نگاهی گذرا به اعجاز علمی قرآن (چاپ اول، سال ۱۳۷۸، انتشارات رهرو، مهاباد)
• نماز، فرمان خدا (چاپ اول، سال ۱۳۴۷، نشر موفقی، مهاباد - چاپ دوم تا دهم، نشر احسان، تهران)
• تفسیر نور (فارسی) (چاپ اول، سال ۱۳۷۱ – چاپ دوم، سال ۱۳۷۵ - چاپ سوم، سال ۱۳۸۰ – چاپ چهارم، سال ۱۳۸۴، نشر احسان، تهران)
• تفسیر المقتطف (عربی) (چاپ اول، سال ۱۳۷۶، نشر احسان، تهران)
• تفسیر شنهٔ ره‌حمه‌ت (کردی) (چاپ اول، سال ۱۳۹۲، نشر احسان‏‫، تهران)

ترجمه‌ها

• الله جل‌ّ جلاله از سعید حوی (چاپ اول، سال ۱۳۷۶، نشر احسان، تهران)
• ع‍ن‍ای‍ت ی‍زدان؟، ی‍ا، غ‍ری‍زه ح‍ی‍وان؟! از شوقی ابوخلیل (چاپ اول، سال ۱۳۸۱، نشر احسان، تهران)
• فی ظلال القرآن (۱۵ جلد) از سید قطب (مجلدات ۱۳ تا ۱ این ترجمه: چاپ اول، سال ۱۳۷۶، نشر احسان، تهران)

نرم‌افزارها

• نرم‌افزار کامپیوتری تفسیر نور (نسخه ۱ و ۲)، نشر مؤسسه خیریه دارالاحسان سنندج، برنامه‌نویس جلال سجادی.
• اپلیکیشن اندرویدی تفسیر نور (چند نسخهٔ مختلف)، برنامه‌نویسان: نوری شهابی بیسارانی، علی فطرتی و فریده سعیدی.

دربارهٔ او

شعر بهاالدین خرمشاهی در وصف دکتر مصطفی خرمدل

مصطفی خرم‌دل از قرآن‌شناسان به‌نام		مایهٔ فخر جهان علم با مهر و مرام
اهل فقه و اهل قرآن و سپس علم کلام		از دل دانا برآرد شرح بر “ام‌الامام”
خواب دیدم دوش حافظ را که خرم داشت دل		گفت از ما عرضه دار از بهر خرم‌دل سلام
وصف این مجلس بگویم خوش به رؤیا دیده‌ام		مجلس انس و حریف همدم و شرب مدام
من رساندم بهر این مجلس کلام حافظی		خواند بهر دوستداران عارف حافظ کلام

جستارهای وابسته

• سید قطب
• اهل سنت در ایران

منابع

• «زندگینامهٔ مصطفی خرم‌دل». وبگاه راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۹۴.
• «زندگینامهٔ مصطفی خرم‌دل». وبگاه کتابخانه عقیده. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۹۳.
• محمدی، محمدآرام (۲۵ فروردین ۱۳۸۹). «بررسی آثار قرآنی دکتر مصطفی خرم‌دل». وبگاه راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۹۴.
• تفسیر نور، ترجمه و تفسیر مصطفی خرم‌دل، خطاط عثمان طاها، تهران، نشر احسان، سال ۱۳۹۱. ۱۳۳۶ ص.