نام‌های اورشلیم

این مقاله به نام‌های متعدد «اورشلیم» در نزد ادیان، اقوام و ملل گوناگون در طول تاریخ می‌پردازد.

سالیم

سالیم یا شالیم نامی است که در زمان ابراهیم (۲۰۰۰ سال قبل از میلاد) بر این شهر نهاده بودند و نام اورشلیم از آن گرفته شده‌است.

لاتین انجیلی:Salem
عربی: سالیم Sālīm

مُریّا

این نام از نام صخره مقدس نزد ادیان ابراهیمی که معبد سلیمان و بعداً مسجدالاقصی و قبة الصخره بر آن بنا شده، گرفته شده‌است.

لاتین انجیلی: Moria
عربی: مریّا Muriyyā or Murayyā

یبوس

یبوس از نام دژ کنعانیان که بر صخره مقدس بنا شده بود گرفته شده‌است. این سرزمین در زمان طالوت توسط داوود فتح شد و به جای آن اورشلیم بنا شد و پایتخت حکومت یهودیان گردید.

لاتین انجیلی: Iebus
عربی: یبوس Yabūs

اورشلیم

اوراسالیم نام انجیلی این شهر است که معادل عربی آن اورشلیم است. این نام امروزه در مجامع جهانی و کشورهای غیر مسلمان استفاده می‌شود. اورشلیم در عبری (و آرامی) از دو کلمه اور به معنای شهر و جایگاه و شلیم (مثل شلوم به معنای سلام) به معنای سلامت و سلام است و دارالسلام معادل عربی این واژه می‌باشد.

لاتین انجیلی: Hierusalem
عربی: اورشلیم Ūršalīm, Ūršalaym
انگلیسی آمریکایی: Երուսաղեմ / Erousałem
عبری معیار יְרוּשָׁלַיִם Yərušaláyim

صهیون

صهیون نام صخره مقدس نزد یهودیان است و شهر اطراف آن است و کلمه صهیونیسم نیز از آن مشتق شده‌است.

لاتین انجیلی: Sion
عربی: صهیون Ṣuhyūn
عبری معیار: צִיּוֹן Ẓiyyon

آریل

ایلیا

از این نام برای اورشلیم در برخی از نوشته‌های کهن پارسی مانند گرشاسپ‌نامه سود برده شده‌است:

بدانگه که ضحاک بد پادشا

همی خواند آن خانه را ایلیا

قدس

قدس نامی است که به صخره مقدس و سرزمین اطراف آن اطلاق می‌شود. این نام در کشورهایی با فرهنگ اسلامی به کار می‌رود. این نام از واژه عبری Ir Ha-Qodesh به معنای (شهر تقدس) گرفته شده‌است. این نام در قرن چهارم هجری در دوره حکومت بوییان و فاطمیان بر سرزمین‌های مسلمان رواج یافت و در دوره عثمانیان عبارت «قدس شریف» جایگزین شد.

عربی: القدس al-Quds، القدس الشریف al-Quds aš-Šarīf
ترکی: Kudüs
فارسی:قدس
عبری استاندارد: הַקֹּדֶשׁ haQódeš

بیت المقدس

این نام در فارسی بیشتر از «قدس» رواج دارد.

عربی: بیت المقدس Bayt al-Maqdis, Bayt al-Muqaddas

بلاط

این نام ندرتاً در اشعار عربی به کار رفته و از «کاخ پالاتیوم» گرفته شده‌است.

عربی: البلاط al-Balāṭ

دژ هوخت‌گنگ یا کنگ دژهودج یا «کَنگْ دِژْ هوخْتَ»

دژ هوخت‌گنگ، کنگ دژهودج، یا بر طبق تصحیح جلال خالقی مطلق کَنگْ دِژْ هوخْتَ نام شهر بیت‌المقدس در زبان پهلوی و پیش از اسلام بوده‌است و این نام بارها در شاهنامهٔ فردوسی آمده‌است. چنانکه فریدون برای جنگ با ضحاک به دژ هوخت‌گنگ (بیت‌المقدس) می‌تازد و در کاخی بسیار بلند بر تخت ضحاک ماردوش می‌نشیند.^[۱]^[۲]^[۳]^[۴]^[۵]^[۶]

نمونه‌ها:

فردوسی» شاهنامه» ضحاک» بخش ۹

به خشکی رسیدند سر کینه جوی		به بیت‌المقدس نِهادند روی
که بر پهلَوانی زبان راندند		همی «کَنگْ دِژْ هوخْتَ»ش خواندند

^[۷]