پیدازیستی
| زمان‌بندی زمین‌شناسی | |||
| پیدازیستی (فانروزوئیک) | نوزیستی (سنوزوئیک) | کواترنری | |
| نئوژن | |||
| پالئوژن | |||
| میانه‌زیستی (مزوزوئیک) | کرتاسه | ||
| ژوراسیک | |||
| تریاس | |||
| دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) | پرمین | ||
| کربونیفر | |||
| دوونین | |||
| سیلورین | |||
| اردویسین | |||
| کامبرین | |||
| نهان‌زیستی (پرکامبرین) | پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) | ||
| نخست‌زیستی (آرکئن) | |||
| پیشازیستی (هادئن) | |||
پیدازیستی یا فانروزوئیک[۱] (Phanerozoic) یک اَبَردوران (ائون) زمین‌شناسی است.[۲] واژه فانروزوئیک از واژه یونانی «فانروس» مشتق شده که به معنی پیدا و هویدا است. پس از گسترش سریع و فراوان زیست در کامبرین، تنوع زیستی زمین افزایش چشمگیری یافت و به این خاطر در سنگواره‌های ابردوران پیدازیستی، سنگواره‌های جانوران بیشتر و پیشرفته‌تری دیده می‌شود. نام پیدازیستی در اصل، در زمانی ابداع شد و به‌کار رفت که هنوز سنگواره‌های قدیمی‌تر از کامبرین یافته نشده بود.
در ابردوران پیدازیستی که از حدود ۵۴۱ میلیون سال پیش تاکنون به‌درازا کشیده زیست جانوری انبوه و فراوان بوده‌است.[۳] در پیدازیستی چندین شاخه از جانوران به‌سرعت، پدیدار شدند، ماهی‌ها تکامل پیدا کردند، حشرات و چهاراندامان پدید آمدند و گیاهان پیشرفته‌تری به منصه ظهور رسیدند. در ابردوران پیدازیستی بود که نیروهای زمین‌ساختی با فشار خود، باعث درهم‌فشرده شدن قاره‌های جهان در یک ابرقاره به نام پانجه‌آ شدند و این ابرقاره سپس تکه‌تکه شده و قاره‌های امروزی را به‌وجود آورد.
بیشتر زمین‌شناسان و دیرین‌شناسان مرز دو ابردوران پیشین‌زیستی و پیدازیستی را زمانی می‌دانند که نخستین سه‌بندی‌ها (تریلوبیت‌ها) و جانوران آبسنگ‌ساز هم‌چون کهن‌جامان Archaeocyatha و مرجان‌های دریایی پدیدار شدند.
تقسیم‌بندی ویرایش
پیدازیستی دربرگیرنده دوران‌ها و دوره‌های زیر است[۴]:
- دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) (۵۴۱–۲۵۲ میلیون سال): کامبرین، اردویسین، سیلورین، دوونین، کربونیفر و پرمین.
- میانه‌زیستی (مزوزوئیک) (۲۵۲–۶۶ میلیون سال): تریاس، ژوراسیک و کرتاسه
- نوزیستی (سنوزوئیک) (۶۶ میلیون سال پیش - تا کنون): پالئوژن، نئوژن و کواترنری.
زمان درازی که از شکل‌گیری زمین تا پیدازیستی ادامه داشته به نام بزرگ‌اَبَردوران پرکامبرین (نهان‌زیستی) معروف است. این بزرگ‌ابردوران خود به سه ابردوران تقسیم شده‌است و آن ابردورانی که پیش از پیدازیستی بوده، پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) نام دارد.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ مُر، فرید؛ مدبری، سروش (۱۳۹۱). فرهنگ جامع علوم زمین. فرهنگ معاصر. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
- ↑ "Phanerozoic". encyclopedia.pub (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-18.
- ↑ "Phanerozoic Eon | geochronology | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-18.
- ↑ study.com https://study.com/learn/lesson/phanerozoic-eon-era-facts.html. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک)
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ پیدازیستی موجود است. |
- Wikipedia contributors, "Phanerozoic," Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed September 2, 2013).
- نام پیدازیستی از این منبع.
 | این یک مقالهٔ خرد زیست‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |