الماسخان کنولهای
سرهنگ الماس خان اهل روستای کندوله، در استان کرمانشاه، حماسهسرا و سرهنگ کرد[۲] در دوره فرمانروایی نادرشاه افشار ۱۱۴۸–۱۱۶۰ میزیسته و یکی از افسران برجستهٔ دستگاه والی اردلان بودهاست.
الماسخان کندولهای ئهڵماس خان کهنوولهای | |
---|---|
زاده | ۱۷۰۶[۱] کندوله، کرمانشاه |
محل زندگی | کندوله |
درگذشته | ۱۷۷۷[۱] کندوله |
آرامگاه | قبرستان روستای کندوله |
پیشه | نظامی |
زمینه کاری | ادبیات |
ملیت | کرد ایرانی |
دوره | افشاریان |
کتابها | شاهنامه کردی، خورشید و خرامان، هفتلشکر، نادرنامه، شیرین و فرهاد |
دلیل سرشناسی | سرایش افسانهها و داستانهای کردان جنوب |
فرزند(ان) | ۲ دختر |
زندگی
ویرایشالماس در سال ۱۷۰۶ میلادی در روستای کندوله در منطقهٔ دینور استان کرمانشاه به دنیا آمد. گفته شده که نام پدرش رضا بوده که از شاعران و شاهنامهسرایان کرد کرمانشاه بودهاست.[۳] الماسخان در دوران نادر به فرماندهی تیپ سنندج (فوج کردستان) سپاه نادری میرسد. در جنگ سپاه نادر و نیروهای عثمانی به فرماندهی توپال عثمان پاشا در صفر ۱۱۴۶ قمری(۱۷۳۳ میلادی و ۱۱۱۲ خورشیدی) در ارگ کرکوک، سپاه نادر بر اثر اشتباه الماس خان مجبور به عقبنشینی شد. نادر به سبب این مسئله وی را خلع و به عنوان تنبیه مقطوع النسل کرد. وی پس از آن در روستای پدری خود در انزوا زندگی خود را وقف ادبیات و موسیقی کرد.[۴]
مرگ
ویرایشمرگ الماس خان به نوشته محمدعلی سلطانی در حدیقه سلطانی احتمالاً در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری و بین سالهای ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۰ هجری قمری(۱۷۷۶ تا ۱۷۸۶ میلادی) اتفاق افتاده باشد.[۴]
آثار
ویرایشاز جمله آثار الماس خان میتوان به خورشید و خرامان، هفتلشکر، موش و گربه، شیرین و فرهاد (شیرین و خسرو)، و نادرنامه (نادر و پالا)[۳] اشاره کرد که همگی به زبان کُردی سروده شدهاست. اما معروفترین کار وی سرایش شاهنامه کردی است که مجموعه ای از افسانهها و داستانهای حماسی مردم جنوب کردستان است.[۴]
ارتباط با میرزا شفیع دینوری
ویرایشالماس خان با میرزا شفیع دینوری دیگر شاعر کُرد، مراوده و مشاعره داشته و هر دو در حدود نیمه دوم سده ۱۲ میزیستهاند.[۲] میرزا شفیع مرثیه ای در ارتباط با مرگ الماس خان سروده که بخش مهمی از اطلاعات موجود دربارهٔ وی از همین مرثیه اخذ شدهاست.[۵]
میرزام خامووشان | مبارهکت بوو مأوای خامووشان | |
نووشت بوو بادهٔ بیهووشی هووشان | رهفیق مهجڵس جهرگهٔ مهٔ نووشان | |
سهرای سهنگ و گل وهنت بار نهبوو | رووهت نه دیوان شهرمهسار نهبوو | |
هانام بۆ ئێجاز دئای خاسان بوو | سزای گوڕ ئهفشار وهنت ئاسان بوو | |
نه وهخت سئاڵ پرسای خهیر و شهر | قادر وه قودرهت لێوت کهروو تهر | |
بینای بێزهواڵ، شای پشت پهرده | ببهخشووت گوناێ کردهٔ ویهرده | |
دڵ ماوهروو تهنگ وهٔ کراماته | میرزام یه سهفهر هات و نههاته | |
ئیمهیش یانه گشت یه ڕاگهمانهن | ئاو مێمانخانه یه جاگهمانهن | |
میرزام ئی دهرده وه من بیکاری | تۆ له دهس نیشان جه ویت نداری | |
فهرزهندی ژه ئهسڵ نهسڵ ویت نهبوو | نهمامی ژه نهسڵ فهسڵ ویت نهبوو | |
فهرزهند ههر خاسه میوهٔ باختهن | ههم شادی ههم زۆق ههم چراختهن | |
تا که زندهنی دنیا و دینتهن | ژه دمای مردن جانشینتهن | |
وه ناز مهگیلوو وه دیواخانت | مهکهروو گوڵگهشت سهیر باخانت | |
وهقتیکه پیری مهکهروو قهست | فهرزهند ئهزیز مهگیروو دهست | |
ئاو قهسر و ئهیوان دیواخان تۆ | پهٔ خاپوور خاسهن تۆ نه سای گلکو | |
بهرق نهوبههار بواروو پیدا | بادهقۆش و موور بوانووش تیدا | |
پهری ئهو خاسهن وه خاک نی بوو | شهنیار تی نیشوو، شهماڵ وه پی بوو | |
تا «شهفی» دنیاش بوو وه تووز و گهرد | ئاخ پهری ئهڵماس، سهد ئاخ و سهد دهرد | |
دمای ئهڵماسخان، خان لاڵ شیوه | کزهێ تهمۊره کهس نهبوو پیوه | |
پهٔ چیمهن میرزام هاوسهرای گوڵ؟ | گل وه دیدهم بوو پهٔ چیشمهن گوڵ؟ | |
بار تا بپووشم بهرگی جه پلاس | بپووشوو «شهفی» جه دمای ئهڵماس |
پانویس
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ کردپرس:الماس خان کندوله ای حماسه سرا و سرهنگ لَک در اردوی نادرشاه افشار، عمر فاروقی بازدید: ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۳
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ کردپرس: الماس خان کندولهای حماسهسرا و سرهنگ کُرد در اردوی نادرشاه افشار، عمر فاروقی[پیوند مرده] بازدید: ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۳
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: شاهنامۀ کُردی یکی از مهمترین آثار ادبی ما است، نوشتهشده در ۴ اَمرداد ۱۳۹۱؛[پیوند مرده] بازدید در ۱۶ مرداد ۱۳۹۹.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ سلطانی، محمدعلی، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر، جلد یکم، تهران: نشر سها، چاپ یکم ۱۳۸۴، ص۱۰۱.
- ↑ سلطانی، محمدعلی، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر، جلد یکم، تهران: نشر سها، چاپ یکم ۱۳۸۴، ص۱۰۲.
منابع
ویرایش- محمدعلی سلطانی (۱۳۸۴)، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر، جلد یکم، تهران: سها، ص. ۳۹۶، شابک ۹۶۴-۶۲۵۴-۰۴-۷