پیدازیستی

یک اَبَردوران (ائون) زمین‌شناسی، شامل سه دوران دیرینه‌زیستی، میانه‌زیستی و نوزیستی
(تغییرمسیر از Phanerozoic)
زمان‌بندی زمین‌شناسی
 پیدازیستی (فانروزوئیک)   نوزیستی (سنوزوئیک)  کواترنری
نئوژن
پالئوژن
 میانه‌زیستی (مزوزوئیک)  کرتاسه
ژوراسیک
تریاس
 دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک)  پرمین
کربونیفر
دوونین
سیلورین
اردویسین
کامبرین
 نهان‌زیستی  (پرکامبرین) پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک)
نخست‌زیستی (آرکئن)
پیشازیستی (هادئن)

پیدازیستی یا فانروزوئیک[۱] (Phanerozoic) یک اَبَردوران (ائون) زمین‌شناسی است.[۲] واژه فانروزوئیک از واژه یونانی «فانروس» مشتق شده که به معنی پیدا و هویدا است. پس از گسترش سریع و فراوان زیست در کامبرین، تنوع زیستی زمین افزایش چشمگیری یافت و به این خاطر در سنگواره‌های ابردوران پیدازیستی، سنگواره‌های جانوران بیشتر و پیشرفته‌تری دیده می‌شود. نام پیدازیستی در اصل، در زمانی ابداع شد و به‌کار رفت که هنوز سنگواره‌های قدیمی‌تر از کامبرین یافته نشده بود.

در ابردوران پیدازیستی که از حدود ۵۴۱ میلیون سال پیش تاکنون به‌درازا کشیده زیست جانوری انبوه و فراوان بوده‌است.[۳] در پیدازیستی چندین شاخه از جانوران به‌سرعت، پدیدار شدند، ماهی‌ها تکامل پیدا کردند، حشرات و چهاراندامان پدید آمدند و گیاهان پیشرفته‌تری به منصه ظهور رسیدند. در ابردوران پیدازیستی بود که نیروهای زمین‌ساختی با فشار خود، باعث درهم‌فشرده شدن قاره‌های جهان در یک ابرقاره به نام پانجه‌آ شدند و این ابرقاره سپس تکه‌تکه شده و قاره‌های امروزی را به‌وجود آورد.

بیشتر زمین‌شناسان و دیرین‌شناسان مرز دو ابردوران پیشین‌زیستی و پیدازیستی را زمانی می‌دانند که نخستین سه‌بندی‌ها (تریلوبیت‌ها) و جانوران آبسنگ‌ساز هم‌چون کهن‌جامان Archaeocyatha و مرجان‌های دریایی پدیدار شدند.

تقسیم‌بندی

ویرایش
 
گسستگی ابرقاره پانگه‌آ که در ابردوران پیدازیستی رخ داده‌است.

پیدازیستی دربرگیرنده دوران‌ها و دوره‌های زیر است[۴]:

زمان درازی که از شکل‌گیری زمین تا پیدازیستی ادامه داشته به نام بزرگ‌اَبَردوران پرکامبرین (نهان‌زیستی) معروف است. این بزرگ‌ابردوران خود به سه ابردوران تقسیم شده‌است و آن ابردورانی که پیش از پیدازیستی بوده، پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) نام دارد.

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. مُر، فرید؛ مدبری، سروش (۱۳۹۱). فرهنگ جامع علوم زمین. فرهنگ معاصر. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
  2. "Phanerozoic". encyclopedia.pub (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-18.
  3. "Phanerozoic Eon | geochronology | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-18.
  4. study.com https://study.com/learn/lesson/phanerozoic-eon-era-facts.html. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۱۸. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)