سید علی حق‌شناس کمیاب
سیدعلی حق‌شناس کمیاب معروف به پهلوان سید علی (۱۲۸۵ خیابان ری تهران - ۱۳۵۲ تهران) کشتی‌گیر، صوفی، ورزش کار ورزش‌های باستانی ایرانی، پهلوان اول پایتخت (تهران) از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۹ بود. وی را از نامدارترین پهلوانان ایران پس از پوریای ولی می‌دانند.[۱]
| پهلوان سیدعلی | |
|---|---|
 | |
| زادروز | ۲ شهریور ۱۲۸۵ تهران، |
| درگذشت | ۲۶ آذر ۱۳۵۲ تهران |
| آرامگاه | وادی السلام- قم |
| بناهای یادبود | محله سیدعلی تهران |
| پیشه | زورخانه دار، قهوه‌خانه‌دار |
| نقش‌های برجسته | پهلوان اول پایتخت - |
| دین | شیعه |
| همسر | طاهره استادمحمد بنا |
| والدین | سید حسین میرپور طهرانی |
| خویشاوندان | شعبان همادیان |
تولد و کودکیویرایش
سیدعلی حق‌شناس در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در خیابان ری تهران به دنیا آمد. وی فرزند آیت‌الله سید حسین میرپور طهرانی از مدرسین و روحانیون سرشناس تهران و نوهٔ آیت‌الله سید شمس الدین میرپور طهرانی است.[۲]
پهلوان سیدعلی در کنار آموزش علوم نزد پدر، به توصیه وی در ۱۰ سالگی به ورزش زورخانه‌ای نزد پهلوان حاج محمد صادق معروف به محمد صادق بلورفروش از پهلوانان به نام پایتخت در دوره قاجار روی آورد.
دوران قهرمانیویرایش
پهلوان سیدعلی، در سال ۱۳۰۷ (ه. ش) طی یک کشتی ۴۵ دقیقه‌ای در حضور مردم تهران و مقامات کشوری با غلبه بر پهلوان اکبر پاچناری به عنوان پهلوان اولی پایتخت دست یافت.
وی در کنار حرفه قهوه‌خانه‌داری به‌طور منظم به تمرینات زور خانه و کشتی می‌پرداخت. این پهلوان با حفظ آمادگی خود توانست بازوبند پهلوانی پایتخت را در دوره‌های مختلف تا ۱۳ سال بعد یعنی تا سال ۱۳۱۹ (ه. ش) از آن خود کند. از تبحرات وی در کشتی باستانی می‌توان به اجرای سریع فن لنگ و فن رودست و در هنر زورخانه اجرای پرتاب میل و کباده کشی را اشاره کرد.
او در سال ۱۳۱۰ در شیراز، پهلوان محمد کاظم زارع پهلوان اول این شهر را شکست داد. در سال ۱۳۱۱ پس از شکست دادن جعفر خراسانی پهلوان خراسان در رقابت بر سر پهلوانی ایران، در زورخانه مرکزی مشهد به جان او سوء قصد شد که بادخالت مؤثر مرحوم مرشد اسماعیل طوسی و حمایت جمعی از مردم مشهد جان سالم از مهلکه به در برد. وی در آخرین کشتی پهلوانی خود در آبان ماه سال ۱۳۱۹ و در ۳۴ سالگی پهلوان کاظم دولابی را با داوری پهلوان سید حسن رزاز شکست داد.
این آخرین کشتی پهلوانی در تهران بود. پس از اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ توسط نیروهای متفقین شرایط ویژه اجتماعی و سیاسی در ایران حاکم گردید. پس از چند سال رکود کشتی پهلوانی از اواسط دهه ۱۳۳۰ کشتی سراسری برای انتخاب پهلوان اول کشور و همین‌طور پیدایش کشتی مدرن یعنی کشتی آزاد و کشتی فرنگی جای خود را به برگزاری کشتی‌های پهلوانی در پایتخت و دیگر شهرها داد.[۳]
فعالیت‌های اجتماعیویرایش
سیدعلی حق‌شناس بنا به عرف تهران قدیم که پهلوانان سرشناس زورخانه‌دار یا قهوه‌چی می‌شدند، پس از خداحافظی از کشتی به تربیت شاگردان ورزش باستانی و کشتی زورخانه در زورخانه اش واقع در خیابان مولوی پرداخت و همزمان به کسب و کار خود یعنی حرفه قهوه‌خانه‌داری در خیابان سعدی مشغول شد.
وی با همراهی تعدادی از کسبه محل کسب و زندگی خود (حدفاصل میدان توپخانه و دروازه دولت) هیأتی را برای حل و فصل امورات محله و مشکلات اهالی راه‌اندازی کرد. فعالیت‌های خیر خواهانه پهلوان سید علی موجب گشت تا اهالی، این محله را به یاد او به نام چهارراه سیدعلی نام گذاری کنند.
به گزارش همشهری، «تنها نام باقی‌مانده از این یَل باستانی در تقاطع خیابان‌های «سعدی شمالی» و «منوچهری»، صرفاً بر تابلوی بانک صادرات و بانک های ملی و تجارت چهارراه «سیدعلی» نقش بسته است».[۴][۵]
بنا بر اظهارات اهالی و کسبه قدیمی محله سعدی بهارستان، او «پهلوان خیّر ریش‌سفید محله بوده، کشتی‌گیران معروف به قهوه‌خانه اش رفت‌وآمد داشتند، در دستگیری از نیازمندان و نوعروسان کم‌درآمد نقش مؤثری داشته و اموالش را بین نیازمندان تقسیم می‌کرده است».[۶][۵]
شاگردانویرایش
از نام دارترین شاگردان پهلوان سیدعلی در کشتی زورخانه‌ای می‌توان به پهلوانان:
- رستم آقاصالح، قهرمان کشور در کشتی آزاد،
- محمد عرب، قهرمان کشور در کشتی آزاد و فرنگی،
- شعبان همادیان قهرمان کشور و عضو پیشین تیم ملی کشتی آزاد،
محمد عرب اظهار می‌کند: «شادروان تختی پس از کسب بازوبند پهلوانی کشور همراه با شعبان همادیان نزد پهلوان سیدعلی آمد و پس از عرض ارادت بازوبند خود را به او تقدیم کرد. سید [پهلوان سیدعلی] پیشانی تختی را بوسید و بازوبند را به او بازگرداند».[۵][۸]
ورود به سلک صوفیانویرایش
پهلوان سیدعلی از سال ۱۳۳۶ به جرگه درویشان صوفی دوازده امامی پیوست.
وی که در دهه پنجاه زندگی صوفی دوازده امامی می‌شود، نام خانوادگی خود را از «میرپور طهرانی» که نام بسیار قدیمی خاندانش است به حق‌شناس تغییر می‌دهد که در ثبت احوال، مسئولان اداره از او می‌خواهند پسوند «کمیاب» را هم به حق‌شناس اضافه کند.[۹][۵]
وقف اموالویرایش
وی در سال ۱۳۴۰ با سفر چهارماهه به عراق تمامی اموال به ارث رسیده از پدر خود، آیت‌الله حاج سید حسین را در شهرهای کربلا -نجف و سامره میان فقرا و بی بضاعتان تقسیم کرد.[۵]
مرگویرایش
پهلوان سیدعلی در تاریخ ۱۳۵۲/۰۹/۲۶ در ۶۷ سالگی درگذشت. بنا به وصیتش وی را در شهر قم و در آرامگاه دارالسلام در نزدیکی آرامگاه فاطمه معصومه مکانی که مدفن پدرش در آن قرار دارد، به خاک سپردند.[۳][۱۰]
نوادگانویرایش
- فرزند: سیدرسول حق‌شناس، کشتی‌گیر.
- نوه: سید علی حق‌شناس، رزمی کار.
- نتیجه: سیدبزرگمهر حق‌شناس.
پانویسویرایش
- ↑ http://www.aparat.com/v/RxyTg/
- ↑ http://mamemihan.ir/Post.aspx?Id=761966808927486880bd8a2313d1d951&Title=[پیوند مرده]
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ قاسمی، مهدی، پهلوان سید علی حق‌شناس - بزرگ پهلوان پایتخت، نشریه عصر ورزش.
- ↑ http://mahaleh.hamshahrilinks.org/Mahaleh/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-12/Contents/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%C2%AB%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B9%D9%84%DB%8C%C2%BB[پیوند مرده]
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۵.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۵ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931017000227
- ↑ http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/166289
- ↑ http://mahaleh.hamshahrilinks.org/Print?itemid=163832[پیوند مرده]
- ↑ پارسی نژاد، خسرو، پهلوان سیدعلی و ابرمردان طهرون، تهران،انتشارات پَرناک، ۱۳۹۵، ص ۲۱.
منابعویرایش
- پارسی نژاد، خسرو، پهلوان سیدعلی و ابرمردان طهرون، تهران، انتشارات پَرناک، ۱۳۹۵.
- قاسمی، مهدی، پهلوان سید علی حق‌شناس - بزرگ پهلوان پایتخت، نشریه عصر ورزش، شماره۷۹۲–۱۳۸۹/۳/۲۶.
- میرزایی- سینا- طیب در گذر لوطی‌های تهران، تهران، مدیا، ۱۳۸۱.
- همشهری محله (۱۲) - حکایت زندگی قهوه‌خانه‌داری که جهان پهلوان تختی شاگردش بود، به مناسبت چهل و دومین سالگرد درگذشت پهلوان اول ایران و پایتخت - ۲۸ /۰۹/ ۱۳۹۴.
- روزنامه ایران، فرهنگ لوطی گری و پهلوانی در آیینه تاریخ اجتماعی، پهلوانان نمی‌میرند؛ ۲۲ دی ۱۳۹۵.