مفراح
مفرّاح، مفرح یا پونه سای مواج با نام علمی Nepeta Crispa از خانواده نعناییان است و در غرب ایران، نواحی کوهستان الوند در استان همدان رویش دارد. مفراح از جمله گونه‌های انحصاری و در حال انقراض می‌باشد. این گیاه چند ساله با ساقه‌های متعدد به ارتفاع ۲۰ تا ۴۰ و به ندرت تا ۶۰ سانتیمتر است و برگ‌های قاعده ای، فلسی-غشایی و برگ‌های ساقه ای، دم برگ دار می‌باشد. سطح برگ‌ها و ساقه پوشیده از کرک‌های سفید رنگ می‌باشد.
خواص
ویرایشگونه N.crispa به عنوان آرام بخش، مقوی معده، ضد نفخ و ضدعفونی کننده در اختلالات تنفسی و گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موارد استفاده سنتی
ویرایشبه دلیل خواص دارویی و همچنین بوی معطر در استفاده‌های سنتی به عنوان طعم دهنده در نوشیدنی‌ها و غذاها و بخصوص در ماست و دوغ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مشخصات علمی
ویرایشدر مورد گیاه مفراح تاکنون مقالات بسیار محدودی به چاپ رسیده است و معدود مقالات مرتبط نیز به آنالیز اسانس گیاه جمع‌آوری شده از عرصه طبیعی و چند گزارش از اثرات بیولوژیکی آن محدود شده است و تاکنون هیچ گزارشی در مورد مطالعات کشت و اهلی سازی آن منتشر نشده است.
گونه‌های جنس Nepeta عموماً به واسطه دو دسته ترکیب ۸٬۱-سینئول و مشتقات نپتالاکتونی شناخته می‌شوند. گونه Nepeta Crispa از گونه‌هایی است که از عمده ترکیبات اسانس آن ۸٬۱-سینئول بوده است ولی در عین حال مشتقات نپتالاکتونی آن نیز از فراوانی قابل قبولی برخوردار هستند.
سنبلی و همکاران ۲۳ ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی کردند که ۸٬۱-سینئول (۴۷/۹٪) و 4aα, ۷β, 7aα- nepetalactone (20/3 %) از فراوانترین ترکیبات مفراح بودند.
در تحقیقی مشابه گیاه داروئی مفراح از روشگاه‌های طبیعی استان همدان جمع‌آوری و اسانس آن مورد بررسی قرار گرفت. ترکیبات ۸/۱-سینئول (۷۱٪)، آلفا-پینن (۵٪) و گاما-ترپینئول (۴/۱٪) از مهم‌ترین ترکیبات گیاه گزارش شده است و البته گزارشی از حضور مشتقات نپتالاکتونی نشده است. همچنین بازده اسانس در این گزارش ۰/۹ درصد بوده است.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- Jamzad, Z. , Ingrouille, M. and Monique, S.J.S. 2003. Three new species of Nepeta (Lamiaceae) from Iran. Taxon, 52: 93-98.
- Sonboli, A. , Salehi, P. and Yousefzadi, M. 2004. Antimicrobial activity and chemical composition of the essential oil of Nepeta crispa Willd. From Iran. Zeitschrift für Naturforschung C, 59(9- 10): 653-656.
- Reyahi-Khoram, R. , DaraeiGarmakhani, A. , Kalvandi, R. and Reyahi-Khoram, M. 2018. Physicochemical assessment of stirred yogurt enriched with Mofarrah (Nepeta crispa Wild). Chiang Mai University Journal of Natural Sciences, 17(3): 231- 240.
- Mojab, F. , Nickavar, B. and Hooshdr Tehrani, H. 2009. Essential oil analysis of Nepeta crispa and N. menthoides from Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Sciences, 5(1): 43-46.