گروه خونی بمبئی

Hh یا Oh، که به نام گروه خونی زاوین(مومبای) نیز شناخته می‌شود، یک گروه خونی نادر است. این فنوتیپ خونی برای اولین بار در شهر بمبئی (مومبای) توسط ی.م. بهنده در سال ۱۹۵۲ کشف شد. البته که گروه خونی بمبئی هیچ ربطی به شهر بمبئی ندارد

در ایران ۶۳ نفر با این گروه خونی شناسایی شده‌اند.

مشکلات انتقال خون

اولین مرتبه‌ای که این گروه خونی کشف گردید، مشخص شد که این گروه خونی در واکنش با سایر گروه‌های خونی به گونه‌ای عکس العمل نشان می‌دهد که قبل از آن دیده نشده بود. سرم این گروه خونی دارای (آنتی‌بادی)هایی است که به گلبول‌های قرمز سایر گروه‌های خونی شناخته شده ABO واکنش نشان می‌دهد. در واقع به نظر می‌رسید گلبول‌های قرمز در واکنش با این سرم فاقد تمام پادتن‌های شناخته شده هستند.

افرادی که دارای این گروه خون نادر هستند فاقد پادتن اچ (ماده اچ) در سرم خود هستند. ماده اچ در سرم گروه خونی او (O) وجود دارد؛ لذا آنان قادر به تولید پادتن A و B (ماده A و ماده B) بر سطح گلبول‌های قرمز خود نیستند. به همین دلیل این گروه خونی قادر است به کلیه گروه‌های خونی اهدا کننده باشد. گرچه قبل از انتقال باید به مسئله ار هاش (رزوس ارهاش) توجه نمود و از همخوان بودن آن مطمئن شد. متأسفانه افراد این گروه نمی‌توانند از هیچ‌یک از گروه‌های خونی حتی O منفی خون دریافت نمایند و فقط از گروه خونی اچ اچ یا بمبئی پذیرش دارند. چنانچه گروه خونی نا متجانس به این افراد تزریق شود، واکنش ایمنی بسیار شدیدی در ایشان پدیدار می‌گردد که ناشی از واکنش به کلیه پادگن (آنتی‌ژن)هایی است که تاکنون در خون این افراد وجود نداشته‌است.

شناخت افراد دارای این گروه خونی قبل از تزریق خون بسیار مهم است، چرا که در آزمایش‌های معمول سیستم گروه خونی ABO، این افراد به عنوان گروه خونی O شناسایی می‌شوند. از آنجایی که ایمونو گلوبولین ضد H می‌تواند آبشار عامل مکمل (the complement cascade) را فعال نموده و سبب ترکیدن (لیز) گلبول‌های قرمز شود، واکنش همولیتیک شدیدی حین انتقال خون ایجاد نماید؛ لذا ضروری است که آزمایشگاه برای افرادی که گروه خونی O دارند، قبل از تزریق خون، آزمایش لازم برای مشخص شدن احتمال گروه خونی بمبئی را به عمل آورد.

شیوع

شیوع این گروه خونی ۴ در میلیون (۰۰۰۴/۰٪) جمعیت انسانی است. البته در شهر بمبئی یک در ده هزار نفر است (۰۱/۰٪). در اروپا یک در یک میلیون نفر شیوع دارد. از آنجایی که خون اهدا شده را نمی‌توان برای مدتی بیش از ۴۰ روز نگهداری نمود و تعداد دارندگان این گروه خونی ناچیز است، عملاً در مواقع اضطراری نمی‌توان به این افراد خون مورد نیازشان را رسانید.

در ایران ۴۰ نفر شناسایی شده‌اند که گروه خونی شان بمبئی است و در استان‌های فارس، اصفهان، مازندران، تهران، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان زندگی می‌کنند.

بیماری همولیتیک نوزادی

از نظر علمی نوزاد با سایر گروه‌های خونی در رحم مادر دارای گروه خونی بمبئی ممکن است بر اثر ایمونوگلوبولین ضد اچ تولید شده توسط مادر دچار بیماری همولیتیک نوزادی گردد؛ ولی در عمل تا کنون چنین حالتی گزارش نشده‌است. شاید علت آن نادر بودن این گروه خونی یا رد نشدن ایمونوگلوبولین ام (IgM) و همین‌طور IgG از جفت باشد.

در فرهنگ و ادبیات

موضوع فیلم بسته (the package) محصول ۲۰۱۲ با شرکت استیو آستین و دولف لانگدرن دربارهٔ گروه خونی بمبئی است. موضوع فیلم سریال ایرانی سال‌های دور از خانه (شاهگوش۲) نیز راجع به گروه خون بمبئی است.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Hh antigen system». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ اسفند ۱۳۹۱.