نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (به‌اختصار: نهسا) شاخه‌ای از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است،[۲] که در سال ۱۳۸۸ با ادغام نیروی هوایی سپاه پاسداران و بخش فضایی (موشکی و فضایی) به آن، تشکیل شد.[۳] این سازمان علاوه بر وظایف نیروی هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه پاسداران را نیز برعهده دارد.[۴]
| نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |
|---|---|
 | |
  پرچم رسمی | |
| فعال | ۱۳۸۸–تاکنون |
| کشور | ایران |
| وفاداری | نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران |
| اندازه | ۱۵۰۰۰ نفر |
| بخشی از | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
| پشتیبان | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح سازمان جهاد خودکفایی سپاه |
| تجهیزات | ۸۲ فروند هواگرد ۸۱ فروند بالگرد ۳۸۹ فروند پهپاد |
| نبردها | درگیری ۲۰۲۴ ایران و اسرائیل جنگ ایران و اسرائیل دیگر |
| فرماندهان | |
| فرمانده | سرتیپ پاسدار سید حسین موسوی افتخاری |
| معاون هماهنگ‌کننده | سرتیپ پاسدار فریدون محمدی سقایی[۱] |
فرماندهی این نیرو از زمان تأسیس تا حمله اسرائیل به ایران در ژوئن ۲۰۲۵ برعهده سرتیپ پاسدار امیرعلی حاجی‌زاده بود.[۵][۶] به جز حاجی‌زاده، در این حمله تمام رده بالای فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهید شدند.[۷]
شلیک موشک به پرواز شمارهٔ ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین
پرواز شمارهٔ ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین، پروازی مسافربری متعلق به هواپیمایی بین‌المللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کی‌یف بود که در ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و ساقط شد. همهٔ ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند. حکومت جمهوری اسلامی و سپاه مسئولیت آن را برعهده گرفتند. امیرعلی حاجی‌زاده به عنوان فرمانده این نیرو و مقام مسئول با حاضر شدن در برنامه تلوزیونی از مردم و بازماندگان عذر خواهی و قبول عهده مسئولیت این واقعه کرد. سر انجام دادگاه ایتالیا و کانادا مقصر بودن شرکت اوکراینی را در این حادثه تأیید کرد و ملزم به پرداخت دیه به خانواده جانباختگان کرد و طرف نظامی ایران را علیرغم عدم حضور نماینده دائمی و حضور وکیل تسخیریتبرئه کردند.
سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط ایران
در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۹ یک پهپاد نورثروپ گرومن آر کیو-۴ گلوبال هاوک در تنگه هرمز توسط یک موشک زمین به هوای ایرانی مورد اصابت قرار گرفت. سامانه سوم خرداد این پهپاد را شکار کرده است.[۸]
فرماندهان ارشد
- فرمانده: سرتیپ پاسدار سید حسین موسوی افتخاری
- جانشین فرمانده: ؟
- معاون هماهنگ‌کننده: سرتیپ پاسدار فریدون سقایی
- فرمانده فضایی: سرتیپ دوم پاسدار علی جعفرآبادی[۹]
- فرمانده پدافند هوایی: سرتیپ پاسدار رضا شبان[۱۰]
فرماندهان
| ر. | تصویر | فرمانده | آغاز تصدی | پایان تصدی | طول دوران | منبع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | سرتیپ پاسدار امیرعلی حاجی‌زاده (۱۴۰۴–۱۳۴۰) | ۱۲ مهر ۱۳۸۸ | ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ | ۱۵ سال | [۱۱] | |
| ۲ | سرتیپ پاسدار سید حسین موسوی افتخاری | ۲۴ خرداد ۱۴۰۴ | متصدی | ۰ سال | [۱۲] |
هواپیماها و بالگردها
|
هواپیما |
نوع کاربری | در حال خدمت[۱۳] | توضیحات | تصویر |
|---|---|---|---|---|
| بالگردها، جنگنده‌ها و جنگندهای پشتیبانی نزدیک هوایی | ||||
| امبرائر ئی‌ام‌بی ۳۱۲ توکانو | آموزشی تهاجمی سبک | ۲۵ فروند | نوع تهاجمی سبک | 
|
| بل ای‌اچ-۱ کبرا/طوفان | بالگرد تهاجمی | ۲۶ فروند | در هوانیروز سپاه[۱۴] | 
|
| سوخو-۲۲ فیتر | بمب‌افکن تاکتیکی | ۱۰ فروند | فراری از عراق | 
|
| شاهد ۲۸۵ | بالگرد تهاجمی | ۹ فروند | در هوانیروز و نیروی دریایی سپاه | 
|
| ترابری | ||||
| ایل-۷۶ | هواپیمای راهبردی | ۵ فروند | فراری از عراق | 
|
| آنتونوف-۷۴ | ترابرد تاکتیکی | ۱۱ فروند | 
| |
| داسو فالکن ۲۰ | پشتیبانی ترابرد | ۳ فروند | 
| |
| هاربین وای-۱۲ | ترابرد | ۸ فروند | 
| |
| بالگرد ترابری | ||||
| میل-۱۷ | ترابرد و مسلح | ۴۳ فروند | در هوانیروز و نیروی دریایی سپاه | 
|
| بل ۴۱۲ | ترابرد | 
| ||
| شاهد ۲۷۸ | ترابرد و مسلح | ۱۳ فروند | در هوانیروز و نیروی دریایی سپاه | 
|
| بل ۲۱۴ | ترابرد | ۵ فروند | در هوانیروز سپاه | 
|
| پهپاد[۱۵] | ||||
| ابابیل۱ | پهپاد | ۲۰۰ الی ۳۰۰ فروند | ||
| ابابیل ۲ | پهپاد | ۲۰۰ فروند | 
| |
| ابابیل ۳ | پهپاد | ۱۵۰ فروند | 
| |
| ابابیل ۴ | پهپاد | ۱۲۰ فروند | ||
| ابابیل ۵ | پهپاد | ۱۰۰ فروند | ||
| حدید ۱۱۰ | پهپاد | ۸۰ فروند | ||
| غزه | پهپاد | ۵۰ فروند | نام دیگر آن شاهد 149 میباشد | .jpg)
|
| مهاجر ۶ | پهپاد | ۱۸۰ فروند | .jpg)
| |
| مهاجر ۱۰ | پهپاد | ۱۲۰ فروند | 
| |
| کرار | پهپاد | ۷۰ فروند | .jpg)
| |
| شاهد ۱۲۹ | پهپاد | ۱۵۰ فروند | 
| |
| شاهد ۱۴۷ | پهپاد | ۱۰۰ فروند | ||
| شاهد ۱۶۱ | پهپاد | ۸۰ فروند | ||
| شاهد ۱۴۱ | پهپاد | ۷۰ فروند | ||
| شاهد ۱۳۶ | پهپاد | ۹۰ فروند | 
| |
| سایه | پهپاد | ۱۵۰ فروند | کپی‌برداری از بوئینگ اسکن‌ایگل | 
|
| سیمرغ | پهپاد | ۵۰ فروند | نسخه کپی‌شده از لاکهید مارتین آر کیو ۱۷۰ سنتینل نام دیگر آن شاهد 171 میباشد |
|
| صاعقه | پهپاد | ۸۰ فروند | نسخه رزمی و کپی‌شده از لاکهید مارتین آر کیو ۱۷۰ سنتینل | .jpg)
|
موشک‌ها
لیست جامع موشک‌های نیروی هوافضای سپاه پاسداران (دسته‌بندی‌شده)
| نام موشک | نوع موشک | برد تقریبی | توضیح کوتاه |
|---|---|---|---|
| شهاب ۱ | بالستیک برد کوتاه | حدود ۳۰۰ کیلومتر | موشک کوتاه برد خانواده شهاب |
| شهاب ۲ | حدود ۳۰۰ کیلومتر | نسخه ارتقا یافته شهاب ۱ | |
| نازعات | حدود ۲۰۰ کیلومتر | موشک تاکتیکی کوتاه برد | |
| فاتح ۱۱۰ | حدود ۳۰۰ کیلومتر | سوخت جامد، دقت بالا | |
| فاتح ۳۱۳ | حدود ۳۰۰ کیلومتر | نسخه جدید فاتح با دقت بیشتر | |
| فاتح مبین | حدود ۳۰۰ کیلومتر | بهینه‌سازی شده فاتح | |
| زلزال ۱/۲/۳ | حدود ۲۰–۳۰ کیلومتر | موشک کوتاه برد با دقت بالا | |
| قیام ۱ | حدود ۷۰۰ کیلومتر | فناوری جدید، دقت و برد متوسط | |
| رعد ۵۰۰ | حدود ۵۰۰ کیلومتر | موشک تاکتیکی متوسط برد | |
| فتح ۳۶۰ | حدود ۳۶۰ کیلومتر | موشک تاکتیکی با برد متوسط | |
| جهاد | حداکثر ۱۰۰۰ کیلومتر | سرعت و دقت بالا | |
| قدر ۱ و ۱۱ | بالستیک برد متوسط | ۲۰۰–۴۰۰ کیلومتر | سوخت مایع، دقت مناسب |
| قدر ۱۱۰ | حدود ۱۶۵۰ کیلومتر | نسخه ارتقا یافته قدر | |
| عاشورا | حدود ۱۲۰۰ کیلومتر | برد متوسط با دقت بالا | |
| سجیل | حدود ۲۰۰۰ کیلومتر | سوخت جامد، نسخه بهینه شهاب-۳ | |
| فجر ۳ | نامشخص | موشک راکتی با دقت نسبی | |
| عماد | حدود ۱۷۰۰ کیلومتر | سوخت مایع، دقت بالا | |
| ذوالفقار | حدود ۷۰۰ کیلومتر | سرجنگی سنگین، دقت بالا | |
| خرمشهر | حدود ۱۳۰۰ کیلومتر | برد بالا، دقت متوسط | |
| حاج قاسم | حدود ۱۴۰۰ کیلومتر | سرعت ۵ ماخ، دقت بالا | |
| دزفول | نامشخص | موشک پیشرفته بالستیک | |
| خیبرشکن | ۱۴۵۰–۱۸۰۰ کیلومتر | موشک هایپرسونیک و دقیق | |
| فاتح ۱ | هایپرسونیک | حدود ۱۴۰۰ کیلومتر | سرعت Mach 13، کلاهک گلاید |
| فتاح ۲ | نامشخص | نسخه پیشرفته فتاح ۱ | |
| نصر ۱ | کروز ضدکشتی | حدود ۳۵ کیلومتر | نسخه سبک و کوتاه برد |
| کوثر | ۲۰-۱۵ کیلومتر | موشک کروز ضدکشتی با برد پایین | |
| ظفر | نامشخص | ||
| نور | حدود ۳۰–۱۷۰ کیلومتر | موشک کروز ضدکشتی با برد بالا | |
| قادر | حدود ۲۰۰ کیلومتر | ||
| ابومهدی | حدود ۱۰۰۰ کیلومتر | ||
| قدیر | حدود ۳۰۰ کیلومتر | موشک ضد کشتی | |
| نصیر | ۹۰-۱۰ کیلومتر | ||
| یا علی | کروز دوربرد | حدود ۷۰۰ کیلومتر | موشک کروز دوربرد |
| مشکات | حدود ۲۰۰۰ کیلومتر | موشک کروز سطح به سطح | |
| سومار | حدود ۲۰۰۰ کیلومتر | موشک کروز با برد بالا | |
| قیصر | حدود ۲۰۰۰ کیلومتر | قابلیت نفوذ بالا | |
| کروز پاوه | حدود ۱۶۵۰ کیلومتر | قابلیت عبور از مسیرهای پیچیده | |
| بصیر | کروز تاکتیکی | حدود ۱۳۰۰ کیلومتر | موشک کروز تاکتیکی |
| هویزه | حدود ۱۳۵۰ کیلومتر | ||
| ستار ۱/۲/۳/۴ | هوا به زمین | حدود ۲۰ کیلومتر | موشک هدایت‌شونده هوا به زمین |
| قاصد ۱/۲/۳ | ۱۰۰-۴۰ کیلومتر | ||
| بینا | حدود ۲۰ کیلومتر | ||
| سدید ۳۴۵ | ۱۰-۸ کیلومتر | ||
| شفق | حدود ۲۰ کیلومتر | ||
| حیدر | ۱۲-۸ کیلومتر | ||
| قمر بنی هاشم | حدود ۸ کیلومتر | ||
| اخگر | حدود ۳۰ کیلومتر | ||
| قائم | حدود ۶ کیلومتر | ||
| قائم | نامشخص | ||
| الماس | حدود ۸ کیلومتر | ||
| دهلاویه هواپایه | حدود ۸ کیلومتر | موشک هوا به زمین پیشرفته |
پدافندها
لیست جامع پدافندهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران (دسته‌بندی‌شده)
| دسته‌بندی | نام سامانه / رادار | نوع | برد تقریبی | توضیح کوتاه |
|---|---|---|---|---|
| سامانه‌های پدافندی بومی ایران | باور ۳۷۳ | پدافند برد بلند | حدود ۲۰۰–۳۰۰ کیلومتر | سامانه پدافند هوایی بلندبرد بومی با قابلیت رهگیری اهداف تا ۳۰۰ کیلومتر و ارتفاع ۳۲ کیلومتری |
| خرمشهر | سامانه دفاع هوایی | نامشخص | طراحی شده برای مقابله با تهدیدات هوایی | |
| مراقب | پدافند نقطه‌ای | نامشخص | محافظت از تأسیسات حیاتی و حساس | |
| قائم | پدافند کوتاه برد | نامشخص | سامانه موشکی زمین به هوا کوتاه‌برد | |
| مهاجر | رهگیری اهداف هوایی | نامشخص | رهگیری اهداف هوایی با ارتفاع پایین و متوسط | |
| ۱۵ خرداد | پدافند برد متوسط | حدود ۱۲۰ کیلومتر | توانایی شناسایی و انهدام همزمان ۶ هدف هوایی | |
| رعد | پدافند برد متوسط و کوتاه | نامشخص | طراحی شده برای مقابله با اهداف در برد متوسط و کوتاه | |
| سوم خرداد | پدافند برد متوسط و کوتاه | حدود ۵۰ تا ۷۵ کیلومتر | طراحی شده برای مقابله با اهداف در برد متوسط و کوتاه | |
| سامانه‌های پدافندی کوتاه برد | مجید | موشکی کوتاه‌برد | نامشخص | مقابله با پهپادها و موشک‌های کروز ارتفاع پایین |
| جوشن | موشکی ارتفاع متوسط | نامشخص | رهگیری بدون ارسال تشعشع راداری | |
| زوبین | موشکی کوتاه‌برد | حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر | مقابله با موشک‌های کروز، هواپیماهای بدون سرنشین، جنگنده‌های متخاصم در ارتفاع کم و همچنین مهمات دورایستا | |
| سامانه‌های پدافندی خارجی | S-300 | پدافند بلندبرد | حدود ۲۰۰ کیلومتر | سامانه بلندبرد روسی، مورد استفاده در کنار باور ۳۷۳ |
| Tor-M1 | پدافند کوتاه برد | حدود ۱۲ کیلومتر | دفاع هوایی کوتاه‌برد روسی | |
| رادارهای ایرانی | سپهر | رادار برد بلند | حدود ۳۰۰۰ کیلومتر | رهگیری اهداف هوایی |
| قدیر | رادار پیشرفته | حدود ۱۱۰۰ کیلومتر | رادار پیشرفته با برد بلند | |
| معراج ۴ | رادار سه‌بعدی | حدود ۴۰۰ کیلومتر | رادار سه‌بعدی برد متوسط | |
| بشیر | رادار مراقبتی | نامشخص | رهگیری پهپادها | |
| مطلع‌الفجر | رادار دفاعی | حدود ۵۰۰ کیلومتر | مقابله با تهدیدات موشکی | |
| آرش | رادار سه‌بعدی | حدود ۱۵۰ کیلومتر | رادار سه‌بعدی برد کوتاه تا متوسط | |
| شهاب | رادار شناسایی | نامشخص | شناسایی موشک‌ها و پهپادها | |
| تلاش | رادار دفاعی | نامشخص | مقابله با تهدیدات موشکی | |
| حافظ | رادار میان‌برد | نامشخص | رهگیری پهپادها و موشک‌های کروز | |
| علیم | رادار چندمنظوره | نامشخص | تشخیص اهداف زمینی، هوایی و دریایی | |
| سامانه‌های جنگ الکترونیک | سامانه‌های اخلالگر امواج راداری | جنگ الکترونیک | نامشخص | سیستم‌هایی برای فریب ناوبری دشمن |
قابلیت اطمینان در جبهه
نتیجهٔ حملات گسترده جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل در تاریخ‌های ۱۳ آوریل و ۱ اکتبر، پرسش‌هایی را دربارهٔ کارایی نیروی موشکی این کشور و استراتژی نظامی مبتنی بر آن برانگیخته است. در حمله ماه آوریل، ایران حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ موشک بالستیک به سمت اسرائیل شلیک کرد. تقریباً نیمی از این موشک‌ها پس از پرتاب دچار نقص فنی شدند، نزدیک به نیمی دیگر رهگیری و منهدم شدند، و تنها حدود ۷ تا ۹ موشک به هدف رسیدند که خسارت اندکی وارد کردند و هیچ تلفات جانی نداشتند. همچنین، ۱۸۵ پهپاد و ۶ موشک کروز نیز پرتاب شدند که همگی در مسیر سرنگون شدند.[۱۶]
در ماه اکتبر، ایران حدود ۲۰۰ موشک بالستیک پرتاب کرد. به‌نظر می‌رسد که ۲۰ موشک بلافاصله پس از پرتاب دچار نقص شده و از کار افتادند؛ بیش از ۳۰ موشک به اسرائیل اصابت کردند و موجب وارد آمدن خساراتی به پایگاه هوایی نواتیم و چندین منطقه مسکونی شدند؛ شمار نامشخصی از موشک‌ها نیز در مسیر منهدم شدند. در نتیجه این حمله، یک فلسطینی در کرانه باختری بر اثر برخورد تکه‌های موشک کشته شد و یک شهروند اسرائیلی نیز به دلیل حمله قلبی ناشی از این حمله جان خود را از دست داد. به‌طور خلاصه، نتایج هر دو حمله در مقایسه با منابع صرف‌شده، نسبتاً ناچیز بود.[۱۶]
دانشگاه
از دانشگاه علوم و فنون هوافضای عاشورا به عنوان دانشگاه نیروی هوافضای سپاه نام برده می‌شود.[۱۷][۱۸] مجتمع دانشگاهی هوافضای عاشورا با تجمیع مرکز آموزش آیت الله کاشانی و دانشکده‌های پدافند موشکی، علوم و فنون و پرواز در سال ۱۳۸۳ تشکیل شد. این دانشگاه در زمینه‌های آموزش خلبانی ، کنترل هوایی، خدمات پروازی، عملیات موشکی، عملیات پدافند، برق، الکترونیک و مکانیک هواپیمایی و موشکی را در مقاطع کاردانی و کارشناسی توانایی دارد.[۱۹] مرکز انتشارات این دانشگاه ۱۸ کتاب در موضوعات هوافضا به چاپ رسانده است.[۲۰]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «دشمن از قدرت نظامی ایران وحشت‌زده است». خبرگزاری فارس. ۱۶ اسفند ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۳۹۸.
- ↑ «تشکیل هوانیروز سپاه با دستور رهبر جمهوری اسلامی». رادیو فردا. ۱۳۹۴-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «نیروی هوایی سپاه». خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «در حال طراحی سامانه راداری متحرک هستیم/ حفر شبانه‌روزی تونل برای شهرهای موشکی». خبرگزاری مشرق. ۸ مهر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «جابه‌جایی فرماندهان و تغییر در ساختار سپاه». همشهری آنلاین. ۲۰۰۹-۱۰-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «چگونگی شکل‌گیری نیروی هوافضای سپاه پاسداران». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران. ۱۳۹۱-۱۰-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «اسرائیل: فرماندهان ارشد نیروی هوافضای سپاه در قرارگاه زیرزمینی هدف قرار گرفتند». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۴.
- ↑ "IRGC Reveals More Details of Downing US Drone - Politics news". Tasnim News Agency.
- ↑ «سردار جعفرآبادی: مأموریت ماهواره «نور» شناسایی است/ «نور ۲» به فضا می‌رود». خبرگزاری فارس. ۴ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲ تیر ۱۳۹۹.
- ↑ «سردار شبان: سپاه وارد عرصه پدافند هوایی برد بلند می‌شود/ تست موفق سامانه سوم خرداد در دریا و اصابت به هدف». خبرگزاری فارس. ۳۱ خرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲ تیر ۱۳۹۹.
- ↑ «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تأسیس تاکنون را بشناسید». خبرگزاری میزان. ۳۰ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۷.
- ↑ «انتصاب سرتیپ پاسدار سیدمجید موسوی به فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی». پارسینه. ۲۴ خرداد ۱۴۰۴.
- ↑ «Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) Aerospace Force». Iran Watch. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «تشکیل هوانیروز سپاه با دستور رهبر جمهوری اسلامی». رادیو فردا. ۳ اسفند ۱۳۹۴.
- ↑ «فهرست پهپادهای سپاه اعلام شد». شرق. ۲۰۲۵-۰۶-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۰.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/can-iran-restore-its-missile-mojo
- ↑ «مجتمع دانشگاهی هوا فضای سپاه میزبان یک شهید گمنام دفاع مقدس - ایرنا». www.irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «روزنامه کیهان (1386/01/29): در جشن اجتماع دانشجویان دانشگاه شاهد شریعتمداری: منظور از بی قانونی تولید بمب اتمی نیست». magiran. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «مجتمع دانشگاهی هوافضای عاشورا». مرکز انجمنهای تخصصی. ۲۰۰۹-۱۲-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.
- ↑ «مرکز چاپ دانشگاه هوافضای عاشورا نیروی هوافضای سپاه». جویشگر علمی فارسی (علم نت). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۳.