روزه یا ناشتا بودن[۱] خودداری عمدی از غذا خوردن است. در یک بافتار فیزیولوژیکی، ناشتا بودن ممکن است به وضعیت متابولیک شخصی که طی شب نخورده‌است، یا به حالت متابولیکی که پس از گوارش و جذب کامل یک وعده غذایی بدست آمده‌است، اشاره داشته باشد. چندین تنظیم سوخت‌وساز در طول ناشتایی رخ می‌دهد. برخی آزمون‌های تشخیصی برای تعیین حالت ناشتا به کار می‌روند. برای نمونه، یک شخص تصور می‌شود که ۸–۱۲ ساعت از زمان آخرین وعده غذایی گذشته باشد، ناشتا می‌باشد. تغییرهای سوخت‌وسازی حالت ناشتا پس از جذب یک وعده غذایی (معمولا ۳–۵ ساعت پس از خوردن) آغاز می‌شود.[۲]

روزه همچنین به معنای پرهیز از خوردن یا آشامیدن، از آداب مذهبی است که برای معتقدین به عنوان وسیله‌ای برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی، پالایش بدن در راستای درک امور معنوی، کفّاره تخطی از مقررات مذهبی و عزاداری برای انسان‌های درگذشته کاربرد دارد. زیربنای همه این کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدیدآوردن شرایط فیزیکی-روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که وسیله‌ای برای ارتباط میان بنده با خدای خود ایجاد می‌کنند و در نتیجه جایگاه نیازهای معنوی را اعتلا بخشیده و خواسته‌های مادی را کوتاه می‌نمایند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان از ارزش‌های روزه به‌شمار می‌آیند.[۳]

روزه، بخشی از کردارهای دینی در برخی ادیان، مذاهب و مکاتب مانند آیین اسلام، زرتشتی، مسیحیت، یهودیت، بودایی و بهائیت است.

پیشینه

در مذاهب مردمان و تمدن‌های باستان، روزه وسیله‌ای برای آماده کردن اشخاص، به خصوص متولیان مذهبی، برای نزدیک شدن به خدای خود بود. در دوران هلنی، تصور بر این بود که خدایان آموزه‌های خود را در رؤیا و شهود تنها پس از روزه گرفتن آشکار می‌سازند. در میان مردمان کلمبیایی پرو، روزه گرفتن اغلب یکی از ملزومات کفّاره گناهان پس از اعتراف به گناه در مقابل متوالی مذهبی بود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، روزه به عنوان وسیله برای فرونشاندن خشم خدایان یا احیای الهه‌ای بود که تصور می‌شد مرده‌است (مثلاً الهه کشاورزی).

در جوامعی که هنوز خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، روزه داری اغلب پیش یا در هنگام مناسک گذار انجام می‌شد (به عنوان مثال سرخپوستان). در میان اِوِنک‌های سیبری، کاهنان مذهبی شهود خود را اغلب پس از بیماری کسب می‌کنند؛ ولی پس از شهود اولیه، آن‌ها برای شهودهای بعدی و کف نفس روزه می‌گیرند. پوئبلوهای جنوب غرب آمریکا نیز پیش از مناسک مربوط به تغییر فصول روزه می‌گیرند.

روزه برای مقاصد خاص و در برخی اوقات مقدس شاخص مذاهب عمده دنیاست. در مذهب جین به عنوان مثال، روزه گرفتن بر طبق یک اصول خاص و انجام مدیتیشنهای مشخص منتهی به ترنس می‌شود که این توانائی را به شخص می‌دهد که خودش را از دنیای مادّی جدا کند و به مرحله تنزیه برسد. راهبان بودایی سبک تراوادا در برخی روزهای مقدس در ماه روزه می‌گیرند. در چین پیش از سال ۱۹۴۹، مرسوم بود که در بازه خاصّی پیش از قربانی در شب انقلاب زمستانی روزه بگیرند؛ باور چنین بود که یانگ آسمانی (انرژی مثبت) دوره اش را در این زمان آغاز می‌کرد. در مذهب هندو، مرتاضان به خاطر روزه داری‌های زیادشان مورد ستایش قرار می‌گیرند.

آئین زردشتی روزه را به خاطر این باور که زهد کمکی به مقاومت در برابر اهریمن نمی‌کند ممنوع کرده‌است. مذاهبی همچون یهودیت، مسیحیت و اسلام بر روزه گرفتن در برخی مواقع سال تأکید دارند.

علاوه بر نقش مذهبی، روزه ممکن است برای بیان اظهار عقاید اجتماعی و سیاسی نیز به کار رود؛ مخصوصاً به عنوان سمبل اعتراض و تنهایی. مثال کلاسیک این رهیافت، توسط ماهاتما گاندی بنا نهاده شد که در اوایل قرن بیستم، در زندان به منظور جبران زیاده روی پیروانش که آموزه‌های غیر خشونت‌آمیز او را در مواجهه دولت انگلیس زیر پا گذاشتند روزه گرفت. روزه بارها به عنوان اعتراض در برابر جنگ، و آنچه که منکرات اجتماعی و بی عدالتی خوانده می‌شود به کار گرفته شده‌است. نمونه این مسئله دیک گرگری کمدین سیاه‌پوست است که در دهه شصت میلادی است که در اعتراض به نقض حقوق مدنی سرخپوستان بومی آمریکا و در نیز در اعتراض به حضور نظامی آمریکا در جنوب شرق آسیا روزه گرفت. در سال ۱۹۸۱، ۱۰ ایرلندی وطن‌پرست (ر.ک. بابی ساندز)، در زندانی در بلفاست در جریان یک اعتصاب غذا جان خود را از دست دادند. هدف این گروه به رسمیت شناساندن خودشان و افراد وابسته به آن‌ها به عنوان زندانی سیاسی بود.[۴]

دولت چین در ژوئن ۲۰۱۵ روزه گرفتن در این ماه رمضان را برای مسلمانان استان سین‌کیانگ ممنوع کرد. در یکی از بندهای این اعلامیه دولت کمونیست چین آمده‌است: «هیچ معلمی مجاز نیست در فعالیت‌های مذهبی شرکت جوید و تفکرات مذهبی را به دانشجویان القاء کند یا آن‌ها را به انجام فعالیت‌های دینی مجبور کند.»[۵]

تأثیر روزه بر سلامتی

تأثیر روزه‌داری بر سلامتی برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. در علوم تجربی (مثل پزشکی) برای بررسی رابطه بین دو متغیر نیاز است که هر دو به‌طور دقیق تعریف شوند، یعنی متغیر مستقل «روزه گرفتن» و متغیر وابسته «سلامتی»:

  1. از آنجایی‌که متغیر مستقل روزه تعریف معینی ندارد، نمی‌توان نتایج بررسی روی آن را به کل تعمیم داد؛ برای مثال روزه گرفتن خانمی با وزن ۵۰ کیلوگرم در تیر ماه در عربستان با مردی با وزن ۸۰ کیلوگرم در دی ماه در انگلستان متفاوت است. شرایط محیطی، توانایی جسمی، سابقه و نوع بیماری‌های افراد، مدت زمان گرسنگی و تشنگی ثابت نیستند و نمی‌توان به‌طور دقیق و جامع در مورد تأثیر روزه‌داری بر سلامتی اظهارنظر کرد.
  2. از سوی دیگر، متغیر وابسته سلامتی یک واژه کلی ست. باید دقیق مشخص کرد که در مورد کدام بیماری یا ارگان خاص صحبت می‌کنیم و منظورمان از اثر سلامتی روزه بر آن اندام خاص چیست.[۶]

یکی از اشکالاتی که در مقالات تأثیر روزه‌داری بر سلامتی وجود دارد، محیط انجام تحقیقات است. اکثریت این تحقیقات در کشورهای اسلامی انجام شده (ایران، ترکیه، عربستان) و از سوی بسیاری از محققان به سوگیری (جانب‌داری اعتقادی) متهم شده‌اند.[۶][۷]

به قطع و یقین مواردی مانند درمان و پیشگیری از سرطان، شادابی پوست، درمان بیماری‌های گوارشی و غیره با کمک روزه‌داری، همگی بی‌پایه و اساس بوده و از شایعات اینترنتی یا دروغ‌های رایج میان عوام نشأت می‌گیرد. حتی ممکن است در افرادی که به این بیماری‌ها مبتلا هستند، عوارضی ایجاد کند. اما کاهش وزن به عنوان فواید روزه صرفاً مختص روزه داری نیست و رژیم‌های غذایی علمی نیز این اثرات مطلوب را بر بدن می‌گذارند.[۶]

تنها موارد ذکر شده در مقالات به عنوان فواید روزه، در صورت کاهش وزن رخ می‌دهد. این اثرات مطلوب صرفاً مختص روزه داری نیست و رژیم‌های غذایی علمی نیز این اثرات مطلوب را بر بدن می‌گذارند. ۵۶ مقاله در این مورد یافت شد که به‌طور خلاصه و کلی تأثیر روزه را بر چربی خون مثبت، تأثیر آن برشماری از بیماری‌های چشم بی‌ضرر و گاهی مضر، و بر روی سلامت قلب و کلیه‌ها بی‌اثر، ارزیابی کرده‌اند. در مطالعه‌ای دیگر دیده شد که روزه گرفن (۱۳ تا ۱۸ ساعت بسته به طول روز) اثرات مفید یا مضری بر قلب، ریه، کبد، کلیه، چشم، پروفایل خونی، و عملکرد هورمونی و عصبی (افراد سالم) ندارد. در نهایت بیشتر مقالات تأکید می‌کنند که نتایج قابلیت تعمیم ندارند و فواید و مضرات روزه‌داری برای هر شخص باید به‌طور اختصاصی توسط پزشک متخصص و متخصص تغذیه، سنجیده و بر اساس آن عمل شود.[۶][۸]

بیماران دیابتی نوع ۲

در سپتامبر ۲۰۱۳ پاب‌مِد در گزارشی اعلام کرد که تحقیق روی ۷۶ بیمار دیابتی که در ماه رمضان روزه گرفتند و ۷۱ بیمار دیابتی که روزه نگرفتند و هر دو گروه شرایط مشابهی داشتند نشان داده‌است که روزه هیچ تأثیر مثبت یا منفی نداشته‌است.[۹]

اثرات مثبت

سال ۲۰۱۲ پژوهشی به سرپرستی دکتر عمر حلاق متخصص قلب در بیمارستان خصوصی آمریکایی دبی در امارات متحده عربی بر روی ۳۷ نفر داوطب بزرگسال نشان داد که پرهیز غذایی روزه یک‌ماهه در رمضان تأثیر مثبت بر شاخص لیپید و سطح کلسترول می‌گذارد و خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. به گفته این گروه، LDL (کلسترول بد) به میزان قابل توجهی کاهش یافته و HDL (کلسترول خوب) افزایش می‌یابد. افزوده شده‌است که این موضوع در حوزه‌ای بسیار مهم می‌شود که چاقی زیاد و دیابت هم‌زمان باشند.[۱۰]
گزارش دیگری از یک منبع غیررسمی دربارهٔ یک بررسی نشان داد محدود کردن کالری به صورت روز در میان موجب کاهش سرعت تکثیر سلولی در نمونه‌های آزمایشگاهی سرطانی می‌شود. همچنین افزایش طول عمر با کاهش کالری در موش، حشرات، کرم‌ها و خمیرترش؛ و افزایش حساسیت و مقاومت انسولین و کاهش ریسک بیماری قلبی.[۱۱]
احتمالاً پرهیز غذایی بازده شیمی‌درمانی را بهبود می‌بخشد.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] بنا به گفتهٔ دکتر مارک پی. متسن، رئیس آزمایشگاه علوم عصبی در انستیتو ملی پیری آمریکا، روزه گرفتن به تناوب و روز در میان، همچون محدود کردن کالری اثرات مثبتی در موش‌ها دارد،[۱۶] و بررسی کوچکی که در دانشگاه ایلینوی در شیکاگو بر انسان‌ها انجام شده همان اثرات را نشان می‌دهد.[۱۷] بنا بر آکادمی ملی علوم آمریکا، دیگر مزایای بهداشتی عبارت اند از مقاومت در برابر استرس، افزایش حساسیت به انسولین، کاهش ناخوشی و افزایش طول عمر.[۱۸][۱۹] البته پژوهش‌های بلندمدت در انسان‌ها انجام نشده‌است. اثرات جنبی آن این بود که شرکت کنندگان طی دوره سه هفته‌ای احساس بدخویی می‌کردند. بنا بر مطالعه‌ای توسط دکتر اریک راووسین، «روزی گرفتن متناوب ممکن است جایگزینی برای محدودیت رژیمی بلندمدت برای افزایش طول عمر باشد».[۲۰]

انجام روزهٔ ارتدوکس یونانی باعث بهبود وضعیت لیپید خون می‌شود، کلسترول کلی و LDL را کاهش داده و نسبت LDL به HDL را کم می‌کند. یک کاهش قابل توجه آماری در کلسترول HDL هم مشاهده شده‌است. این نتایج اثر مثبت احتمالی را بر سطوح چاقی افرادی که چنین دوره‌های روزه‌ای را انجام می‌دهند به ذهن متبادر می‌کند.[۲۱]

مجله بوستون گلوب، کم خطرترین نوع روزه را روزهٔ ۱۲ ساعته‌می‌داند و معتقد است پس از آن هم باید مواد کربوهیدرات‌دار مصرف شود.[۲۲][منبع نامعتبر؟][نیازمند یادکرد دقیق] روزه آب -که در آن فرد فقط مجاز به نوشیدن، آب، یا آب میوه است- سبب افزایش سرعت عمل ذهن، افزایش ظرفیت یادگیری می‌شود. پس از یک تا سه روز روزه‌گرفتن، فرد منطقی‌تر فکر می‌کند و سریع‌تر تصمیم‌گیری می‌کند.[۲۳] روزه آب سبب افزایش آگاهی روحی و آرامش جسم، ذهن و احساسات می‌شود. بسیاری پس از گرفتن روزه آب، دردهای گذشته را فراموش می‌کنند و دید مثبت‌تری به آینده پیدا می‌کنند.[۲۴]

به گفتهٔ پائول برَگ[نکته ۱] در کتاب معجزه فستینگ (غذا نخوردن دوره‌ای یا روزه)، دفع سموم بدن،[۲۳] پاکسازی رگ‌ها و جلوگیری از بیماری‌های قلبی و کاهش خطر ابتلاء به دیابت، آلزایمر،[۲۵] از دیگر فواید روزه‌است.

طبق تحقیقات محققان انستیتوی قلب مرکز پزشکی اینترمونتین،[نکته ۲] روزه (به معنی محدود کردن کالری و محدود نکردن آب) سبب کاهش ابتلاء به بیماری شریان‌های کرونری و دیابت می‌شود، و در تولید هورمون رشد نیز تأثیر دارد. این هورمون از عضلات حفاظت و تعادل متابولیسمی را حفظ می‌کند، پاسخی که با روزه تحریک و تسریع می‌شود. پروفسور بنجامین هورن مدیر این گروه تحقیقاتی معتقد است روزه‌گرفتن می‌تواند روزی به عنوان راه حلی برای پیشگیری از بیماری شریان‌های کرونری و دیابت تجویز شود.[۲۶]

به گفته شیکاگو تریبون در طول روزه‌داری آنزیم‌های بدن به سم‌زدایی و شکستن مواد سمی وادار می‌شوند[۲۷] و غلظت اندورفین در خون افزایش می‌یابد.[۲۸]

احتمال کاهش عوارض منفی شیمی‌درمانی

مؤسسه ملی کهنسالی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۱ در گزارشی اعلام کرد که پرهیز غذایی در درمان روی برخی از نمونه‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که احتمالاً به دلیل کاهش کالری ممکن است این روش بتواند در کاهش عوارض منفی شیمی‌درمانی از بدن محافظت نماید.[۱۲]

اثرات منفی

کم‌آبی بدن باعث خشکی دهان، تشنگی مفرط، سردرد، خستگی، سرگیجه، کاهش ادرار و غلیظتر شدن آن، ضعف ماهیچه، کاهش انعطاف‌پذیری پوست، گودی چشم، کاهش عرق، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، هذیان گویی، کاهش سطح هوشیاری، یبوست و سنگ کلیه می‌شود.[۲۹][۳۰] کم نوشیدن آب، کاهش مصرف سبزیجات، کاهش حرکات دودی روده و تغییر در برنامه غذایی روزه‌دار سبب بروز یبوست می‌شود.[۳۱]

از عوارض روزه اسلامی ضعف و افت فشار خون است و علائم آن افزایش تعریق، ضعف، خستگی، کم شدن انرژی، سرگیجه به‌ویژه هنگام برخاستن، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن است که این علائم بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می‌افتد.[۳۲]

روزه در برخی از بیمارانی که دوز بیش از حدی از استامینوفن را مصرف می‌کنند می‌تواند موجب مسمومیت‌های استامینوفنی شود.[۳۳]

سردرد (محتملا ناشی از کم شدن مایعات و کافئین بدن)، کم شدن آب بدن، و کم خوابی (ناشی از اختصاص ساعات طولانی به عبادت) برخی از عوارض منفی روزه در ماه رمضان هستند که البته تأثیراتی گذرا می‌باشند.[۳۴] بر اساس یک بررسی جامع، تحقیقات محققان نشان می‌دهد روزه باعث تغییرات قابل توجهی در سوخت و ساز بدن می‌شود، اما آن‌ها تعداد کمی از مشکلات سلامتی ناشی از روزه را یافته‌اند. این مطالعات حاکی از افزایش تحریک‌پذیری و بروز سردرد با بیخوابی و رخوت در موارد عدیده‌ای است. همچنین اختلال در تعادل مایعات در بدن از عوارض روزه‌است اما به گفتهٔ آنان، این اختلال هیچگونه اثرات زیانبخش ثابت شده‌ای بر بدن ندارد.[۳۵]

به گفته برخی پژوهشگران، گرچه روزه در ماه رمضان برای افرادی که از سلامتی جسمانی برخوردارند بی‌خطر است ولی کسانی به بیماری‌های گوناگون دچار هستند باید با پزشک خود مشورت کنند و از توصیه‌های علمی در این زمینه پیروی نمایند.[۳۶] با این حال، بسیاری از کسانی که از روزه گرفتن معذور هستند، به دلیل رسوم محلی یا علل مختلف شخصی تصمیم به روزه گرفتن می‌گیرند.[۳۷]

روزه در ماه رمضان برای بیماران مبتلا به زخم معده در حالت کلی ممکن است خطرناک باشد.[۳۸] روزه موجب دفع بیشتر نسبت به حالت طبیعی هماتوکریت، کراتینین، سروم آلبومین، سروم اوره می‌شود، همچنین توانایی شناختی در طول زمان روزه کاهش یافته سردرد و بدخلقی نیز افزایش می‌یابد گروهی از محققان کمبود خواب که به خاطر سحری رخ می‌دهد را بی‌تاثیر نمی‌دانند. همچنین میزان مراجعه به اورژانس در ماه رمضان به طرز قابل ملاحظه‌ای میان مسلمانان افزایش می‌یابد[۳۵] همچنین پژوهشی در الجزایر اشاره می‌کند که در روزهای عادی سال مردم در یک وعده مقادیر زیادی گوشت که کلسترین زیادی دارد ولی سبزیجات اندکی می‌خورند. این وضعیت در در ماه رمضان به بشترین حد خود می‌رسد، مردم برای بیش از ده ساعت در طول روز نمی‌خورند و نمی‌آشامند، و در بعد از ظهر بعد اش تا آن جا که بتوانند می‌خورند و می‌آشامند، و این منجر به غلیظ شدن صفرا می‌شود و محتملاً میزان ابتلاء به سنگ کیسه صفرا افزایش می‌یابد.[۳۹]

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان سروم کلسترول، تیروکسین و اسید اوره در خون به طرز قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.[۳۵][۴۰]

بنا بر پژوهش وحید ضیایی و همکاران‌اش روزه اسلامی موجب می‌شود تا میزان HDL و گلوکوز (چربی‌های خوب) به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته و میزان LDL (چربی بد) افزایش یابد[۴۱] اما پژوهش دیگری توسط کمال محمود صالح منسی در ماه رمضان، کاهش قابل توجهی در LDL و افزایش قابل توجهی در HDL را نشان داد.[۴۲]

روزه‌داری در روزهای تابستان به‌دلیل طولانی‌بودن روزها و گرمای هوا منجر به کاهش اهدای خون تا ۵۰٪ می‌شود.[۴۳]

توصیه غذایی به روزه داران

توصیه می‌شود کسانی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند خوردن سحری را ترک نکنند. علاوه بر این برای جبران کم‌آبی توصیه می‌شود روزه داران سبزیجات و میوه جات مصرف کنند و از نوشیدن مواد ادرارآور (مانند چای) در هنگام سحر بپرهیزند. برخی منابع پیشنهاد می‌کنند شخص روزه دار از زمان افطار تا سحر مقدار معتنابهی آب (حدود دو لیتر) مصرف کند.[۴۴][۴۵]

روزه آب

یه گفته Jarvis «روزه آب» -که در آن فرد فقط مجاز به نوشیدن، آب، آب مقطر، یا آب میوه است- نه تنها بدن را پاکسازی نمی‌کند و به بدن استراحت نمی‌دهد بلکه با فشار بیشتر بر روی کبد باعث افزایش تجمع ترشحات سمی همچون اوره در خون می‌شود. هنگامی که بدن با کمبود انرژی مواجه می‌شود بدن طی فرایندی به نام کاتابولیسم شروع به شکستن ماهیچه‌ها و دیگر بافت‌های پروتئنی و تبدیل آن به انرژی می‌کند. کاتابولیسم در واقع نوعی «خود خوری» محسوب می‌شود که با تولید اوره و اسیدهای آمینه (به عنوان مواد فرعی) منجر به افزایش اسیدیته خون می‌شود. نتیجهٔ اسیدی شدن خون ضعف، خستگی شدید، کج‌خلقی، افسردگی، کاهش میل جنسی و احساس کسالت است. به عقیده وی، روزه آب علاوه بر سمی‌کردن خون با مواد اسیدی، مانع از دفع کامل آن‌ها از بدن نیز می‌شود. روزه آب باعث از دست رفتن سریع آب، پتاسیم و سدیم می‌شود. کاهش آب بدن منجر به کاهش حجم خون و در نتیجه کاهش فشار خون خواهد شد که به سرگیجه، احساس ضعف یا غش منتهی می‌شود. کمبود شدید پتاسیم منجر به بهم خوردن ریتم ضربان قلبی می‌شود. این افت تپش قلب حتی ممکن است در مواردی به مرگ بینجامد. کسانی که روزه آب می‌گیرند ممکن است همچنین به کم‌خونی، ضعف ایمنی بدن، آسیب‌های کلیوی یا کبدی مبتلا گردند. همچنین آسیب‌های معده-روده‌ای یا نارسایی‌های گوارشی می‌تواند تا چند هفته یا چند ماه ادامه داشته باشد. روزه خصوصاً برای کودکان خطرناک است.[۴۶] پروفسور دکتر ویلیام جارویس استاد بازنشسته دانشکده پزشکی لوما لیندا (آمریکا)، متخصص سلامت عمومی معتقد است که «روزه آب» -که در آن فرد فقط مجاز به نوشیدن، آب، آب مقطر، یا آب میوه است- می‌تواند بسلامت آسیب برساند. روزه منجر به از دست دادن سریع آب، سدیم و پتاسیم است. این کار سبب کاهش حجم خون می‌شود همچنین کم خونی، کاهش ایمنی بدن، پوکی استخوان، صدمه به کلیه، یا آسیب کبدی از عوارض دیگر این نوع روزه است.[۱]-[۲][پیوند مرده]

روزه در آیین زرتشت

در آیین زرتشت روزه گرفتن و نخوردن آب و غذا بخاطر اینکه باعث سستی بدن و عدم فعالیت مفید و کار روزانه می‌شود ناپسند می‌باشد. چون این موارد در آیین زرتشت نکوهیده شده و بی‌کاری و تن‌پروری بشدت نهی شده‌است و در وندیداد، فرگرد سوم فقره ۳۳[۴۷] نوشته شده: ‹‹ … آن کس که سیر غذا می‌خورد، توانایی می‌یابد که نیایش بکند، کشاورزی کند و فرزندان به وجود آورد. جاندار از خوردن زنده می‌ماند و از نخوردن می‌میرد. ›› امابرای افراط نکردن در خوردن گوشت حیوانات روزهای دوم و دوازدهم و چهاردهم و بیست و یکم هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند این چهار روز متعلق به چهار امشاسپند وهمن، ماه و گوش و رام که ازنگهبانان چهارپایان هستند می‌باشد.

روزه‌داری یهودیان و مسیحیان

روزه‌داری در عهد عتیق

روزه گرفتن از عبادات یهودیان بوده‌است که چندین بار در تنخ یهودی یا عهد عتیق به آن اشاره شده‌است. موسی پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه‌روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد.[۴۸] داوود در هنگام بیماری پسرش از بت‌شابع زن اوریا، روزه گرفت.[۴۹] یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت.[۵۰] یوئیل[۵۱] و یونس[۵۲] نیز برای دور کردن خشم خدا به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخای و استر و پیروانشان نیز از دیگر از شخصیت‌های عهد عتیق هستند که پس از فرمان هامان وزیر اخشورش برای قتل‌عام یهودیان چندین شبانه‌روز روزه گرفتند.[۵۳]

روزه‌داری یهودیان

در شریعت یهود، یکی از راه‌های متعارف نزدیکی به خداوند روزه است. و امروزه، امری بسیار متداول و معمول در آیین یهودیان جهان است که در قالب‌های واجب و اختیاری برگزار می‌شود. روزه در کلام عبری، تعنیت به معنای رنج دادن جان نامیده می‌شود که وجه تسمیه آن خودداری از خوردن و آشامیدن طی روز (شرعی) است. در بیان فلسفه روزه یهود محدود کردن انسان در خودداری از اعمال ساده زندگی مثل خوردن و آشامیدن، او را وادار به تفکر و بررسی شفاف‌تر روش‌ها و اهداف زندگی خود می‌کند. (ماهی تا زمانی که در آب است، معنای آب را نمی‌داند). به‌طور کلی درتقویم عبری ۶ روز به جهت روزه واجب در نظر گرفته شده‌است.

روزه‌های واجب

۱- معروف‌ترین روزه یهودیان، روزه یوم کیپور نام دارد. این روزه با هدف بخشش گناهان (میان انسان و خداوند) انجام می‌شود و تنها روزه‌ای است که دستور مستقیم خداوند در تورات دربارهٔ آن صادر شده‌است.[۵۴] یهودیان جهان در این روز که مهم‌ترین روز تقویم عبری محسوب می‌گردد، روزه ۲۵ ساعته (غروب تا غروب) گرفته و از انجام هر کاری دست کشیده و تمام وقت در کنیساها، به عبادت می‌پردازند.

چهار روزه زیر، از روزه‌هایی هستند که پس از ویرانی معبد بیت‌المقدس از طرف انبیا و علمای بنی‌اسرائیل به نشانه سوگواری برای این جامعه مقرر شدند.

۲-گدلیا(۳ تیشری)

۳-دهم طبت

۴–۱۷ تموز

۵–۹ آو (۲۵ ساعته) یهودیان در این روز تیشا بآو یا «نهمین روز از ماه عبری آو» که روزی است که معبد اورشلیم دو بار و در سال‌های ۵۸۶ قبل از میلاد و ۷۰ میلادی، تخریب شد، به روزه داری می‌پردازند. این روز «شوم‌ترین روز تاریخ یهود» شناخته می‌شود.

۶-روزه استر (به منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت می‌گیرد)

روزه‌های مستحب
  1. روزه آدینه پسح: این روزه مختص پسران و مردان اولزاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اولزادهای مصریان در هنگام آستانه خروج بنی‌اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت می‌گیرد.
  2. در ایام خاص از سال به ویژه ماه الول، روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته می‌شود.
  3. روزهای آدینه ماه نو عبری (روز قبل از حلول ماه قمری).
  4. عروس و داماد در روز عروسی یا روز قبل از آن به مناسبت شروع زندگی جدید و به منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه می‌گیرند.
  5. کسی که خواب آشفته‌ای دیده‌است و آن را نشان بدی می‌داند، روز بعد به خاطر کفاره گناهان و رفع مصیبت روزه می‌گیرد.
  6. برخی رسم دارند که در سالروز درگذشت والدین خود یا سالروز درگذشت علمای عالی‌رتبه دینی روزه بگیرند.
  7. در مواقع خاصی مانند احتمال وقوع بلایای طبیعی یا بروز خشکسالی و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینی، روزه جماعتی بر یهودیان منطقه‌ای خاص مقرر می‌شود.

آداب روزه و شرایط آن:

  • در شریعت یهود، کلیه واجبات دینی برای دختران از سن ۱۲ سالگی و برای پسران از ۱۳ سالگی شروع گشته و اجباری است. روزه نیز مشمول این حکم است.
  • کلیه روزه‌های مورد بحث اعم از واجب و مستحب به غیر از ۲ مورد یُوم کیپور و روزة نهم آو (که ۲۵ ساعته و از غروب تا غروب هستند)، همگی از ماقبل سپیده صبح تا تاریکی کامل هوا برگزار می‌شوند
  • غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تأکید ویژه‌ای بر انجام آن صورت می‌گیرد، در همه روزه‌ها، بیماران و افراد ضعیف و زنان باردار یا شیرده از روزه‌ها معاف هستند.
  • در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری، گرفتن روزه ممنوع است.

آمادگی جسمانی و پذیرش روزه:

هر چند که روزه در یهود (تعنیت) معنای تحت‌اللفظی «رنج دادن جان» را داراست، اما هدف اصلی آن همانگونه که ذکر شد، یادآوری موضوع‌های معین در شرایط ویژة روزه است؛ لذا آمادگی جسمانی برای روزه بسیار با اهمیت شمرده شده‌است. به خصوص دربارهٔ روزه بزرگ یوم کیپور، در احکام دینی، صرف خوراک مفصل قبل از شروع این روزه، بسیار باارزش و مستوجب ثواب مضاعف شمرده شده‌است، زیرا فرد را برای اجرای یک فرمان الهی آماده می‌سازد.

رابطهٔ انسان با انسان:

نیز دربارهٔ روزه‌هایی که جنبه توبه دارند به کرات این نکته گوشزد شده‌است که روزهٔ توبه، تنها مختص روابط انسان و خداوند است و چنانچه انسانی، نسبت به همنوعان خود گناهکار باشد، تا زمان رفع کدورت و احقاق حقوق آنها، روزه و توبه او به درگاه خداوند بی‌اثر خواهد بود.[۵۵]

روزه‌داری در عهد جدید

بر اساس عهد جدید، فریسیان و پیروان یحیی روزه می‌گرفتند اما شاگردان عیسی روزه نمی‌گرفتند. در انجیل متی آمده‌است:

۱۵ و شاگردان یحیی نزد وی آمده، او را گفتند که چون است که ما و فریسیان روزه می‌داریم و شاگردان تو روزه نمی‌گیرند.
۱۶ عیسی ایشان را گفت که آیا تواند شد که پسران در عروسی غمگین گردند تا آن‌که داماد با ایشان است، لیکن آن روزی که داماد از ایشان گرفته شود آن‌گاه صائم خواهند گردید.
۱۷ هیچ‌کس بر پیراهن کهنه پارچه کرباس نو وصله نمی‌گذارد زیرا که آنچه به وصله می‌گذارد، دریدگی پیراهن را زشت‌تر می‌کند.
۱۸ یا شراب تازه را در مشک‌های کهنه می‌ریزند والا آن مشک‌ها دریده و باده ریخته شود و مشک‌ها نباشند بلکه شراب تازه را در مشک‌های نو می‌ریزند تا هر دو بمانند.

انجیل متی، باب نهم، آیات ۱۵ تا ۱۸ با این حال عیسی در بیابان، چهل شبانه‌روز روزه گرفت[۵۶] و یحیی تعمیددهنده مکرر روزه می‌گرفت.[۵۷] متی از عیسی نقل کرده‌است که دیو جز به دعا و روزه از جسم انسان بیرون نمی‌رود.[۵۸] اما عیسی روزه ریاکاران را تقبیح می‌کرده‌است.

۱۷ و چون روزه می‌گیرید چون ریاکاران کشیده‌رو نباشید که چهره خویش را درهم می‌کشند تا در نظر مردم روزه‌دار نمایند، به درستی به شما می‌گویم که ایشان اجر خود را گرفته‌اند.
۱۸ لیکن تو هرگاه روزه می‌گیری، سر خود را چرب کن و روی خویش را بشوی
۱۹ تا در نظر مردم روزه‌دار ننمایی بلکه در نظر پدر خود که پدر تو نهان را می‌داند و آشکارا تو را جزا خواهد داد.

انجیل متی، باب هفتم، آیات ۱۷ تا ۱۹

روزه‌داری در دین مانوی

مانویان دو نوع روزه داشتند که یکی از آن‌ها دوروز کامل و دیگری از صبح تا غروب بود؛ و بر اساس شواهد نجومی زمانش تعیین می‌گشت. آن‌ها عیدی نیز داشتند که در روز پایانی ماه روزه برگزار می‌شد. در آن روز، تصویر مانی را در دست گرفته و به گناهان خود اعتراف می‌کردند، یک تخت یا کرسی برای مانی خالی می‌گذاشتند. آنان این عید را «بما» می‌نامیدند.[۵۹] دینداران می‌بایستی روزهای دوشنبه روزه می‌گرفتند. روحانیون مانوی در روز روزه می‌گرفتند و در هنگام غروب با یک وعده از میوه و سبزی روزهٔ خود را باز می‌کردند. نیوشاگان روزهای یکشنبه تا غروب روزه می‌گرفتند و برخلاف روحانیون می‌توانستند گوشت بخورند گرچه ازین کار برحذر داشته می‌شدند. پنج (گاه شاید هفت) روزه به مدت دو-روز در هر سال برگزار می‌شد.[۶۰]

روزه‌داری در اسلام

«روزه» در اسلام عبادتی است که انسان برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا اذان مغرب تمام روزهای ماه رمضان از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید. در این دین، بیماران، افراد دارای ضعف که روزه برای آن‌ها ضرر داشته باشد، و همچنین با شرایطی خاص زنان باردار، کهنسالان و مسافرین از گرفتن روزه معاف هستند.[۶۱][۶۲]

روزه‌داری در آئین بهائی

در تقویم بهائی هر سال شامل ۱۹ ماه ۱۹ روز است. آخرین ماه از این سال، شهرالعلاء است که بهائیان در این ماه از طلوع تا غروب خورشید از خوردن و آشامیدن پرهیز کرده و روزه می‌گیرند. در این دین مسافرین (با شرایطی خاص) از گرفتن روزه معاف هستند.[۶۳]

کاربرد پزشکی

اغلب غذا نخوردن نسبت به جراحی یا دیگر اعمالی که نیازمند بی‌حسی هستند، به دلیل ریسک استنشاق ریوی محتوای معدی پس از القای بی‌حسی (یعنی استفراغ کردن و استنشاق استفراغ، که ذات الریه استشاقی خطرناکی را موجب می‌شود) ترجیح داده می‌شود.[۶۴][۶۵][۶۶] علاوه بر آن، آزمایش‌های مشخص پزشکی، مانند آزمایش کلسترول یا اندازه‌گیری مشخص گلوکز خون نیازمند چندین ساعت نخوردن است تا یک پایه‌ای استقرار یابد. در مورد کلسترول، اجتناب از نخوردن برای ۱۲ ساعت تمام، بیش اندازه‌گیری تری گلیسیرید را تضمین می‌کند.[۶۷]

پانویس

  1. «معنی ناشتا | لغت‌نامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۴.
  2. "Fasting". en.m.wikipedia.org (به انگلیسی). Retrieved 2021-03-14.
  3. Fasting: Encyclopedia Iranica
  4. Encyclopedia Britanica
  5. http://www.aljazeera.com/news/2015/06/china-bans-ramadan-fasting-muslim-region-150618070016245.html
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ «تأثیر روزه‌داری بر سلامتی چیست؟». گمانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵.
  7. «فهرست مقالات پزشکی مرتبط با تأثیرات روزه بر سلامتی». NCBI. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵.
  8. «فهرست مقالات پزشکی مرتبط روزه‌داری». NCBI. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵.
  9. «The effects of long term fasting in Ramadan on glucose regulation in type 2 diabetes mellitus». پاب‌مِد. سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۵.
  10. «Ramadan fasting is good for the heart». خبرگزاری امارات ۲۴/۷. ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۵.
  11. Every Other Day Fasting May Reduce Cancer Risk | Worldhealth.net Anti-Aging News
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «Study finds fasting may help reduce negative side effects of chemotherapy». National Institute on Aging. ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۵.
  13. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
  14. «Fasting and cancer treatment in humans: A case series report - AGING Journal». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
  15. http://www.nature.com/onc/journal/v30/n30/full/onc201191a.html
  16. «Mice live longer fasting; How about humans?». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
  17. On-off fasting helps obese adults shed pounds | Reuters
  18. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC156352/?tool=pmcentrez
  19. USATODAY.com - Study: Fasting improves health as much as cutting calories
  20. Alternate-day fasting in nonobese subjects: effects on body weight, body composition, and energy metabolism
  21. BMC Public Health | Full text | Effects of Greek orthodox christian church fasting on serum lipids and obesity
  22. Judy Foreman, Globe Staff, If you feel urge to fast, keep it short بایگانی‌شده در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine, Boston Globe, 05/18/98.
  23. ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Paul Bragg, Dr. Patricia Bragg, The miracle of fasting: proven through history for physical, mental and spiritual rejuvenation, Health Science Publications, Inc. , 2004, ISBN 978-0-87790-520-2; pp. 49–52
  24. Kelly Grimes, Fasting: Body cleaning or body starving? بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine, Vanderbilt University.
  25. Carrie Van Dusen, Study shows fasting holds health benefits بایگانی‌شده در ۸ آوریل ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine, Brigham Young University, 05/25/2010.
  26. Intermountain Medical Center. "Routine periodic fasting is good for your health, and your heart, study suggests". Science Daily, 20 May 2011. Retrieved 11 July 2013.
  27. http://www.chicagotribune.com/lifestyles/health/sns-green-effective-fasting-benfits-story.html
  28. http://www.nhs.uk/Livewell/Healthyramadan/Pages/fastingandhealth.aspx
  29. "Dehydration Causes, Symptoms and Treatment" (به انگلیسی). Docotrs End. Archived from the original on 29 December 2011. Retrieved 20 July 2013.
  30. "Dehydration" (به انگلیسی). U.S. National Library of Medicine. Retrieved 20 July 2013.
  31. روزه داران چه بخورند تا مبتلا به یبوست نشوند؛ ایرنا؛ کد خبر: 81221495 (4100761) | تاریخ خبر: ۱۰ تیر ۱۳۹۳
  32. برای جلوگیری از سردرد در ماه رمضان، چای سبز بنوشید؛ همشهری؛ ۱۵ مرداد ۱۳۹۱
  33. David C. Whitcomb, MD, PhD, Geoffrey D. Block, MD, MPH,Association of Acetaminophen Hepatotoxicity With Fasting and Ethanol Use,JAMA 1994;272(23):1845-50, [PDF http://jama.ama-assn.org/cgi/reprint/272/23/1845]
  34. "Ramadan: health effects of fasting". Volume 374, Issue 9690, Page 588, 22 August 2009. Retrieved 2010-08-01.
  35. ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ ۳۵٫۲ J B Leiper, A M Molla and A M Molla ((۲۰۰۳)). "Effects on health of fluid restriction during fasting in Ramadan". European Journal of Clinical Nutrition. ۵۷: ۳۰–۳۸. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  36. Islamic fasting and health by F. Azizi et al, Annals of Nutrition and Metabolism, 2010; No. 56 Vol. 4, pp. 273-282 (Swiss publication)
  37. European Journal of Clinical Nutrition (2003) 57, Suppl 2, S30–S38. doi:10.1038/sj.ejcn.1601899 Effects on health of fluid restriction during fasting in Ramadan
  38. Endoscopic Evaluation of Peptic Ulcer Disease During Ramadan Fasting
  39. Zong-shan، Li؛ و دیگران (۲۰۰۲). «Analysis Algerian's Gallstones with Infrared Spectrum and Methods of Prevention and Treatment for Cholelithiasis in Algeria». Wuhan University Journal of Natural Sciences. ۷ (۴): ۴۹۹–۵۰۱. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  40. Changes in certain blood constituents during... [Am J Clin Nutr. 1982]
  41. "Ramadan: health effects of fasting". Volume 374, Issue 9690, Page 588, 22 August 2009. Retrieved 2011-08-25.
  42. «Study the effects of Ramadan fasting on the serum glucose and lipid profile among healthy Jordanian students | American Journal of Applied Sciences | Find Articles». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۲.
  43. کاهش ذخایر خونی در استان تهران/ نیاز ۱۷۰ مرکز درمانی به فراورده‌های خونی؛ کد خبر: 2099657؛ مهرنیوز؛ ۲۸ تیر ۱۳۹۲
  44. توصیه‌های یک متخصص تغذیه به روزه داران
  45. توصیه به روزه داران برای جبران کم‌آبی بدن
  46. William T. Jarvis, Ph.D. (۱۹۹۵). "Fasting" (به انگلیسی). NCAHF. Retrieved 2010-08-03.
  47. وندیداد فرگرد سوم فقره ۳۳
  48. خروج ۳۴:۲۹
  49. دوم سموئیل ۱۲:۱۵
  50. دوم تواریخ ۲۰:۳
  51. یوئیل ۱۱:۲۱
  52. یونس ۳:۷
  53. استر ۴:۲۱
  54. «برای شما قانون ابدی باشد که در دهمین روز از ماه هفتم (عبری- تیشری) جان‌های خود را رنج دهید (روزه بگیرید) .... زیرا در این روز برای شما طلب عفو می‌شود … (و در صورت توبه) از تمام خطاهایی که نسبت به خداوند مرتکب شده‌اید، مبری می‌شوید» (تورات – سفر لاویان – فصل 16 – آیات 29-31)
  55. کتاب درسی فرهنگ و بینش یهود – سال اول نظام جدید آموزش متوسطه
  56. متی ۴:۲؛ لوقا ۴:۲
  57. لوقا ۳:۴
  58. متی ۱۷:۲۱
  59. دین‌های ایران باستان-مهری باقری-ص۱۱۰–۱۱۲
  60. دانشنامه ایرانیکا سرواژه FASTING
  61. رساله حسینی شیرازی صفحهٔ ۳۲۲.
  62. «کسانی که روزه بر آنها واجب نیست-آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)». portal.anhar.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۲.
  63. رساله سؤال و جواب شماره ۷۱
  64. Do You Need to Starve Before Surgery? - ABC News
  65. Fasting before surgery - Health & Wellbeing
  66. «Anesthesia Information (full edition) | From Yes They're Fake!». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
  67. Lowering High TRIGLYCERIDES | Raising HDL Naturally

نکات

  1. Paul Bragg، ویکی‌پدیای انگلیسی
  2. Intermountain Medical Center، ویکی‌پدیای انگلیسی

منابع

پیوند به بیرون