پرستشگاه هیبیس
هیبیس (Hibis) یا هبت (hbt) پرستشگاهی باستانی در واحه خارگا به عربی الخارجه در استان الوادی الجدید مصر است که از سده ششم پ.م. باقی مانده و آثاری از دوره هخامنشیان را در خود دارد. این پرستشگاه در بنیان به ایزد آمون-رع پیشکش شده بود ولی در آن تقریباً همه ایزدستان مصری گرامی داشته شدهاند.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Temple_of_Hibis.jpg/220px-Temple_of_Hibis.jpg)
پرستشگاه هیبیس نمونه کاملی از سبک معماری دوره پایانی مصر باستان (Late Period of Ancient Egypt) است. افزون بر ساختمان اصلی پرستشگاه که مربوط به دوره هخامنشی (دودمان بیست و هفتم) است و به فرمان داریوش بزرگ برپا شده (Zivie-Coche)، آثار دیگری از دودمانهای بیست و ششم، بیست و نهم و سی ام نیز در این بنا دیده میشود.
پلان
ویرایشپرستشگاه ۴۴ متر درازا و ۱۹ متر پهنا دارد و بر پایه و بنیان شرقی-غربی ساخته شدهاست. بخشهای گوناگون آن بیرون به درون از این قرارند:(Hawass)
- دروازه رومی با سنگنبشته های یونانی از قرن اول میلادی که اکنون به جای دیگری جابجا شدهاست.
- یک خیابان با ردیف تندیسهای ابوالهول در دو طرف (Sphinx Avenue)
- دروازهای از دوره بطلمیوسی
- دروازهای از زمان داریوش بزرگ
- حیاط روباز از دوره دودمان سی ام (نکتانبو یکم و نکتانبو دوم) با سنگنبشته و دیوارنگارهها
- تالار ستوندار نخست (Hypostyle A) با دوازده ستون از دوره دودمان بیست و نهم
- ایوان ستوندار دوم (Hypostyle B) با چهار ستون که در دوران دودمان بیست و نهم ساخته و به فرمان داریوش بزرگ بازسازی شدهاست. در این سرسرا فرتور فرعون (داریوش) در حال پیشکش شراب به ایزدان نقش بستهاست. (ولایتی- قاسمی) همچنین نام داریوش به خط هیروگلیف بر دیوار آن دیده میشود. (Ghamrawy)
- نمازگاه (Sanctuary) که کهنترین بخش سازه است در بردارنده یک ایوان روباز ستوندار و چند سرسرای کوچکتر با نگارههایی از ۵۶۹ ایزد و ایزدبانوی مصری (آمون، ایزیس، اوزیریس، هوروس و…). روی بام و زیرزمین نمازگاه نیز دو مکان برای پرستش اوزیریس برگزیده شده بوده است.
مرمت و نجات بخشی
ویرایشاین پرستشگاه تا نخستین سالهای سده بیستم میلادی زیر شنها پنهان بود و پیرامون آن را نخلستانها و زمینهای کشاورزی در بر گرفته بودند. برای نخستین بار در سال ۱۹۰۹ هیئتی از موزه متروپولیتن نیویورک این جایگاه باستاتی را کاوش و متن سنگنبشته های آن را منتشر کرد. سپس یک هیئت مصری تا سال ۱۹۸۶ ادامه کاوش ها و بررسی پرستشگاه را برعهده گرفت. (Hawass)
در سال ۱۹۵۸ کارشناسان اعلام کردند که به شَوَند بالا آمدن تراز آبهای زیرزمینی، خاک این مکان بسیار سُست شده و بیم آن میرود که سازه پرستشگاه فرو بریزد. نخست برای رهایی پرستشگاه قرار بر جابجایی آن بود و به طوری که بخشی از پرستشگاه (دروازه رومی) به مکانی در دو کیلومتری منتقل گردید. اما در نهایت تصمیم بر این شد که سازه در همان مکان پابرجا بماند و بازسازی شود. (Hawass) همزمان با تقویت سازه، برای کاهش ورود آب به محوطه، زمینهای کشاورزی پیرامون آن خریداری شد و با کندن کانالهای زهکشی آبهای زیرزمینی به بیرون محدوده پرستشگاه هدایت گردید. (Ghamrawy)
پروژه نجاتبخشی (Salvage Project) و بازسازی محوطه هماکنون با موفقیت پایان یافته. اما بخشهای داخلی آن هنوز به روی گردشگران باز نیست.
نگارههای داریوش
ویرایشهنرمندان مصری داریوش شاه را مطابق باورهای خود و در جامه و شمایل یک فرعون به تصویر کشیدهاند. بر دیوارهای معبد (به ویژه اتاق L در بخش نمازگاه) تصاویر پرشماری از او در صحنههای آیینی به چشم میخورد. برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- شاه در حال ادای احترام به ایزدان سهگانه تبس (آمون، موت و خونسو)
- شاهِ نشسته بر تخت در حالیکه ایزدان هوروس و تحوت رشتههایی را به نشانه اتحاد مصر علیا و سفلا به پایه تخت او میبندند.
- شاه به شکل کودکی برهنه که ایزدان خنوم و پتاه بدن او را روی چرخ سفالگری شکل میدهند.
- ایزد آتوم نشانه زندگی را نزدیک دهان داریوش نگاه داشته در حالیکه ایزد تحوت نام شاه را بر برگ درخت ایشد (Ished tree) مینویسد.
- ایزدبانو «موت» داریوش جوان را شیر میدهد.
- ایزدبانوی آمون (آمونت) شاه را در آغوش گرفتهاست.
نگارخانه
ویرایشپیوند به بیرون
ویرایش- The Salvation of Hibis Temple, Dr. Mustafa Ghamrawy[پیوند مرده]
- قاسمی%۲۰رضا;صفه;پاییز%۲۰و%۲۰زمستان%۲۰۱۳۸۷;۱۷;۴۷;۵۱;۶۸ بررسی و معرفی آثار معماری هخامنشیان در مصر، رحیم ولایتی و رضا قاسمی[پیوند مرده]
- Late Period Temples: Zivie-Coche, Christiane
- گزارش زاهی حواس از محوطه معبد هیبیس