پر
پَر یکی از انواع روییدنی‌های برون‌پوست (اگزودرم) است که بر پوست بدن پرندگان و بال‌های آنان می‌روید. پر، ساقهٔ میانی توخالی دارد که کرک‌های ظریفی بر آن می‌رویند. پرها در واقع پولک‌های تغییر شکل یافته‌ای هستند که منشأ پولک خزندگان است.
.jpg)
فرق اساسی پرندگان با سایر حیوانات وجود پر روی پوست می‌باشد. این پرها غشای محافظی را برای بدن و پوست بوجود می‌آورند و بدن را از سرما و گرما و صدمه محفوظ نگه می‌دارند. از روی شفافی یا کدر بودن پرها به آسانی می‌توان به سلامت پرندگان پی برد. معمولاً بین وزن بدن و تعداد پرها نسبت مستقیمی وجود دارد. همچنین از نظر اندازه، نسبتی بین اندازه پر و اندازه بدن دیده می‌شود.
پوست و پرهای بدن پرندگان به منزله محافظی در برابر عوارض و عوامل خارجی به‌شمار می‌رود. پوست بدن در پرندگان نازک و ظریف است و پرها بر روی آن قرار گرفته‌است. پوست پرندگان عاری از هرگونه غده (عرقی یا چربی) می‌باشد و فقط در پوست ناحیه دم مقداری غده وجود دارد که به آن غدد چربی گویند و پرنده به کمک ترشحات آن پرهای خود را جلا می‌دهد تا طراوت خود را حفظ کنند.
گونه‌های پرویرایش
ساختمان پرها در نقاط مختلف بدن پرندگان از نظر شکل و حتی رنگ و اندازه متفاوت است. پرهای بال مخصوص پرواز و سایر پرها برای گرم نگه داشتن و محافظت بدن است. پرها در پرندگان به سه دستهٔ کرک‌پر، پوش‌پر و شاه‌پر (پرهای پروازی) تقسیم می‌شوند. پرندگان از کرک‌پرها برای به دام انداختن هوا در لابه لای پرها به جلوگیری از اتلاف گرما استفاده می‌کنند. پوش‌پرها هم مقاومت هوا را در برابر پرواز کاهش می‌دهند و بدن را حفظ می‌کنند. شاهپرها هم به پرنده قدرت پرواز می‌دهد که در بالها و دم‌ها برای صعود و تعادل کاربرد دارد.
شاهپرها:
این پرها از خارج بدن پرنده را پوشانیده اند و در زیر آنها معمولاً پرهای دیگری قرار گرفته‌است. پرهای بال و دم جزو این دسته بشمار می‌روند. تعداد پرهای بزرگ کم و بسته به نژاد و جنس و گونه تفوت می‌کند. پرهای بزرگ دارای یک شاخه اصلی (quill) می‌باشد که در قسمت پایین توخالی و در قسمت بالا توپر است. قسمت توخالی آن کالاموس نام دارد و قسمت توپر آن راشیس نامیده می‌شود. قسمت توپر از دو طرف دارای شاخه‌های فرعی است که به آنها ریش (barber) می‌گویند از هریک از این ریش‌ها شاخه‌های فرعی دیگری به موازات هم از دو طرف جدا شده که به هر یک از آنها ریشک (barbules) گویند. شاخه‌های فرعی در قسمت انتهایی خود دارای انشعابات کوچکتری می‌باشند.
پوش‌پر: این پرها معمولاً تمام بدن را فرا می گیردو اغلب پرهای بزرگ در بعضی قسمتها روی آنها را می‌پوشاند (مانند بالها) وظیفه این پرها حفظ و پوشش بدن است و تعداد آنها فوق‌العاده زیادتر از پرهای بزرگ است.
کرک‌پر: این پرها در زیر پرهای کوچکتر قرار گرفته و داخل فولیکول کوچکی در لایه اپیدرم پوست بدن فرورفته است.
طرز رویش پرویرایش
پرها از مجاری مخصوصی در پوست بنام مجرای پر یا (perylae) تشکیل می‌شوند. این مجاری و حفره‌ها در تمام نواحی بدن وجود دارد. اولین آثار بوجود آمدن این مجاری در پنجمین روز زندگی جنینی پدیدار می‌شود. هرپر در یک فولیکول که در پوست جنین قرار دارد شروع به تشکیل می‌کند در داخل این فولیکول‌ها پرهای اصلی تشکیل می‌شود. پرهای اصلی از یک لکه در قاعده فولیکول منشأ می‌گیرند و بمرور رشد آن زیاد و از پوست خارج می‌شود، بطودیکه پس از مدتی پرها قابل رویت می‌گردند و بتدریج بر رشد این پرها اضافه می گرددو قسمتهای مختلف پر فرم می‌گیرند و تشکیل می‌شوند. تغذیه پرها بوسیله پولپ‌هایی در پوست انجام می‌شود که دارای مویرگهای خونی هستند. این مویرگ‌ها در هنگامیکه پر هنوز میله ای است زیادتر و طولانی‌تر می‌باشد و لی بمرور که قسمتهای دیگر پر تشکیل می‌شود کوتاهتر می‌گردند. در پرهاییکه کاملاً به رشد انتهایی خود رسیده‌اند تقریباً این پولپ‌ها از بین می‌روند. اولین آثار تشکیل رنگدانه‌های ملانوبلاست در جنین پس از ۸۰ ساعت ظاهر می‌شود این ملانوبلاست‌ها در جرم پرها جای می‌گیرند وطی مرحله تشکیل شدن پرها به قسمتهای مختلف پر مانند ساق اصلی، ریش، ریشک و ریشک‌های فرعی می‌روند و سبب رنگین شدن پرها می‌گردند. علت تنوع رنگ پرها وجود رنگدانه‌های مختلف و همچنین طرز قرار گرفتن آنها می‌باشد.
به‌طور کلی پرها در جنین بترتیب زیر تشکیل می‌شوند:
- در ۶ روزگی سوزن یا میله داخلی فولیکول تشکیل می‌شود.
- در ۱۲ روزگی از پوست خارج می‌شود.
- در ۱۸ روزگی ریش‌ها از محور اصلی بخوبی خارج می‌گردند.
منابعویرایش
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پر موجود است. |
- فرهنگ فشرده سخن، دکتر حسن انوری، تهران، سخن، ۱۳۸۲
- a b Ritchison, Gary. "Ornithology (Bio 554/754):Bird Respiratory System". Eastern Kentucky University. Retrieved 2007-06-27
- Peter R. Stettenheim (2000) The Integumentary Morphology of Modern Birds—An Overview. American Zoologist 2000 40(4):461-477
- Proctor, N. S. & Lynch, P. J. (1998) Manual of Ornithology: Avian Structure & Function. Yale University Press. ISBN 0-300-07619-3
 |
این یک مقالهٔ خرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |