اویس قرنی

از تابعین محمد بن عبدالله

اویس قَرَنی (درگذشته ۳۷ قمری /۶۵۷ میلادی) با عنوان کامل ابو عمرو اُوَیْس بن عَامِرِ بنِ جَزْءِ بنِ مَالِک، مسلمانی ساکن قَرَنْ یمن بود که در زمان محمد می‌زیست و با اینکه هرگز او را ملاقات نکرد از تابعین به‌شمار می‌آید.[۱][۲][۳]

أُوَیْس ٱلْقَرَنِیّ
نام پدرعامر
زادگاهقرن، استان عسیر
زاده۵۹۴ پس از میلاد
قومیتأزد، مردم عرب
کنیهأَبُو عَمْروْ
شناخته به‌خاطرپیروی از محمد و علی
درگذشته۳ رجب ۳۶ هجری
(دسامبر ۶۵۶ پس از میلاد)
مدفنمقبره تاریخی رقه، سوریه
دیگر مقبره های منسوب: پاکستان ، عمان و ایران
مختصات۱۷°۰۱′۱۱″N 54°۰۵′۲۳″E
دیناسلام
تاثیر گذاشته برقدیس اویسیه سنت
مورد احتراممسلمانان

زندگی ویرایش

اویس در دوران زندگی محمد مسلمان شد ولی هرگز او را ملاقات نکرد. نقل می‌کنند وقتی برای دیدار محمد به مدینه آمد، محمد برای جنگ شهر را ترک کرده بود و اویس موفق به دیدار با او نشد. پس از مرگ محمد در سال ۶۳۲ میلادی، اویس با علی بن ابی‌طالب ملاقات کرده و باقی عمرش را صرف تبعیت از او کرد. شرح چگونگی ارتباط نادیده اویس قرنی و محمد و ملاقات او با علی بن ابی‌طالب و عُمَر بن خَطاب که حامل وصیت و تحویل خرقه پیغمبر به اویس قرنی بودند در کتاب تذکرة الاولیا نوشتهٔ عطار نیشابوری و کتاب‌های اهل طریقتِ اویسی درج شده‌است.

اویس پس از مرگ محمد، قَرَنْ را به مقصد شهر کوفه ترک کرده و در سال ۶۵۷ میلادی در جنگ صفین در حالی که در سپاه علی در برابر معاویه می‌جنگید کشته شد.

اویس در زمان حیات محمد، او را درک کرده و مسلمان شد، اما به خاطر سرپرستی و خدمت به مادرش، از ملاقات با محمد بازماند.[۴]

ادبیات ویرایش

مسلمان شدن اویس در یمن و ناکامی او در دیدار با محمد یکی از موضوعاتی است که در عرفان و ادبیات فارسی به آن پرداخته شده. رباعی زیر از ابوسعید ابوالخیر یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها است که رابطه اویس و محمد را یک رابطهٔ عرفانی معرفی می‌کند:

گر در یمنی چو با منی پیش منی
گر پیش منی چو بی منی در یمنی
من با تو چنانم ای نگار یمنی
خود در عجبم (غلطم) که من توأم یا تو منی

سنایی گوید:

قرن‌ها باید که تا از پشت آدم نطفه‌ای
بوالوفای کرد گردد یا شود ویس قرن

در تذکرةالاولیای عطار نیشابوری در ذکر شمارهٔ ۲ در مورد اُوَیس قَرَنی آمده‌است: «آن قبله تابعین، آن قُدوه اربعین، آن آفتاب پنهان، آن نَفسِ رحمان، آن سُهیل یَمَنی، اُویس قَرَنی — رضی الله عنه…»[۵][۶]

آرامگاه ویرایش

دربارهٔ آرامگاه وی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی تاریخ‌نویسان مانند حمدالله مستوفی مقبرهٔ سلطان ویس را در روستای الولک در قزوین متعلق به او می‌دانند، برخی آرامگاه ویس نازار در کرمانشاه را به وی نسبت می‌دهند و برخی نیز آرامگاهی در شهر رَقّه در سوریه را منتسب به وی می‌دانند.

در مرداد ماه ۱۳۹۲، که هم‌زمان با شب‌های قدر ۱۴۳۴ هجری قمری بود، داعش با حملهٔ خمپاره‌ای و موشکی به حرم منسوب به اویس قرنی و عمار یاسر، بخش‌هایی از این بنا را ویران کرد که منجر به اعتراض گسترده در ایران، واکنش رهبران مذهبی و همچنین تعطیلی حوزه‌های علمیهٔ شیعه شد.[۷]

در روز چهارشنبه، ۶ فروردین ۱۳۹۳/ مارس ۲۰۱۴ گروه داعش، مقبره منسوب به اویس قرنی و عمار یاسر در الرقه سوریه را منفجر کرد.[۸][۹] در این تخریب، گلدسته‌های حرم و بخش‌هایی از بنا تخریب شد. داعش در پی این اقدام اعلام کرد که این عملیات، مقدمه‌ای برای تخریب کامل این حرم خواهد بود.[۱۰]

سلطان ویس در قزوین ویرایش

در ارتفاعات شمالی شهر قزوین بقعه به نام سلطان ویس وجود دارد که حمدالله مستوفی آن را به اویس قرنی نسبت داده‌است.[۱۱]

زیارتگاه سلطان اویس قرنی در ازبکستان ویرایش

قبر دیگری نیز در ازبکستان وجود دارد که به اویس قرنی منسوب شده‌است. این قبر که زیارتگاه «سلطان اویس قرنی» نامیده می‌شود، در روستای «بالیقلی کول» در شهرستان چارتاق ولایت نمنگان کشور ازبکستان واقع شده‌است. در طرف جنوبی این زیارتگاه نیز قبر دیگری قرار دارد که «بی‌بی نعیمه آنا» نامیده شده و به مادر اویس قرنی منسوب است.[۱۲]

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

  1. اسد الغابه ج 1. p. 151.
  2. مستدرک احکام ج 3. p. 151.
  3. احادیث الغیبه ج1. p. 203.
  4. سیر اعلام النبلاء (به زبان عربی)، ص ۱۶ تا ۳۳، سرگذشت اویس قرنی
  5. «تذکرة الأولیاء - ذکراویس القرنی رضی‌الله عنه». گنجور. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۸-۰۶.
  6. تذکرةالاولیاء، ص ۸۱
  7. "هتک حرمت مرقد عمار یاسر و اویس قرنی +فیلم و تصاویر". مشرق. July 31, 2013. Retrieved February 19, 2016.
  8. http://www.asriran.com/fa/news/327934
  9. «عکس مقبره تخریب شده اویس قرنی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۴.
  10. "تصاویر حمله تکفیری‌ها به حرم مطهر عمار یاسر و اویس قرنی". وبسایت شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایرانی. March 26, 2014. Archived from the original on 9 April 2016. Retrieved February 19, 2016.
  11. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۶ اكتبر ۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  12. خبرگزاری فارس: آرامگاه «سلطان اویس قرنی» در ازبکستان+تصاویر، نوشته‌شده در ۱۴ تیر ۱۴۰۰؛ بازدید در ۹ مرداد ۱۴۰۰.

منابع ویرایش