واجب

عملی در دین که انجامش لازم و ترکش عذاب دارد
(تغییرمسیر از واجبات)

واجب (یا فرض یا فریضه) در لغت به معنای لازم، ناگریز و حتمی است[۱] و در اصطلاح فقه اسلام، عملی است که انجامش بر مکلَف لازم است و ترک آن عذاب دارد. مانند: نمازهای روزانه[۲]

در مواردی که مسئله، با دلیلی از آیات و روایات، همراه است و مستقیماً به شرع منتسب است به «واجب» تعبیر می‌شود. در صورتی که با دلیل عقلی باشد به‌طوری که نتوان به شرع منتسب دانست، معمولاً از آن به «لازم» تعبیر می‌شود.[۳]

اقسام واجبویرایش

واجب عینی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار فاعل آن به دو قسم واجب عینی و واجب کفایی تقسیم می‌شوند. که واجب عینی، آن است که از همه مکلفین خواسته شده و با انجام یک یا چند نفر از دیگران ساقط نمی‌شود مانند: نماز و روزه[۴]

واجب کفایی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار فاعل آن به دو قسم واجب عینی و واجب کفایی تقسیم می‌شوند. که واجب کفایی، آن است که اگر عده‌ای به قدر کفایت آن را انجام دهند، از دیگران ساقط می‌شود. مانند: نماز میت، امر به معروف و نهی از منکر[۴]

واجب تعیینی: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار نفس وجوب به دو قسم واجب تعیینی و واجب تخییری تقسیم می‌شود. که واجب تعیینی، آن است که یک عمل مشخص از مکلَف خواسته شده‌است و بدل و جایگزین ندارد. مانند: نماز مغرب و عشا[۵]

واجب تخییری: احکام واجب در شریعت اسلام به اعتبار نفس وجوب به دو قسم واجب تعیینی و واجب تخییری تقسیم می‌شود. که واجب تخییری، آن است که دو یا چند عمل از مکلَف خواسته شده و او اختیار دارد هرکدام را بخواهد انجام دهد. مانند: اختیار در اقامه نماز جمعه یا نماز ظهر در روز جمعه[۵]

واجب موقت: در واجب موقتِ مضیّق، عمل باید در زمان خاصی انجام شود به طوری که ابتدای عمل، ابتدای آن زمان و انتهای عمل، انتهای آن زمان می باشد. مثال بارز واجب موقت مضیق روزه است، چنانکه روزه از اول ماه مبارک رمضان تا پایان آن ماه واجب بوده و هر روز از اذان صبح تا اذان مغرب ادامه دارد.[[۱]]

واجب مشتبه: اعمالی که در واجب عینی یا مستحب بودن کامل آنان اختلاف نظر وجود دارد، مثل نماز وتر که در واجب و یومیه دانستن آن نظرات متفاوتی موجود می باشد.

واجبات عبارتند از:[۶] و[۷]

ا-تحقیق دراصول دین۲- اجتهاد تحقیق یااحتیاط درفروع۳-طهارت بدن لباس ومکان سجده درنماز۴-طهارت مسجدوقرآن متنجس۵-طهارت نام خدا ومعصومین تربت ازنجاست۶-وضو غسل یاتیمم برای نماز۷-غسل کفن حنوط دفن ونمازمیت۸-نمازهای یومیه۹-سایرنمازهای واجب(۵مورد)۱۰- واجبات نماز(۱۱مورد)-۱۱-رعایت اوقات نماز۱۲-روبقبله کردن محتضر۱۳-سترعورت درنمازبرای مرد۱۴-پوشش کامل زن درنماز۱۵-شناخت قبله برای نماز۱۶-سجده‌های واجب وسهو۱۷-روزه ماه مبارک رمضان۱۸-خمس درمواردمذکوره۱۹-زکات مال۲۰-زکات فطره۲۱-یکبارحج درعمر۲۲-نجات جان مسلمان۲۳-پیگیری شغل برای تأمین معاش۲۴-امربمعروف ونهی ازمنکر۲۵-وجوب ازدواج در شرایط خطر۲۶-اگاهی ازمسائل معاملات۲۷-وفای بعهد۲۸-سترعورت جزبرای زوجین[۱]

منابعویرایش

  1. لغتنامه دهخدا
  2. آموزش فقهحسین فلاح‌زاده، قم: انتشارات الهادی، تابستان ۸۴، ص. صفحهٔ ۲۲ تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)ISBN 964-400-157-5
  3. رساله نوین؛ فتاوای امام خمینی، عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، جلد اول چاپ هفدهم (1372)، ص 73.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ محمد حسین فلاح‌زاده (تابستان ۸۴آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی، ص. صفحهٔ ۲۳ از پارامتر ناشناخته |درس= صرف‌نظر شد (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)ISBN 964-400-157-5
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ محمد حسین فلاح‌زاده (تابستان ۸۴آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی، ص. صفحهٔ ۲۳ از پارامتر ناشناخته |درس= صرف‌نظر شد (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)ISBN 964-400-157-5
  6. رساله عملیه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی
  7. تحریر الوسیله امام خمینی