زبان تلینگیت
زبان بومی آلاسکا
زبان تلینگیت (Lingít)[۶] زبان مردم تلینگیت ساکن در جنوب شرق آلاسکا و کانادای غربی و شاخه‌ای از خانواده زبان‌های نا-دنه است. تلینگیت زبانی در خطر انقراض است و تلاش‌های گسترده‌ای برای احیا و حفظ این زبان و فرهنگ در جنوب شرق آلاسکا انجام می‌شود.
| تلینگیت | |
|---|---|
| Lingít | |
| بیان | /ɬɪ̀nkɪ́tʰ/ |
| زبان بومی در | ایالات متحده آمریکا، کانادا |
| منطقه | آلاسکا، بریتیش کلمبیا، یوکان، واشینگتن |
| قومیت | ۱۰٬۰۰۰ تلینگیت (۱۹۹۵)[۱] |
شمار گویشوران | ۱٬۳۶۰؛ ۹٪ از جمعیت قومی ۱٬۲۴۰ در ایالات متحده (۲۰۰۹–۲۰۱۳)[۲] ۱۲۰ در کانادا (سرشماری ۲۰۱۶)[۳] |
دنه-ینی‌سئیایی؟
| |
| الفبای تلینگیت (خط لاتین) | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در |  آلاسکا[۴] |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۲–۶۳۹ | tli |
| ایزو ۳–۶۳۹ | tli |
| گلاتولوگ | tlin1245[۵] |
 | |
مبلغین کلیسای ارتدکس روسی در زمان امپراتوری روسیه نخستین کسانی بودند که با به‌کارگیری الفبای سیریلیک این زبان را به خط درآوردند. پس از خرید آلاسکا، مبلغین انگلیسی‌زبان از ایالات متحده آمریکا نسخهٔ نوشتاری این زبان با الفبای لاتین را توسعه دادند.
واج‌شناسی ویرایش
تلینگیت در مقایسه با زبان‌های هندواروپایی همچون انگلیسی یا اسپانیایی دارای دستگاه واج‌شناسی پیچیده‌ای است.
همخوان‌ها ویرایش
دولبی لثوی کامی نرم‌کامی زبانکی چاکنایی مرکزی کناری صاف لبی صاف لبی صاف لبی انسدادی غیرحلقی t ⟨d⟩ k ⟨g⟩ kʷ ⟨gw⟩ q ⟨gh⟩ qʷ ⟨ghw⟩ ʔ ⟨.⟩ ʔʷ ⟨.w⟩ حلقی tʰ ⟨t⟩ kʰ ⟨k⟩ kʷʰ ⟨kw⟩ qʰ ⟨kh⟩ qʷʰ ⟨khw⟩ پرانشی tʼ ⟨t'⟩ kʼ ⟨k'⟩ kʷʼ ⟨k'w⟩ qʼ ⟨kh'⟩ qʷʼ ⟨kh'w⟩ انسایشی غیرحلقی ts ⟨dz⟩ tɬ ⟨dl⟩ tʃ ⟨j⟩ حلقی tsʰ ⟨ts⟩ tɬʰ ⟨tl⟩ tʃʰ ⟨ch⟩ پرانشی tsʼ ⟨ts'⟩ tɬʼ ⟨tl'⟩ tʃʼ ⟨ch'⟩ سایشی بی‌واکی s ⟨s⟩ ɬ ⟨l⟩ ʃ ⟨sh⟩ x ⟨x⟩ xʷ ⟨xw⟩ χ ⟨xh⟩ χʷ ⟨xhw⟩ h ⟨h⟩ hʷ ⟨hw⟩ پرانشی sʼ ⟨s'⟩ ɬʼ ⟨l'⟩ xʼ ⟨x'⟩ xʷʼ ⟨x'w⟩ χʼ ⟨xh⟩ χʷʼ ⟨xh'w⟩ خیشومی m ⟨m⟩ n ⟨n⟩ ناسوده l ⟨ll⟩ j ⟨y⟩ ɰ ⟨ÿ⟩ w ⟨w⟩
واکه‌ها ویرایش
تنشی/بلند شل/کوتاه جلویی مرکزی پشتی جلویی مرکزی پشتی بسته ee [i:] oo [u:] i [ɪ] u [ʊ] میانه ei [e:] e [ɛ] a [ʌ] باز aa [a:] (aa [ɒ:]) (a [ɐ])
الفبا ویرایش
جدول زیر مقایسه سه نوع دستور خط تلینگیت (ایمیلی، آمریکایی و کانادایی) در کنار برابرهای آن‌ها در الفبای آوانگاری بین‌المللی را نشان می‌دهد.
ایمیل آمریکا کانادا IPA a a a ʌ á á á ʌ́ aa aa à a áa áa â á ch ch ch tʃʰ، tʃ ch' ch' ch' tʃʼ d d d t، d dl dl dł tɬ، [dl] dz dz dz ts، dz e e e ɛ é é é ɛ́ ee ee ì i ée ée î í ei ei è e éi éi ê é g g g k، ɡ gw gw gw kʷ، ɡʷ gh g̲ gh q، ɢ ghw g̲w ghw qʷ، ɢʷ h h h h i i i ɪ í í í ɪ́ j j j tʃ، dʒ k k k kʰ kw kw kw kʷʰ k' k' k' kʼ k'w k'w k'w kʷʼ kh k̲ kh qʰ khw k̲w khw qʷʰ kh' k̲' kh' qʼ kh'w k̲'w kh'w qʷʼ l l ł ɬ l' l' ł' ɬʼ (ll) (l̲) l l (m) (m) m m n n n n (o) (o) (o) o oo oo ù u óo óo û ú s s s s s' s' s' sʼ sh sh sh ʃ t t t tʰ t' t' t' tʼ tl tl tl tɬʰ tl' tl' tl' tɬʼ ts ts ts tsʰ ts' ts' ts' tsʼ u u u ʊ ú ú ú ʊ́ w w w w x x x x xw xw xw xʷ x' x' x' xʼ x'w x'w x'w xʷʼ xh x̲ xh χ xhw x̲w xhw χʷ xh' x̲' xh' χʼ xh'w x̲'w xh'w χʷʼ y y y j (ÿ) (ÿ/y̲) (ÿ) ɰ . . . ʔ
منابع ویرایش
- ↑ زبان تلینگیت at اتنولوگ (20th ed., 2017)
- ↑ Bureau, US Census. "Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English". www.census.gov (به انگلیسی). Retrieved 2017-11-01.
- ↑ "Census in Brief: The Aboriginal languages of First Nations people, Métis and Inuit". www12.statcan.gc.ca (به انگلیسی). Statistics Canada. Retrieved 2017-11-01.
- ↑ "Alaska OKs Bill Making Native Languages Official". npr.org.
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Tlingit". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ Maddieson et al. 2001
پیوند به بیرون ویرایش
| پروژهٔ ویکی‌پدیا زبان تلینگیت آزمایشی در ویکیمدیا انکوباتور موجود است. |