سید علی حق‌شناس کمیاب

سیدعلی حق‌شناس کمیاب معروف به پهلوان سید علی (۱۲۸۵ خیابان ری تهران - ۱۳۵۲ تهران) کشتی‌گیر، صوفی، ورزش کار ورزش‌های باستانی ایرانی و پهلوان پایتخت (تهران) در دهه ۱۳۱۰ بود. وی را از نامدارترین پهلوانان ایران پس از پوریای ولی می‌دانند.

پهلوان سیدعلی
زادروز	۲ شهریور ۱۲۸۵ تهران،
درگذشت	۲۶ آذر ۱۳۵۲ تهران
آرامگاه	وادی السلام- قم
بناهای یادبود	محله سیدعلی تهران
پیشه	زورخانه دار، قهوه‌خانه‌دار
نقش‌های برجسته	پهلوان اول پایتخت -
دین	شیعه
همسر	طاهره استادمحمد بنا
والدین	سید حسین میرپور طهرانی
خویشاوندان	شعبان همادیان

تولد و کودکی

سیدعلی حق‌شناس در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در خیابان ری تهران به دنیا آمد. وی فرزند آیت‌الله سید حسین میرپور طهرانی از مدرسین و روحانیون سرشناس تهران و نوهٔ آیت‌الله سید شمس الدین میرپور طهرانی است.

پهلوان سیدعلی در کنار آموزش علوم نزد پدر، به توصیه وی در ۱۰ سالگی به ورزش زورخانه‌ای نزد پهلوان محمد صادق معروف به محمد صادق بلورفروش از پهلوانان به نام پایتخت در دوره قاجار روی آورد.

دوران قهرمانی

پهلوان سیدعلی، در سال ۱۳۰۷ ه‍.ش) طی یک کشتی ۴۵ دقیقه‌ای در حضور مردم تهران و مقامات کشوری با غلبه بر پهلوان اکبر پاچناری به عنوان پهلوان اولی پایتخت دست یافت.

وی در کنار حرفه قهوه‌خانه‌داری به‌طور منظم به تمرینات زورخانه و کشتی می‌پرداخت. این پهلوان با حفظ آمادگی خود توانست پهلوانی پایتخت را در دوره‌های مختلف از آن خود کند. از تبحرات وی در کشتی باستانی می‌توان به اجرای سریع فن لنگ و فن رودست و در هنر زورخانه اجرای پرتاب میل و کباده کشی را اشاره کرد.

او در سال ۱۳۱۰ در شیراز، پهلوان محمد کاظم زارع پهلوان اول این شهر را شکست داد. در سال ۱۳۱۱ پس از شکست دادن جعفر خراسانی پهلوان خراسان در رقابت بر سر پهلوانی ایران، در زورخانه مرکزی مشهد به جان او سوء قصد شد که با دخالت مؤثر مرشد اسماعیل طوسی و حمایت جمعی از مردم مشهد جان سالم از مهلکه به در برد. وی در آخرین کشتی پهلوانی خود در ۳۴ سالگی پهلوان کاظم دولابی را شکست داد.

این آخرین کشتی پهلوانی در تهران بود. پس از اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ توسط نیروهای متفقین شرایط ویژه اجتماعی و سیاسی در ایران حاکم گردید. پس از چند سال رکود کشتی پهلوانی از اواسط دهه ۱۳۳۰ کشتی سراسری برای انتخاب پهلوان اول کشور و همین‌طور پیدایش کشتی مدرن یعنی کشتی آزاد و کشتی فرنگی جای خود را به برگزاری کشتی‌های پهلوانی در پایتخت و دیگر شهرها داد.

فعالیت‌های اجتماعی

سیدعلی حق‌شناس بنا به عرف تهران قدیم که پهلوانان سرشناس زورخانه‌دار یا قهوه‌چی می‌شدند، پس از خداحافظی از کشتی به تربیت شاگردان ورزش باستانی و کشتی پرداخت و همزمان به کسب و کار خود یعنی حرفه قهوه‌خانه‌داری مشغول شد.

وی با همراهی تعدادی از کسبه محل کسب و زندگی خود (حدفاصل میدان توپخانه و دروازه دولت) هیأتی را برای حل و فصل امورات محله و مشکلات اهالی راه‌اندازی کرد. فعالیت‌های خیر خواهانه پهلوان سید علی موجب گشت تا اهالی، این محله را به یاد او به نام چهارراه سیدعلی نام گذاری کنند.

به گزارش همشهری، «تنها نام باقی‌مانده از این یَل باستانی در تقاطع خیابان‌های «سعدی شمالی» و «منوچهری»، صرفاً بر تابلوی بانک صادرات و بانک‌های ملی و تجارت چهارراه «سیدعلی» نقش بسته‌است».

بنا بر اظهارات اهالی و کسبه قدیمی محله سعدی بهارستان، او «پهلوان خیّر ریش‌سفید محله بوده، کشتی‌گیران معروف به قهوه‌خانه اش رفت‌وآمد داشتند، در دستگیری از نیازمندان و نوعروسان کم‌درآمد نقش مؤثری داشته و اموالش را بین نیازمندان تقسیم می‌کرده‌است».

شاگردان

از نام دارترین شاگردان پهلوان سیدعلی در کشتی زورخانه‌ای می‌توان به پهلوانان:

• رستم آقاصالح، قهرمان کشور در کشتی آزاد،
• محمود عرب، قهرمان کشور در کشتی آزاد،
• شعبان همادیان قهرمان کشور و عضو پیشین تیم ملی کشتی آزاد

ورود به سلک صوفیان

پهلوان سیدعلی از سال ۱۳۳۶ به جرگه درویشان صوفی دوازده امامی پیوست.

وی که در دهه پنجاه زندگی صوفی دوازده امامی شد، نام خانوادگی خود را از «میرپور طهرانی» که نام قدیمی خاندانش است به حق‌شناس تغییر داد که در ثبت احوال، «کمیاب» را هم به حق‌شناس اضافه کرد.

مرگ

پهلوان سیدعلی در تاریخ ۱۳۵۲/۰۹/۲۶ در ۶۷ سالگی درگذشت. بنا به وصیتش وی را در شهر قم و در آرامگاه دارالسلام در نزدیکی حرم فاطمه معصومه مکانی که مدفن پدرش در آن قرار دارد، به خاک سپردند.

نوادگان

• فرزند: سیدرسول حق‌شناس، کشتی‌گیر.
• نوه: سیدعلی حق‌شناس، رزمی کار.
• نتیجه: سیدبزرگمهر حق‌شناس. کشتی گیر

منابع

• پارسی نژاد، خسرو، پهلوان سیدعلی و ابرمردان طهرون، تهران، انتشارات پَرناک، ۱۳۹۵.
• قاسمی، مهدی، پهلوان سید علی حق‌شناس - بزرگ پهلوان پایتخت، نشریه عصر ورزش، شماره۷۹۲–۱۳۸۹/۳/۲۶.
• میرزایی- سینا- طیب در گذر لوطی‌های تهران، تهران، مدیا، ۱۳۸۱.
• همشهری محله (۱۲) - به مناسبت چهل و دومین سالگرد درگذشت پهلوان پایتخت - ۲۸ /۰۹/ ۱۳۹۴.
• روزنامه ایران، فرهنگ لوطی گری و پهلوانی در آیینه تاریخ اجتماعی، پهلوانان نمی‌میرند؛ ۲۲ دی ۱۳۹۵.