قلعه سردار بوکان
قلعهٔ سردار بوکان[۱] بنایی تاریخی در بوکان، واقع در استان آذربایجان غربی ایران است. این بنای تاریخی مربوط به سدهٔ نوزدهم میلادی و در سال ۱۸۶۸ م/ ۱۲۴۷ شمسی توسط عزیزخان مکری از شخصیت‌های سیاسی مهم و فرماندهٔ کل قوای ایران در دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار است.
| قلعهٔ سردار بوکان | |
|---|---|
 نگارهٔ تاریخی مربوط به قلعه سردار بوکان در دورهٔ قاجار | |
 | |
| نام | قلعهٔ سردار بوکان |
| کشور | ایران |
| استان | استان آذربایجان غربی |
| شهرستان | بوکان |
| بخش | مرکزی |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | قلعهٔ سردار قلعهٔ بوکان قلعهٔ عزیزخان |
| نوع بنا | سنتی |
| سال‌های مرمت | ۱۳۲۲ شمسی |
| کاربری | دژ فرماندهی (۱۲۴۷ – ۱۳۰۵) مدرسه (۱۳۰۷ – ۱۳۲۵) شهربانی (۱۳۲۵–۱۳۵۱) اداره پست (۱۳۲۵–۱۳۵۱) پایگاه بسیج (۱۳۶۰ – ۱۳۹۷) |
| کاربری کنونی | در حال بازسازی بنا |
| دیرینگی | دوره قاجار - ۱۸۶۸ م/ ۱۲۴۷ خ |
| مالک فعلی اثر | سازمان میراث فرهنگی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۵۷۰ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۳۴۷ شمسی |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | خیر |
| وبگاه | ندارد |
قلعهٔ سردار از سال ۱۲۴۷ در ابتدا به عنوان دژ فرماندهی و بعدها مورد سکونتِ خاندان عزیزخان مکری تا سال ۱۳۰۵ شمسی قرار می‌گرفت. به صورت موروثی، چهار شخصیت دولتی که به «خانوادهٔ سردار» معروف‌اند از این بنا برای سکونت استفاده می‌کردند.
این قلعه در زمانِ عزیزخان مکری و سیف‌الدین خان مکری پیرامون آن دیوار به همراه دروازه و به سبک قلعه‌های نظامی ساخته شده بود. برپایهٔ تصاویر مربوط به زمانِ سردار سوم (محمدحسین خان مکری) تغییراتی در این بنا داده شده و اثری از دیوارها دیده نمی‌شود. در تصاویر دورهٔ پهلوی، مساحت قلعه و ساختمان در ابعاد کوچک‌تر تغییر یافته‌است.
در سال ۱۳۰۷ از ساختمان آن به عنوانِ مدرسهٔ ابتدایی شاپور و بعدهاً از آن برای ادارهٔ پست استفاده می‌شده‌است. در اوایل دورهٔ پهلوی به سال ۱۳۱۵ ساختمان آن نیمه خرابه بود[۲] و در سال ۱۳۲۲ شمسی مرمت و بازسازی شده‌است.[۳] از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۱ به عنوان شهربانی، ژاندارمری و مدرسه از آن استفاده می‌شد.
ارتفاع قلعهٔ سردار بوکان از سطح زمین ۱۳ تا ۱۵ متر و طول آن ۳۰ متر است. قدمت بنای این قلعه بیش از ۱۵۰ سال و بر روی تپه‌ای تاریخی که قدمت آن نیز ۳٬۰۰۰ سال تخمین زده شده قرار گرفته‌است.[۴] قلعهٔ سردار در سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ثبت ۵۷۰ با نام «تپه قلعه» در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۵]
در اوایل سال ۱۳۸۵ شهرداری بوکان، با احداث یک خیابان در کوچه‌های پایین‌دستی محوطهٔ قلعه سردار، آسیب جدی به بنا و حومهٔ قلعه وارد کرد.[۶]
این بنا در زمان عزیزخان مکری حوالی سال ۱۲۴۷ شمسی (۱۲۸۴–۱۲۸۵ هـ. قمری) بنای اولیهٔ آن احداث شد و سپس توسط فرزندانش بخش‌هایی به آن اضافه و گسترش داده شده‌است.[۷] ادارهٔ میراث فرهنگی در سال ۱۳۹۷ از بازسازی این اثر تاریخی خبر داد.[۸]
نگارخانه ویرایش
-
بوکان و قلعه آن از زاویهٔ شمال‌شرقی. سال ۱۸۹۰ یا ۱۸۹۵ میلادی -
قلعه سردار و چشمه بوکان. این نگاره مربوط به قبل از جنگ جهانی اول و سال‌های ۱۲۹۱-۱۲۹۲ -
قلعه سردار. دوره پهلوی دوم. دهه ۱۳۴۰ شمسی.
پانویس ویرایش
- ↑ «قلعه سردار بر دار | شاهکار دیگری از میراث فرهنگی؛ صدور مجوز ساخت و ساز در حریم قلعه سردار بوکان». chamedanmag.com. ۲۰۱۸-۱۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۳۱.
- ↑ کریمی، راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی غرب ایران، 202.
- ↑ رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران، آبادی‌ها (استان 3 و 4 آذربایجان)، 98.
- ↑ «قلعه سردار در شهر بوکان قدمت ۳ هزار ساله دارد». خبرآنلاین. ۱۳ شهریور ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳۱ فروردین ۱۳۹۹.
- ↑ «لایه نگاری قلعه سردار بوکان آغاز شد». ایرنا. ۸ مرداد ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۷.
- ↑ ضیافتی، تحلیلی بر روند گسترش بوکان و اثرات فضایی بر پیرامون شهر، 133.
- ↑ کدخدا محمدی، طراحی قدیم مرکز شهر بوکان با تأکید بر سه شاخص) حوضخانه بزرگ، مسجد جامع و قلعه سردار، 78.
- ↑ «واگذاری قلعه سردار به میراث». خبرگزاری همشهری. ۲۹ آبان ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۶ خرداد ۱۴۰۰.
منابع ویرایش
- افخمی، ابراهیم (۱۳۶۴). تاریخ فرهنگ و ادب مکریان بوکان. سقز: محمدی.
- محمدیان، رحمان (تابستان ۱۳۸۹). بۆکان له‌سدهٔ بیستم‌دا. تهران: کوله‌پشتی. شابک ۹۷۸۶۰۰۵۸۱۶۰۹۹.
- محمدیان، رحمان (تابستان ۱۳۹۴). بۆکان له‌سدهٔ بیستم‌دا (۲). تهران: کوله‌پشتی. شابک ۹۷۸۶۰۰۷۲۱۷۳۴۴.
- کدخدا محمدی، امیر (۱۳۸۱). طراحی قدیم مرکز شهر بوکان با تأکید بر سه شاخص) حوضخانه بزرگ، مسجد جامع و قلعه سردار. قزوین: دانشگاه امام خمینی قزوین.
- کریمی، بهمن (۱۳۲۹). راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی غرب ایران. تهران: بین.
- ضیافتی، کاوه (۱۳۹۳). فرهنگ جغرافیایی ایران، آبادی‌ها (استان 3 و 4 آذربایجان). تهران: پژوهش‌های زاگرس.
- رزم آرا، علی (۱۳۳۰). تحلیلی بر روند گسترش بوکان و اثرات فضایی بر پیرامون شهر. تهران: دایرة جغرافیایی ستاد ارتش.
پیوند به بیرون ویرایش
- خبر فارسی نارضایتی مردم بوکان از مسولان و میراث فرهنگی