گویش چگنی لری شمالی

لری چگنی یا چِگِنیونه یکی از گویش های زبان لری در استان لرستان می باشد.[۱] بیشترین گویشوران این گویش زبان لری از ایل چگنی ساکن در استان لرستان می‌باشند.[۲][۳][۴] گویش چگنیونه از گروه گویشهای جنوب غرب ایران است. دانشنامه ایرانیکا [۵][۶] و اتنولوگ[۷] زبان لری را به دو دسته لری شمالی و جنوبی تقسیم کرده‌ است که در این تقسیم‌بندی گویش چگنیونه در کنار لری خرم‌آبادی، گویش نهاوندی، گویش بالاگریوه ای و گویش بروجردی جز گویش‌های لری شمالی قرار دارد. زبان لری و گویش‌های مختلف آن شاخه‌ای از گویش‌های ایرانی جنوب غربی است.[۸] فیلی‌ها که شامل گروهی از مردم لر و مردم کرد می‌باشد به گویش‌های متفاوتی سخن می‌گویند که معروفترین آن‌ها گویش کردی ایلامی، لری خرم‌آبادی، گویش چگنی یا چگنیونه و گویش شوهانی است.[۴][۹] پرکاربرد ترین علامت های جمع در لری مینجایی:

علامت «یا» مثال: (بَردیا = سنگ ها)

علامت «ون» مثال: (زِنون = زن ها)

و علامت جمع «ل» است مثال: (زَنَل = زن ها، دُختِرَل =دختر ها) که گویش چگنیونه از لحاظ کاربرد علامت جمع «ل» دومین گویش پرکاربرد لری مینجایی است.[۱۰] گویش چگنیونه در بین دیگر گویش های زبان لری بیشترین شباهت را به گویش لری خرم‌آبادی دارد.[۴]

چند کلمه به گویش لری چگنیونه

ویرایش
  • آسمان = آسِمو
  • برق، صاعقه = تِریشکَه
  • نامزد کردن دختری برا پسری = پاگیرَه
  • دَرب = دِر
  • کَله، سَر = کَپو، سِر
  • سگ = سِی یا گَمال
  • گنجشک = مِلیچَک
  • سوزن خیاطی = دَرزِن
  • عقرب = کِشکَه
  • مادر = دآ
  • مادربزرگ = نِنَه
  • پدر = بواَ
  • پدربزرگ = پاپا
  • عقاب = اِلُ
  • غروب = ایوارَه
  • آفتاب = اَفتاو
  • ترکیدن = تِرکِسه
  • پاره پاره = شِر
  • ناهار = چاس / اصطلاح (چاسی بُنیم واش = ناهاری مهمانش باشیم)
  • مرد = پیا
  • مهَت = کمک
  • مهت دیه = کمک کردن

منابع

ویرایش
  1. Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Lori language». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۸.
  2. «ČEGĪNĪ – Encyclopaedia Iranica». web.archive.org. ۲۰۱۶-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۱.
  3. «چگنی | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۱.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Foundation، http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects. «Lori language». iranicaonline.org (به caga1240). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۸.
  5. "دانشنامه ایرانیکا". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2021-12-12.
  6. Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۸.
  7. "اتنولوگ". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2020-02-11.
  8. "Luri, Northern". Ethnologue (به انگلیسی). Retrieved 2022-02-08.
  9. Foundation، http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2/. «Feyli». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۸.
  10. «آیا علامت جمع ل در لری مینجایی هم وجود دارد؟ آکادمی لری». lurishacademy.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۸.