نخلیان
بخش آغازین این مقاله ممکن است نیازمند بازنویسی باشد. (اوت ۲۰۲۳) |
نخل یا مُغ[نیازمند منبع] عنوانی است که به گیاهانی از خانواده نخلیان گفته می‌شود. بیش از همه گیاه خرما به نام درخت نخل معروف است.
| نخلیان | |
|---|---|
| |
| درخت نخل در ساحل | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌ها |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی |
| راسته: | خرماسانان |
| تیره: | نخلیان |
| زیرخانواده | |
گونه نخل خرما در سال ۱۷۵۳ توسط آقای لینه (Linnaeaus) نام‌گذاری علمی و معرفی شد. موطن اصلی نخل، نواحی شبه‌استوایی با میزان بارندگی کم است که میزان آب جهت آبیاری این گیاه کافی باشد.
گستردگی گونه خرما عمدتاً در نیمکرهٔ شمالی و در کشورهای ایران، پاکستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس، همچنین بیشتر کشورهای شمال آفریقا و ایالات متحدهٔ آمریکا است و در نیمکرهٔ جنوبی نیز به‌طور پراکنده دیده می‌شود.[۲]
نخلستان‌های ایران در استان‌های فارس، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان، یزد، کرمانشاه، ایلام و سیستان و بلوچستان پراکنده شده‌اند. در استان سیستان و بلوچستان خرمای مضافتی و ربی، در استان خوزستان خرمای برحی و گنطار، در استان بوشهر خرمای کبکاب، در استان کرمان خرمای مضافتی و در استان هرمزگان خرمای مرداسنگ میناب و خرمای پیارم حاجی‌آباد و خرمای شاهانی جهرم معروفیت بیشتری دارند.[نیازمند منبع]
تیره نخلیان (Arecaceae) گیاهانی هستند درختی، درختچه‌ای یا بالارونده، خاردار، با برگ‌های بزرگ و چین‌خورده، دارای تقسیمات پَری یا پنجه‌ای؛ گل‌آذین گوشتدار، پانیکول یا سُنبله، اغلب دارای براکته‌های اسپات‌مانند، گل‌های یک یا دو-جنسی، منظم، ۶ گلپوش آزاد یا پیوستهٔ گوشتدار، ۶ پرچم یا بیشتر، معمولاً ۳ برچهٔ پیوسته و ندرتاً آزاد، یک تخمک، تخمدان فوقانی ۱ تا ۳خانه‌ای، ۳ تخمک و میوهٔ سته، و گاهی بسیار بزرگ. این گیاهان بومی نواحی گرمسیری هستند.[۳] در گویش بندری که در بخش اعظمی از هرمزگان رایج است به این درخت مُغ گفته می‌شود که کلمه‌ای باستانی است.[نیازمند منبع]
در ایران کشت نخل، همزمان با تشکیل حکومت هخامنشیان رونق گرفت. ارقام خرمای ایران بیش از ۴۰۰ رقم است و نقاط کشت خرما عبارتند از: خوزستان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان و چندی نواحی دیگر. شمالی‌ترین نقاط کشت این درخت در ایران، قصر شیرین و درهٔ فرخی در حدود ۱۵کیلومتری شمال غربی خور است.
راسته ویرایش
خرماسانان (Arecales) راسته‌ای نخل‌مانند با فقط یک تیره و ۱۸۹ سرده و حدود ۲۴۰۰ گونه که برخی از آنها اهمیت اقتصادی دارند؛ با اینکه همه گونه‌های خرماسانان به‌جز تعداد کمی، محدود به مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می‌شوند، از لحاظ جغرافیایی و شکل ظاهری با یکدیگر فرق دارند.[۴]
انواع نخل ویرایش
ویژگی‌ها ویرایش
نخل از درختان گلدار تک لپه‌ای است. انواع نخل به‌طور عمده درختان نواحی گرمسیری هستند. معمولاً نخل‌ها تنه‌های بلند و بدون شاخه‌ای دارند که مجموعه‌ای از برگهایی بزرگ، مرکب و همیشه سبز در بالای آن قرار دارد.
باورها ویرایش
تفریحات ساحلی ویرایش
نخل همیشه یادآور ساحل دریا و خاطرات یک سفر ساحلی هست. شاید از دلایل آن وجود نخل در اکثر ساحل‌های توریستی (چه در کناره دریای خزر و چه خلیج فارس) باشد. به همین دلیل نخل جزو عناصر اصلی یک تعطیلات شاد ساحلی همراه با خورشید، دریا و ماسه در ذهن گردشگران حک شده‌است.
نشانه بخشش ویرایش
در ادبیات فارسی درخت نخل نشان از بخشندگی است، در شعر سعدی آمده‌است:
| گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم | ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد |
نشانه پیروزی ویرایش
در اروپای قبل از مسیح شاخه نخل نشان پیروزی بوده‌است.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ "Arecaceae Bercht. & J. Presl, nom. cons". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-04-13. Archived from the original on 2009-08-11. Retrieved 2009-07-18.
- ↑ «نخل، درخت خرما - خرمانو خرما- خرید خرما - خرید آنلاین خرما - نخل». خرمانو. ۲۰۱۸-۱۰-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۵.
- ↑ سپاسخواه، علی‌رضا، و دیگران، فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه تهران. ۱۳۷۹ به بعد. شابک: ۹۷۸۹۶۴۰۳۹۲۹۴۲
- ↑ برابرنهاده‌های فرهنگستان زبان فارسی: دفتر هشتم بایگانی‌شده در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- انجم‌روز، عباس، خرماستان ایران: نشر عروج، زمستان ۱۳۷۳.
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ نخلیان موجود است. |
| مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به نخلیان در ویکیگفتاورد موجود است. |