وحدت کرمانشاهی

طهماسب‌قلی بن رستم کلهر کرمانشاهی (زاده ۱۲۰۴ در کرمانشاه - در گذشته ۱۲۶۲ در تهران) متخلص به وحدت کرمانشاهی، ملقب به افصح‌المتکلمین، عارف و شاعر عصر قاجاریه بود.[۱][۲][۱][۳]

وحدت کرمانشاهی
نام اصلی
طهماسب‌قلی بن رستم کلهر کرمانشاهی
زاده۱۲۰۴ شمسی
کرمانشاه
درگذشته۱۲۶۲ شمسی
تهران
آرامگاهگورستان ابن‌بابویه
لقبافصح‌المتکلمین
تخلصوحدت
پیشهشاعر، عارف
زمینه کاریشعر و عرفان
ملیتایرانی
دورهناصرالدین‌شاه قاجار
دیوان اشعاردیوان وحدت کرمانشاهی
دلیل سرشناسیغزل‌سرایی فارسی

زندگی

ویرایش

طهماسب‌قلی بن رستم کلهر کرمانشاهی در سال ۱۲۰۴ شمسی مقارن سلطنت محمدشاه قاجار بدنیا آمد. در حدود ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۲ شمسی در زمان زمامداری ناصرالدین شاه به تهران آمد و تا آخر عمر در سال ۱۲۶۲ در این شهر ساکن بود.[۲]

وی فرزند رستم خان از خوانین ایل کلهر بود. وی علوم زمان خود مانند نحو، صرف، بیان، معانی، منطق و کلام و … را در مسجد حاج شهباز خان کرمانشاه آموخت. اما پس مدتی از شریعت فاصله گرفته و قدم در مسیر عرفان گذاشت. از این زمان نام وحدت را به عنوان نام طریقتی و تخلص خود در شعر برگزید. وی در کرمانشاه از مریدان آقا میرزا حسن از مشایخ سلسلهٔ نعمت‌اللهی بود. با مرگ وی، وحدت سپس سفری زیارتی به عراق (عثمانی سابق) کرد و در آنجا مدتی در مقبرهٔ حسین بن علی به عبادت و سلوک پرداخت. در بازگشت ابتدا به همدان رفت و در آنجا از ملا ولی‌الله مازندرانی دستور سلوک گرفت. سپس به تهران آمد و در مسجد آقامحمود کرمانشاهی در تهران به تحصیل و سپس تدریس پرداخت و سی سال در آنجا ساکن شد.[۴]

از وحدت کرمانشاهی تنها ۶۰ غزل به جا مانده‌است، اما وی با همین تعداد اندک غزل جایگاه مهمی در شعر فارسی پیدا کرده و افصح‌المتکلمین عصر ناصری و یکی از شاعران مهم آن دوران لقب یافته‌است.[۵][۶]

وحدت کرمانشاهی پس از ۳۰ سال سکونت در تهران در سال ۱۲۶۲ شمسی در تهران درگذشت و در گورستان ابن‌بابویه به خاک سپرده‌شد.

چاپ اشعار

ویرایش

از دیوان وحدت کرمانشاهی چاپ‌های متعدد و تصحیح‌های گوناگونی در دست است:

  • ج‍ام س‍خ‍ن: ش‍ام‍ل ۱. دی‍وان غ‍ب‍ار ه‍م‍دان‍ی ۲. دی‍وان وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی رب‍اع‍ی‍ات س‍رم‍د، ب‍ه س‍ع‍ی و اه‍ت‍م‍ام م‍ح‍م‍ود ت‍وح‍ی‍دی ام‍ی‍ن، ت‍ه‍ران: مؤلف، ۱۳۸۴.
  • خ‍اک‌ن‍ش‍ی‍ن‍ان ع‍ش‍ق: ش‍ام‍ل دی‍وان وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی: ب‍ه‌ان‍ض‍م‍ام آث‍اری از چ‍ه‍ل ش‍اع‍ر م‍ت‍وف‍ی ک‍رم‍ان‍ش‍اه، ب‍ا م‍ق‍دم‍هٔ غلامرضا کیوان سمیعی‎، ب‍ه‌ک‍وش‍ش ف‍رش‍ی‍د ی‍وس‍ف‍ی، ق‍م: ن‍م‍ای‍ش‍گ‍اه و ن‍ش‍ر ک‍ت‍اب، ۱۳۶۴.
  • دی‍وان ع‍ارف ص‍م‍دان‍ی وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی و ری‍اض‍ی س‍م‍رق‍ن‍دی، ب‍ه‌س‍ع‍ی و اه‍ت‍م‍ام م‍ی‍رطاه‍ر، کرمانشاه: ت‍ک‍ی‍ه درویشان خ‍اک‍س‍ار جلالی، ۱۳۶۴.
  • دی‍وان وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی، ب‍ه ک‍وش‍ش مهدی سجادی ، ت‍ه‍ران: م‍ن‍وچ‍ه‍ری، ۱۳۷۲.
  • س‍خ‍ن ع‍ش‍ق، زب‍ان دل: ت‍ض‍م‍ی‍ن دی‍وان وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی طه‍م‍اس‍ب‍ق‍ل‍ی‌خ‍ان، اث‍ر طب‍ع ام‍ی‍ر م‍ظاه‍ری، ت‍ه‍ران: خ‍ان‍ق‍اه م‍ش‍ت‍اق، ۱۳۷۲.
  • دی‍وان طه‍م‍اس‍ب ق‍ل‍ی‌خ‍ان وح‍دت ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی، ب‍ا م‍ق‍دم‍ه و اه‍ت‍م‍ام محمدعلی سلطانی، ت‍ه‍ران: س‍ه‍ا، ۱۳۷۷.
  • دی‍وان ح‍ق‍ای‍ق ن‍ب‍ی‍ان، طه‍م‍اس‍ب‍ق‍ل‍ی‍خ‍ان ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی م‍ت‍خ‍ل‍ص ب‍ه وح‍دت، ب‍ی‌ج‍ا، بی‌نا، بی‌تا.

همچنین دیوان وحدت کرمانشاهی در چاپ‌های متعددی در کنار دیوان عمان سامانی و با عنوان «گنجینه اسرار» به چاپ رسیده‌است:

  • دی‍وان ع‍م‍ان‌س‍ام‍ان‍ی: گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه‌ای اس‍رار، وح‍دت‌ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی، س‍ف‍ی‍ن‍هٔ آص‍ف‍ی، به کوشش مهدی آصفی و جواد هاشمی (تربت)، ت‍ه‍ران: ج‍م‍ه‍وری، ۱۳۸۵.

نمونه شعر

ویرایش
از یک خروش یارب شب زنده دارهاحاجت‌روا شوند هزاران هزارها
یک آه سرد سوخته‌جانی سحر زنددر خرمن وجود جهانی شرارها
آری دعای نیمه‌شب دل‌شکستگانباشد کلید قفل مهمات کارها
مینای می ز بند غمت می‌دهد نجاتهان ای حکیم! گفتمت این نکته بارها
آب‌وهوای میکده از بس که سالمستبنشسته پای هر خم آن میگسارها
طاق و رواق میکده هرگز تهی مباداز های‌وهوی عربدهٔ باده‌خوارها
پیغام دوست می‌رسدم هر زمان به گوشاز نغمه‌های زیر و بم چنگ و تارها
ساقی به یک کرشمهٔ مستانه در ازلبربود عقل و دین و دل هوشیارها
وحدت به تیر غمزه و شمشیر ناز شدبی‌جرم، کشته بر سر کوی نگارها

منابع

ویرایش
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ مشعر، جامعه ایمانی. «شعر هیأت | پایگاه اشعار مناسب اجرا در هیأت». www.shereheyat.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ «دیوان وحدت کرمانشاهی - ویکی‌نور، دانشنامۀ تخصصی». wikinoor.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  3. «وحدت، طهماسب‌قلی بن رستم - ویکی‌نور، دانشنامۀ تخصصی». wikinoor.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  4. مجله اینترنتی بلوط: نگاهی به مضامین دیوان وحدت کرمانشاهی، نوشتۀ محمد امین مروتی؛ بایگانی‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۷.
  5. کرمی، احمد، دیوان وحدت کرمانشاهی،نشر ما، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۲.
  6. مجاهدی، محمدعلی، گنجینة الأسرار عمان سامانی و غزلیات وحدت کرمانشاهی، انتشارات اسوه، تهران، چاپ دوم، تابستان ۱۳۸۳.